Για την πολιτική ορθότητα της εποχής μας έχουν γραφτεί αρκετά. Ενδεικτικά σταχυολογώ ένα πρόσφατο άρθρο (https://www.lifo.gr/stiles/optiki-gonia/na-gkremisoyme-tin-akropoli) και ένα παλιότερο δικό μου (το κείμενο εδώ).
Υπενθυμίζω τα κύρια χαρακτηριστικά της:
α) την παράλογη αυστηρότητά της, η οποία με μεγάλη ευκολία ακυρώνει όχι μόνο απόψεις αλλά και ανθρώπους
β) την εμμονική έμφαση στον ατομικισμό με την οποία εξισώνει κάθε άποψη και επιθυμία
γ) αδιαφορία προς την Ιστορία ως εάν να ο κόσμος να αρχίζει μόλις τώρα
δ) την σχεδόν αυτιστική ανικανότητα για διάλογο εξαιτίας της οποίας δεν προσλαμβάνει, παρά μόνο απαιτεί να δεχθούν οι συνομιλητές της το πακέτο ολόκληρο.
Κάτι που οφείλει να μάς απασχολήσει είναι ότι τα φαινόμενα αυτά ”κάθαρσης” της Ιστορίας και αστυνόμευσης του δημόσιου λόγου εμφανίζονται πάντοτε με μια προοδευτική επένδυση. Φωνές φιμώνονται και ιστορικές μορφές απαξιώνονται στο όνομα της φροντίδας για τις μειονότητες και της ευαισθησίας απέναντι στον πόνο των ανθρώπων.
Η ρητορική ενίοτε γίνεται πειστική και εξαπατά. Όχι πολλούς, αλλά τουλάχιστον όσους ψάχνουν απεγνωσμένα να ακουμπήσουν τις αδούλευτες ενοχές τους σε ένα σχήμα ”βελτίωσης” της κοινωνίας. Δηλαδή μεταλλαγμένους αριστερούς, αδάπανους αστούς αναρχικούς, και αποπροσανατολισμένους νέους στους οποίους αυτό το σύστημα ψευδοκανόνων προσδίδει στοιχειώδη ειρμό και οργάνωση.
Εν τω μεταξύ είναι αρκετές οι ελεύθερες διάνοιες οι οποίες διαμαρτύρονται για ολοκληρωτισμό. Και διερωτάται κανείς: πώς είναι δυνατό να προκύψει ολοκληρωτική σκέψη από ”προοδευτικούς”; Μέσα από ποιους δρόμους είναι εφικτό το ”υπερσύγχρονο” πρόσημο να γεννήσει φίμωση;
Τα ολοκληρωτικά προηγούμενα ίσως μπορούν να μάς βοηθήσουν. Κατ’ αρχήν υπάρχει το εύγλωττο παράδειγμα του Χριστιανισμού ο οποίος, παράλληλα με τις μαρτυρικές και θυσιαστικές του εκδοχές που ποτέ δεν έλειψαν, σε συγκεκριμένες ιστορικές συνθήκες και περιοχές εξετράπη προς ασφυκτική καταπίεση των συνειδήσεων και εκκοσμικευμένη επιτήρηση των ηθών.
Ως προς τα σύγχρονα, το Σοβιετικό όραμα είχε ως αφετηρία ένα κίνημα που καυχιόταν πως ήταν η ”νιότη του κόσμου”, έτοιμο να διαθέσει την αλκή του στην ανατροπή της αστικής πλουτοκρατικής φαυλότητας. Ολοκληρωτισμός επήλθε σταδιακά διότι εκεί δρούσε το κεντρικό υποκείμενο της Ιστορίας, το κόμμα-καθεστώς, απέναντι στο οποίο οι άλλες φωνές έπρεπε να σιγήσουν. Η ”προοδευτικότητα” στην περίπτωση αυτή φορούσε μια εκκοσμικευμένη ιερότητα. Η αστυνόμευση της σκέψης εξασφάλιζε το υποκατάστατο του ιερού.
Τα ίδια και ο ναζισμός. Αντλώ από ένα βιβλίο το οποίο αξιολογεί ψυχολογικά μαρτυρίες πρώην Ναζί (Στέφαν Μάρκς, ‘Γιατί ακολούθησαν τον Χίτλερ; Η ψυχολογία του εθνικοσοσιαλισμού’). Εκεί λοιπόν παρατηρούμε πως η αυθαίρετη χρήση βίας (που σόκαρε την ανθρωπότητα) ήταν όχι η αρχή αλλά το τέλος μιας μακράς διαδρομής, της οποίας η αφετηρία βρισκόταν στην επιθυμία εξυγίανσης. Τα ναζιστικά κηρύγματα συνήρπασαν νέους με ιδανικά. Διαβάζουμε:
«Οι ηθικές αρχές λειτουργούν βέβαια συνεκτικά μέσα σε μια ομάδα αλλά με ένα τρόπο συλλογικό-ναρκισσιστικό, μέσω του οποίου και διαστρέφονται» (σ. 197). Και εξηγεί ο συγγραφέας ότι όσοι έγιναν φανατικοί, σχεδόν υπνωτισμένοι, ακόλουθοι του εθνικοσοσιαλιστικού καθεστώτος διψούσαν για δικαιοσύνη και ισότητα. Άλλωστε και η προπαγάνδα του μιλούσε για την επιτακτική ανάγκη να σωθεί η τότε Ευρώπη από τη διαφθορά.
Σε παλιότερο άρθρο μου (διαβάστε εδώ) είχα επισημάνει πως οι νέοι που γίνονταν χρυσαυγίτες αισθάνονταν προοδευτικοί, ότι φέρνουν το σωστό και την ελπίδα. Το τέρας εξημερώνεται στα μυαλά πολλών αν τού προσθέσεις θετικό πρόσημο. Δηλαδή αν τό καμουφλάρεις κάτω από ιδανικά.
Εν γνώσει του ότι οι φορείς του σύγχρονου ολοκληρωτισμού θα εξοργιστούν με αυτές τις αναλογίες, ισχυρίζομαι ότι παρόμοια μετάλλαξη λαμβάνει χώρα και στις μέρες μας. Φυσικά ουδείς εχέφρων διανοείται να αποδώσει στο περιεχόμενο των ιδεών τους φασιστική χροιά- κοσμοθεωριακά βρίσκονται σαφώς στην αντίπερα όχθη. Αυτό που δεν διακρίνουν, όμως, είναι ότι υπόκεινται στις ίδιες ακριβώς ασυνείδητες διεργασίες: καλές προθέσεις οι οποίες εκφυλίζονται σε αστυνομία της σκέψης και ποινικοποίηση της διαφορετικής γνώμης.
Αυτό το παράδοξο συμβαίνει διότι τα τέρατα δεν κατοικούν τόσο στις απόψεις όσο στον ψυχισμό. Όχι ότι δεν υπάρχουν τερατώδεις ιδέες, αποτελούν όμως προϊόντα του ενδοψυχικού κακού. Στον βαθμό που κάποιος (άτομο ή κίνημα) ξοδεύει την ενέργειά του στο να αγναντεύει και να καταγγέλλει τον εχθρό τον οποίο ο ίδιος ταυτοποίησε, τού διαφεύγουν τα δικά του εσωτερικά σκοτάδια τα οποία τόν εξωθούν στο να μοιάσει σε ό,τι μισεί.
Έτσι η πολιτική ορθότητα κατέληξε να παρέχει άλλοθι αρχών στη μερίδα εκείνη της κοινωνίας η οποία διαβρώθηκε από τον μεταμοντέρνο σχετικισμό. Όταν αποκλείσεις στην ηθική τους δρόμους της αυτογνωσίας και της ταπεινότητας, τότε στρεβλώνεται και εκδικείται ως φάρσα…