Είκοσι έξι χρόνια μετά το τουρκικό εδαφικό τετελεσμένο στα Ίμια και με τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερτογάν να επιμένει στην εφαρμογή του ναυτικού δόγματος της «γαλάζιας πατρίδας», κάνοντας «πολλά βήματα που ενισχύουν τον στόλο ώστε να αποκτήσει μεγαλύτερη αποτρεπτική δύναμη» και εξαγγέλλοντας τη ναυπήγηση οπλισμένων μη επανδρωμένων σκαφών που «θα κυκλοφορούν σαν κοπάδι στις θάλασσες», το ερώτημα που αναφύεται για τους έλληνες διαμορφωτές της εξωτερικής πολιτικής συνίσταται στις γενεσιουργές αιτίες της τουρκικής αναθεωρητικής πολιτικής απέναντι στην Ελλάδα.
Σύμφωνα με τον εμπνευστή της τουρκικής θαλάσσιας γεωπολιτικής για τον 21ο αιώνα, τον απόστρατο τούρκο ναύαρχο Τζεμ Γκιουρντενίζ, το δόγμα της «γαλάζιας πατρίδας» συνίσταται σε δύο πυλώνες:
«Ο πρώτος έχει σκοπό να υποδείξει τις τουρκικές περιοχές θαλάσσιας δικαιοδοσίας υπό εθνική κυριαρχία, όπως τα χωρικά ύδατα, η υφαλοκρηπίδα, η ΑΟΖ. Ο δεύτερος σκόπευε να δημιουργήσει μια θαλάσσια κοσμοθεωρία για την Τουρκία».
Στο πλαίσιο αυτό θα προχωρήσουμε στην οροθέτηση του στρατιωτικού δόγματος ως «το κύριο μέρος μιας θεωρίας που περιγράφει το περιβάλλον στο οποίο καλούνται να δράσουν οι ένοπλες δυνάμεις ενός κράτους» προσδιορίζοντας τις μεθόδους και τις περιστάσεις της εν λόγω δραστηριοποίησής τους, για να καταστήσουμε ευρέως κατανοητό ότι η κύρια λειτουργία του συνίσταται στη μεγέθυνση του μέτρου αποτελεσματικότητας των στρατιωτικών δυνατοτήτων ενός κράτους για την υποστήριξη των πολιτικών του στόχων.
Συνεπακόλουθα το κρατικό στρατιωτικό δόγμα εμπερικλείει μια σειρά κοινωνικοπολιτικών και στρατιωτικών λειτουργιών, μεταξύ των οποίων:
α) η προσανατολιστική κατεύθυνση των ενόπλων δυνάμεων, ώστε η οργάνωση, η λειτουργία και η ανάπτυξή τους να επιτελείται με το βέλτιστο δυνατό τρόπο,
β) η αποτροπή-ανάσχεση των πραγματικών ή των εν δυνάμει απειλών,
γ) η προάσπιση-ενίσχυση των αμυντικών συμμαχιών και των οικονομικών-εμπορικών συνεργασιών,
δ) η μετάδοση ελκυστικών διανοημάτων και αποδεκτών νομιμοποιητικά ιδεολογιών σε τρίτα κράτη με στόχο τη διαμόρφωση ενός περιφερειακού περιβάλλοντος ασφάλειας.
Η συμβολή του στρατιωτικού δόγματος είναι επιτελική για την ύπαρξη και την εύρυθμη λειτουργία ενός κράτους. Από τη μια πλευρά επιδρά στην ποιότητα ζωής εντός του εσωτερικού κοινωνικοπολιτικού συστήματος, λόγω των αναφυόμενων εκφάνσεων που δύναται να λάβει –επιθετικό, αμυντικό ή αποτρεπτικό προσανατολισμό.
Από την άλλη πλευρά διαρραγεί την εθνική ασφάλεια εάν και εφόσον η πολιτικοστρατιωτική-οικονομική ανάπτυξη των συντελεστών της κρατικής ισχύος είναι ανεπαρκής για την ολοκλήρωση των πολιτικών στόχων.
Ως εκ τούτου, το διακηρυχθέν ναυτικό δόγμα της «γαλάζιας πατρίδας» δεν είναι τίποτα περισσότερο από την πραγματολογική εφαρμογή της πολιτικής του στρατηγικού βάθους στις κρίσιμες περιφέρειες του Αιγαίου, της Μαύρης θάλασσας και της ανατολικής Μεσογείου.
Θυμίζουμε ότι ο πρώην πρωθυπουργός της Τουρκίας, Α. Νταβούτογλου σε συνέντευξή του, το 2011, είχε οριοθετήσει τον αντικειμενικό πολιτικό στόχο της αναβίβαση της θέσης και του ρόλου-γοήτρου της Άγκυρας ως περιφερειακού ηγεμόνα:
«Πρόκειται για μια προσπάθεια να παρουσιαστεί το στρατηγικό όραμα και ο ρόλος που πρέπει να επιδιώξει η Τουρκία, κηρύσσοντας μια νέα προσέγγιση που ονομάζεται ‘στρατηγικό βάθος’, με γνώμονα την ενσωμάτωση περιοχών γειτονικών με την Τουρκία, εφόσον όλοι οι λαοί που ζουν στην ευρεία αυτή περιοχή έχουν κοινά πεπρωμένα, βασισμένα στη μακρά κοινή τους ιστορία».
«Ο επαναπροσδιορισμός της χερσαίας περιοχής βάσει της γεωπολιτικής και διεθνούς στρατηγικής θέσης της Τουρκίας αποτελεί τη βασική εναλλακτική επιλογή της συγκρότησης της εξωτερικής πολιτικής που προορίζεται να διαδραματίσει έναν περιφερειακό ρόλο στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού συστήματος».
Αντίστοιχα εν έτει 2014, ο τότε αρχηγός των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων (ΤΕΔ), Νετσντέτ Oζέλ, μετά το τέλος της αεροναυτικής άσκησης «Beyaz Firtina ’14», θα αναφερθεί σε δήλωσή του δύο φορές στον όρο «γαλάζια πατρίδα» (Mavi Vatan), για ν’ ακολουθήσει η περιγραφή των επιχειρησιακών στόχων του ναυτικού δόγματος από τον τούρκο αρχηγό του γενικού επιτελείου ναυτικού (Α/ΓΕΝ) Μπουλέντ Μποστάνογλου:
«Κύρια ευθύνη των τουρκικών ναυτικών δυνάμεων είναι η προστασία των νομίμων δικαιωμάτων της Τουρκίας, και τα ζωτικά συμφέροντα στην σφαίρα επιρροής της, και συγκεκριμένα στο Αιγαίο στην Ανατολική Μεσόγειο και την Μαύρη Θάλασσα. Η οριοθέτηση των περιοχών θαλάσσιας δικαιοδοσίας σε αυτές τις θάλασσες μας, θα πρέπει να καθορίζεται από τις συμφωνίες, στην βάση του διεθνούς δικαίου».
«Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται η συνέχιση της ισορροπίας στο Αιγαίο Πέλαγος, το οποίο καθορίστηκε με την Συνθήκη Ειρήνης της Λωζάννης, και επικυρώθηκε με την ανακοίνωση της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης το 1995, είναι ζωτικής σημασίας».
Λαμβάνοντας υπόψιν τις συστατικές παραμέτρους του τουρκικού ναυτικού δόγματος, δηλαδή την προβολή θαλάσσιας ισχύος, τον αυξημένο ρόλο του τουρκικού ναυτικού «στον ανταγωνισμό γεωπολιτικής ισχύος, τις ενεργητικές επιχειρήσεις, τη ναυτική διπλωματία» και την εξέλιξη-διαρκή ανάπτυξη της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας, είναι ηλίου φαεινότερων ότι η άσκηση περιφερειακής ηγεμονίας είναι ο αξονικός στόχος των διαμορφωτών της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής.
Συναφώς και υπό τη βάση του θεωρητικού πλαισίου της ανάλυσης, δύναται να υποστηριχθεί ότι το ναυτικό δόγμα της «γαλάζιας πατρίδας» εδράζεται σε γεωστρατηγικά συμφέροντα και παρωθείται από την απληστία της Τουρκίας για υπέρμετρα εδαφικά, οικονομικά, πολιτικά και πολιτισμικά οφέλη.
Η Τουρκία αντικατοπτρίζεται ως ένα κράτος που δεν είναι ικανοποιημένο με το υπάρχον εδαφικό καθεστώς και επιδιώκει να ανακινήσει τη διαδικασία αλλαγής του, πρωταρχικά με τη χρήση συντελεστών ήπιας ισχύος, δίνοντας ιδιάζουσα σημασία στα προσδοκώμενα οφέλη.
Προδηλώνοντας την αποφασιστικότητά της να απαντήσει σε «κάθε γεγονός που απειλή τους στρατηγικούς της υπολογισμούς», διατυπώνει εναργώς το ρίσκο και το κόστος που είναι διατεθειμένη να αναλάβει για την πραγμάτωση του αξονικού της στόχου.
Μεταδίδοντας τη σθεναρή της δέσμευση να αποτρέψει σε κάθε περίπτωση την άσκηση των διεθνώς νομιμοποιημένων κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας και της Κύπρου.
Όπως χαρακτηριστικά επισημαίνει ο τούρκος υπουργός άμυνας, Χουλουσί Ακάρ, η λύση του Κυπριακού «μπορεί να υπάρξει μόνο με δυο κυρίαρχα κράτη. Δεν υπάρχει άλλη λύση για μας».
Ενώ αναφερόμενος στη συγκαιρινή αμυντική ενίσχυση της Ελλάδας τονίζει ότι:
«Τα όπλα που αγόρασαν είναι πάρα πολλά για κανονική άμυνα, πολύ λίγα για την Τουρκία. Συνεχίζουν να προχωρούν με αξιώσεις που ξεπερνούν το μπόι τους. Eνήργησαν ενάντια σε όλες τις συμφωνίες, ιδιαίτερα στη Λωζάνη και στρατικοποίησαν τα νησιά κατά παράβαση της συμφωνίας. Τώρα λένε 12 μίλια είναι αποδεκτό αυτό; Το 1995 η Εθνοσυνέλευση στην Τουρκία εξουσιοδότησε την κυβέρνηση να λάβει κάθε είδους μέτρα, συμπεραλαμβανομένων και των στρατιωτικών. Δεν θέλουμε ένταση».
***
Του Διονύση Τσιριγώτη,
Επίκουρου Καθηγητή, Σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας, Διεθνών Σχέσεων & Διπλωματίας. Πανεπιστήμιο Πειραιώς, Τμήμα Διεθνών & Ευρωπαϊκών Σπουδών.
Πρώτη δημοσίευση στο https://www.imerazante.gr/