Όταν ακούει ο ανυποψίαστος πολίτης τον όρο «αναγκαστική εκτέλεση» πιθανότατα πάει ο νους του σε κάποια θανατική καταδίκη «δια τυφεκισμού». Ωστόσο, ο όρος αναφέρεται σε μια νομικά ρυθμισμένη διαδικασία, με την οποία οι φορείς της νομιμοποιημένης βίας (δηλαδή τα πολιτειακά όργανα εκτελέσεως) εξαναγκάζουν έναν οφειλέτη σε συμμόρφωση με το περιεχόμενο μιας υποχρέωσής του που έχει διαγνωσθεί δικαστικά. Τα εξαναγκαστικά της εκτελέσεως μέσα αφορούσαν ανέκαθεν είτε το πρόσωπο του οφειλέτη είτε την περιουσία του. Ο Αριστοτέλης αναφέρει ότι στα αρχαία Ελληνικά δίκαια ο οφειλέτης που αδυνατούσε να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του περιέπιπτε σε θέση δούλου. Στην Αθήνα των κλασσικών χρόνων ως μέσο αναγκαστικής εκτέλεσης χρησίμευε πρωτίστως η περιουσία του οφειλέτη και σπανιότερα (επί εμπορικών κυρίως χρεών) η προσωπική του ελευθερία. Στο Ρωμαϊκό δίκαιο η εκτέλεση στρεφόταν κατά του προσώπου του οφειλέτη και εκκινούσε από την προσωποκράτησή του και κατέληγε – σε περίπτωση μη εξόφλησης των χρεών – στην πώλησή του ως σκλάβο στην αλλοδαπή (trans Tiberim). Πίσω από αυτή τη βάρβαρη προσέγγιση της έννοιας της οφειλής δεν βρισκόταν η πρόθεση εξουθένωσης του οφειλέτη, αλλά η προσπάθεια ψυχολογικής πίεσης και εκφοβισμού του ιδίου και των συγγενών του, ώστε να εκπληρωθεί το χρέος.
Στην Ελλάδα της υπερχρέωσης ουδείς προσωποκρατείται – και ευτυχώς – είτε για τα εμπορικά είτε για τα αστικά του χρέη, με εξαίρεση την περίπτωση αδικοπρακτικής συμπεριφοράς που υπερβαίνει το ποσό των 30.000€. Σε όλα τα κράτη το κόσμου που έχουν κυρώσει το Διεθνές Σύμφωνο του ΟΗΕ για τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα του 1966 ουδείς φυλακίζεται αποκλειστικά λόγω της αδυναμίας του να εκπληρώσει τη συμβατική του υποχρέωση.
Τι γίνεται, όμως, με την περιουσία του οφειλέτη; Οφείλει ένα πολιτισμένο κράτος να διασφαλίζει πέραν της ελευθερίας του ατόμου και ένα ελάχιστο αξιοπρεπές πλαίσιο διαβίωσης; Στο πλαίσιο αυτό θα έπρεπε να υπάρχει ένα προστατευτικό πλαίσιο ειδικά για τον «ανυπαίτιο οφειλέτη»; Και ως τέτοιο θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε τον εγγυητή που «δεν έδρεψε καρπούς» από το δάνειο του πρωτοφειλέτη, τον επιχειρηματία που έπεσε θύμα ενός «εμπορικού ατυχήματος», τον πολύτεκνο νοικοκύρη που έμεινε ξαφνικά άνεργος κλπ
Δυστυχώς, το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο καμία απολύτως διασφάλιση παρέχει στις ανωτέρω κατηγορίες συμπολιτών μας. Ακόμη και η περιλάλητη προστασία της πρώτης, άλλως «λαϊκής κατοικίας» μπορεί να προστατευθεί, υπό αυστηρές προϋποθέσεις, μόνον στο πλαίσιο του Νόμου Κατσέλη και τούτο μέχρι το τέλος του 2018.
Αντίθετα, με τις νέες ρυθμίσεις που ψηφίστηκαν στη βουλή στις 15.1.2018 στο πλαίσιο του βαρύγδουπα τιτλοφορούμενου «πολυνομοσχεδίου», οι συνήθως εμπραγμάτως εξασφαλισμένες τράπεζες – για «απαιτήσεις που θα γεννιούνται εφεξής» ( με όποιο νόημα δώσει η νομολογία στην ανωτέρω ορολογία) στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων θα ικανοποιούνται από το 100% του πλειστηριάσματος σε αντίθεση με το σημερινό «γλίσχρο» (φευ!) 65%, στην περίπτωση που υπάρχουν απαιτήσεις του Δημοσίου και του ΕΦΚΑ και λοιπών ανέγγυων πιστωτών. Ποιοι είναι οι λόγοι που επιτάσσουν μια τέτοια αλλαγή και τη θέσπιση πλειστηριασμών δύο ταχυτήτων; Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του νέου νόμου «για να γνωρίζουν οι δανειστές με ασφάλεια εκ των προτέρων το μερίδιο που τους αναλογεί σε περίπτωση αναγκαστικής εκτέλεσης». Ωσάν να είναι εξαιρετικά δύσκολο να πολλαπλασιάσει κάποιος το 65% επί του πιθανολογούμενο πλειστηριάσματος ώστε να αντιληφθεί το μερίδιο που του αναλογεί… Μήπως ο λόγος είναι άλλος; Μήπως για να μπορεί με επίκληση του άρθρου 1004 ΚΠολΔ ουσιαστικά να συμψηφίζει την απαίτησή του δίχως να καταβάλει το ποσό του πλειστηριάσματος; Και τίνι τρόπο μια τέτοια ρύθμιση διασφαλίζει τα συμφέροντα του Δημοσίου και του ΕΦΚΑ που ουδέν θα εισπράττουν από το πλειστηρίασμα; (σε αντίθεση με σήμερα). Προφανώς, σε μια τέτοια περίπτωση οι μόνοι «αγοραστές» στους πλειστηριασμούς θα είναι οι τράπεζες προς πλήρη διάψευση των νυν κυβερνώντων και πάλαι ποτέ τελάληδων του συνθήματος «κανένα σπίτι στα χέρια τραπεζίτη»...