Η συζήτηση αυτήν την περίοδο στην Ευρώπη είναι το μέλλον των σχέσεων με την Βρετανία μετά το Brexit. Μια από τις επιλογές που έχουν παρουσιασθεί είναι του Νορβηγικού μοντέλου για την Βρετανία, με την Βουλή των Λόρδων να έχει ψηφίσει τροπολογία , τον Μάιο 2018, [1] που να προωθεί το μοντέλο αυτό για τις ευρωπαϊκές σχέσεις της χώρας. Ωστόσο, αναφέρεται ότι η πρωθυπουργός May έχει απορρίψει την επιλογή αυτή.[2] Παρόλα αυτά, άρθρα της διεθνούς ειδησεογραφίας επανέρχονται στην ανάλυση αυτού του μοντέλου. Μια σημαντική παράμετρος κατανόησής του είναι η μελέτη της περίπτωσης της Νορβηγίας, πώς έχουν δομηθεί οι ευρωπαϊκές σχέσεις της χώρας, καθώς δεν είναι πλήρες μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και ποιός είναι ο αντίκτυπος του στην κοινωνία.
Οι ευρωπαϊκές σχέσεις της Νορβηγίας δομούνται γύρω από δύο συμφωνίες: α) την Ευρωπαϊκή Ζώνη Ελεύθερων Συναλλαγών (European Free Trade Association-EFTA) και τον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο (European Economic Area-EEA).[3] Η συμφωνία της Νορβηγίας με την EFTA ξεκίνησε το 1973[4] και η συμφωνία ΕΕΑ υπεγράφη στις 2 Μαϊου 1992.[5] Το 1994 έγινε δημοψήφισμα στην Νορβηγία για την ενσωμάτωση στην Ε.Ε., ωστόσο η ψήφος των πολιτών ήταν αρνητική. [6] Με την συμφωνία ΕΕΑ, η Νορβηγία συμμετέχει σε ένα ευρύ πλαίσιο πολιτικών της Ε.Ε., και έχει ορισμένες υποχρεώσεις και δικαιώματα, όπως η τήρηση των ”τεσσάρων ελευθεριών”, δηλαδή την ελεύθερη μετακίνηση αγαθών, ανθρώπων, κεφαλαίου και παροχής υπηρεσιών. [7] Τονίζεται ότι η Νορβηγία ενσωματώνει τα 3/4 των ευρωπαϊκών κανόνων, παρόλο που δεν συμμετέχει στην διαδικασία λήψης αποφάσεων[8] και δεν έχει δικαίωμα ψήφου στην Ε.Ε. [9]
Ακόμη, επισημαίνεται ότι η χώρα μπορεί να παρέχει πληροφορίες και σχόλια κατά την ”προπαρασκευαστική φάση”, στην διάρκεια του σχεδιασμού νομοθετικών προτάσεων σχετικά με την συμφωνία ΕΕΑ από την Κομισιόν.[10] Τέλος, αναφέρεται ότι η συμφωνία ΕΕΑ δεν καλύπτει κάποιες ευρωπαϊκές πολιτικές, μεταξύ των οποίων την Κοινή Αγροτική Πολιτική, Οικονομική και Νομισματική Ένωση, και άλλες.[11] Παρόλα αυτά, μπορούν να γίνουν ξεχωριστές συμφωνίες που να καλύπτουν τα ιδιαίτερα συμφέροντα της κάθε χώρας που είναι μέλος της συμφωνίας ΕΕΑ, όπου ανήκουν η Ισλανδία και το Λιχτενστάιν, και στην περίπτωση της Νορβηγίας αφορά την αλιεία και την συνεργασία σε ζητήματα που αφορούν το εμπόριο και την ασφάλεια.
Όπως γίνεται αντιληπτό, το μοντέλο αυτό είναι ένας τρόπος συνεργασίας της Ε.Ε. με κράτη που ήταν δύσκολο να προωθήσουν στο εσωτερικό τους την ενσωμάτωση τους, ή έχουν ιδιαίτερες εσωτερικές συνθήκες που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ανασταλτικά στην εφαρμογή κανονισμών. Στην περίπτωση της Νορβηγίας, η ευρωπαϊκή πολιτική επανέρχεται στην επικαιρότητα, όταν υπάρχει θέμα εξέλιξης της λειτουργίας της Ε.Ε. Οι εξελίξεις γύρω από το Brexit έχουν εντείνει την συζήτηση στο εσωτερικό της Νορβηγίας σχετικά με το πώς η Ε.Ε. θα περιορίσει τις επιπτώσεις του στην ευρωπαϊκή αγορά. [12] Όπως επισημαίνεται, η αλιεία είναι ένας σημαντικός τομέας εξαγωγών προς την κοινή ευρωπαϊκή αγορά, συμπεριλαμβανομένης και της Βρετανίας. Αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό ζήτημα, επειδή, όπως αναφέρεται, οποιαδήποτε επαναδιαπραγμάτευση των όρων συμμετοχής των χωρών της συμφωνίας ΕΕΑ, θα ”επηρεάσει όλο το οικοδόμημα”,[13] καθώς η αλλαγή κανόνων γίνεται σε συλλογικό επίπεδο για τις χώρες αυτές.
Ένα δεύτερο ζήτημα είναι το πώς θα δομηθούν οι ευρωπαϊκές σχέσεις της χώρας στο μέλλον. Υπάρχουν κινήματα στην Νορβηγία που είναι υπέρ της αποχώρησης, εμφανίζοντας ως δικαιολογία την ”πολιτική κυριαρχία της χώρας” .[14] Από την άλλη, όσοι είναι υπέρ της συνεργασίας με την Ευρώπη, χαρακτηρίζουν την συμφωνία ΕΕΑ ως ”πολιτικό συμβιβασμό”, που, όμως, έχει δώσει ένα ”πλαίσιο για σταθερές κυβερνήσεις συνεργασίας”, [15] όπως είναι η τελευταία κυβερνητική συνεργασία, ΧριστιανοΔημοκρατών και Φιλελευθέρων.
Τέλος, καίριο ζήτημα είναι η εκμετάλλευση του φυσικού πλούτου της Νορβηγίας, καθώς, μαζί με την αλιεία, αποτελεί σημαντικό μέρος των εξαγωγών. Όπως επισημαίνεται, το μεγαλύτερο μέρος της βιομηχανίας πετρελαίου της Νορβηγίας ελέγχεται από το κράτος [16] και σκοπός του είναι και η προσέλκυση επενδυτών για την αναβάθμιση υποδομών. Η Ε.Ε. έχει στηρίξει την Νορβηγία, αλλά έχουν εκφρασθεί αντιδράσεις σχετικά με τον χρόνο που απαιτείται για να εξασφαλισθούν οι σχετικές ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις. [17] Όλο αυτό το ζήτημα έχει αντίκτυπο και στην γεωπολιτική θέση της Νορβηγίας, ιδιαίτερα στο επικείμενο ενεργειακό ανταγωνισμό στην εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου της Βόρειας Θάλασσας, εντείνοντας την άποψη αρκετών ότι είναι καλύτερα η Νορβηγία να παραμείνει σε συνεργασία με τους δυτικούς οργανισμούς, προκειμένου να εξασφαλίσει τα συμφέροντά της.
Συνεπώς, συνοψίζοντας τα παραπάνω, γίνεται κατανοητό ότι το νορβηγικό μοντέλο εδραιώθηκε λόγω της ιδιαίτερης θέσης της χώρας. Ήταν ένας τρόπος για να μην απομονωθεί η Νορβηγία από την υπόλοιπη Ευρώπη, ύστερα από αλλεπάλληλες προσπάθειες προσέγγισης, διατηρώντας παράλληλα τις συγκεκριμένες κοινωνικές και πολιτικές δομές της. Με αυτόν τον τρόπο, μπορούσε να έχει πρόσβαση σε υπηρεσίες και προνόμια της Ε.Ε., αλλά και υποχρεώσεις. Το τελευταίο γίνεται συχνά αντικείμενο συζήτησης στο εσωτερικό της χώρας, κατά πόσο συμφέρει την Νορβηγία να παραμείνει σε έναν τέτοιο οργανισμό, όταν υπάρχουν παραδείγματα χωρών που δεν ακολουθούν τους κανόνες. Ωστόσο, η πολιτική πλειοψηφία τάσσεται υπέρ της παραμονής, λόγω γεωπολιτικών και στρατηγικών συμφερόντων. Όσον αφορά το μέλλον της Βρετανίας στην Ευρώπη, είναι διαφορετικές οι συνθήκες σε σχέση με την Νορβηγία και το μοντέλο αυτό δεν έχει μελετηθεί επαρκώς για την βρετανική περίπτωση, μιας και η πρωθυπουργός της Βρετανίας φέρεται να το έχει απορρίψει. Ωστόσο, μπορεί να συμπεριληφθεί μέσα στις διάφορες επιλογές συνεργασίας που θα επιλέξει η Βρετανία για τις ευρωπαϊκές της σχέσεις.
Παραπομπές
1,2,3. Payne,Adam, 2018, “The House of Lords voted for Theresa May to negotiate a Norway-style Brexit — here’s what that means”, Business Insider. [https://www.businessinsider.com/what-is-the-norway-model-brexit-2018-4]
4,6. “Brief history about the EEA”, 2016, Norwegian Ministry of Foreign Affairs. [https://www.regjeringen.no/en/topics/european-policy/eos/history-eea/id2458261/]
5. Official Norwegian Reports NOU 2012: 2 Chapter 1, 2012, “Outside and Inside Norway’s agreements with the European Union”, σελίδα 5.[https://www.regjeringen.no/contentassets/5d3982d042a2472eb1b20639cd8b2341/en-gb/pdfs/nou201220120002000en_pdfs.pdf]
7,10,11. “What the EEA Agreement covers”, 2017, Norwegian Ministry of Foreign Affairs. [https://www.regjeringen.no/en/topics/european-policy/eos/agreement/id685024/]
8. NOU 2012: 2 Chapter 1, ibid, σελίδα 6.
9. Ibid, σελίδα 7.
12. “Norway in Europe: The Norwegian Government’s strategy for cooperation with the EU 2018–2021”, Norwegian Ministry of Foreign Affairs, σελίδα 13. [https://www.regjeringen.no/globalassets/departementene/ud/dokumenter/eu/eu_strategy.pdf]
13. NOU 2012: 2 Chapter 1, ibid, σελίδα 9.
14,16. Stierle,Steffen, 2018, “Historian: ‘Norwegian model’ for post-Brexit Britain?”, EURACTIV. [https://www.euractiv.com/section/uk-europe/news/historian-norwegian-model-for-post-brexit-britain/]
15. NOU 2012: 2 Chapter 1, ibid, σελίδα 8.
17. Simon,Frédéric, 2018, “Norway’s latest CCS revival attempt meets lukewarm EU response”,EURACTIV. [https://www.euractiv.com/section/energy/news/norways-latest-ccs-revival-attempt-meets-lukewarm-eu-response/]