Από τότε που η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία πριν από σχεδόν ένα χρόνο, εκατομμύρια Ουκρανοί πρόσφυγες έχουν καταφύγει προς τα δυτικά της χώρας για να αποφύγουν τις συγκρούσεις και την καταστροφή.
Ο Μάρτιν Γκρίφιθς, αναπληρωτής Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ αρμόδιος για τον συντονισμό όσον αφορά τις ανθρωπιστικές υποθέσεις, δήλωσε τη Δευτέρα πως από το ξέσπασμα της ένοπλης σύρραξης στην Ουκρανία, πριν από σχεδόν έναν χρόνο, έχουν εγκαταλείψει τη χώρα σχεδόν 8 εκατομμύρια άνθρωποι και άλλοι 5,3 εκατ. έχουν εκτοπιστεί εντός της ουκρανικής επικράτειας.
Πολλοί από τους εσωτερικά εκτοπισμένους Ουκρανούς, έχουν αναζητήσει καταφύγιο στη δυτικότερη πόλη της Ουκρανίας, το Λβιβ, το ιστορικό κέντρο της Ουκρανικής Ελληνοκαθολικής Εκκλησίας, η οποία παρέχει βασικές υπηρεσίες με τη βοήθεια διεθνών δικτύων φιλανθρωπίας Καθολικών.
Σημαντικό κέντρο της ελληνοκαθολικής ζωής, η Αρχιεπισκοπή του Λβιβ έχει 306 ενορίες, περισσότερους από 400 ιερείς και ένα πανεπιστήμιο.
Από την ίδρυση της τον 16ο αιώνα, αυτή η εκκλησία υπήρξε σημαντικός πολιτιστικό και πνευματικό κέντρο για την ουκρανική ταυτότητα. Οι περισσότεροι Ουκρανοί θεωρούν τους εαυτούς τους Ορθόδοξους, όχι Καθολικούς. Αλλά με 4,5 εκατομμύρια έως 6,5 εκατομμύρια πιστούς, η Ουκρανική Ελληνική Καθολική Εκκλησία είναι η τρίτη μεγαλύτερη εκκλησία στην Ουκρανία (μετά την Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία που υπάγεται στο Πατριαρχείο της Μόσχας) και την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας), αντιπροσωπεύοντας περίπου το 10% έως το 15% του ουκρανικού πληθυσμού. Επίσης είναι η μεγαλύτερη Καθολική Εκκλησία στην Ανατολή.
Η Ουκρανική Ελληνική Καθολική Εκκλησία κυριαρχεί σε τρεις δυτικές περιφέρειες της Ουκρανίας, συμπεριλαμβανομένης της πλειοψηφίας του πληθυσμού του Λβιβ, αλλά αποτελεί μια μικρή μειοψηφία σε άλλα μέρη της χώρας. Η εκκλησία ακολούθησε την εξάπλωση της ουκρανικής διασποράς και έχει περίπου 40 ιεράρχες σε περισσότερες από δώδεκα χώρες σε τέσσερις ηπείρους, συμπεριλαμβανομένων τριών άλλων μητροπολιτικών επισκόπων στην Πολωνία, τις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά.
Μια Καθολική Εκκλησία σε μια Ορθόδοξη χώρα
Όπως υποδηλώνει το όνομά της, η Ουκρανική Ελληνοκαθολική Εκκλησία κουβαλά μια πολύπλοκη κληρονομιά. Είναι μια ουκρανική εκκλησία που αποτελείται από Ουκρανούς ενορίτες και έχει έδρα την ουκρανική πρωτεύουσα του Κιέβου.
Η Ουκρανική Ελληνική Καθολική Εκκλησία είναι επίσης Καθολική. Αναγνωρίζει την εξουσία του Πάπα ως νόμιμου ηγέτη όλων των Χριστιανών. Ο επικεφαλής της Ουκρανικής Ελληνικής Καθολικής Εκκλησίας, επί του παρόντος Ταγματάρχης Αρχιεπίσκοπος Σβιάτοσλαβ Σεβτσούκ, εκλέγεται από ένα συμβούλιο επισκόπων της Ουκρανικής Ελληνοκαθολικής Εκκλησίας και επιβεβαιώνεται από τον Πάπα. Η καθολική αφοσίωση στην Παναγία έπαιξε επίσης σημαντικό ρόλο στην πνευματική ζωή των Ουκρανών Ελληνοκαθολικών, όπως έχουν δείξει οι ανθρωπολόγοι Βλαντ Νεαμέσκου και Αγκνιέσκα Χαλέμπα.
Την ίδια στιγμή, η Ουκρανική Ελληνοκαθολική Εκκλησία είναι ελληνική , κάτι που δεν αφορά την ελληνική εθνότητα ή γλώσσα, αλλά την ελληνορθόδοξη πίστη που κληρονομήθηκε από την ελληνόφωνη Βυζαντινή Αυτοκρατορία.
Οι Ουκρανοί Έλληνες Καθολικοί ακολουθούν τα έθιμα, τους νόμους και τη λειτουργία που προέρχονται από την Ορθόδοξη Εκκλησία. Συγκεκριμένα, οι Ουκρανοί Ελληνοκαθολικοί ιερείς της ενορίας είναι παντρεμένοι και έχουν οικογένειες, σε αντίθεση με τους περισσότερους καθολικούς ιερείς.
Η Ιστορία της εκκλησίας
Η Ουκρανική Ελληνοκαθολική Εκκλησία εντοπίζει τις ρίζες της από τη βάπτιση του Μεγάλου Πρίγκιπα Βλαδίμηρου Α′ του Κιέβου τον 10ο αιώνα. Ιεραπόστολοι από τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία έφεραν τη χριστιανική πίστη στο Κίεβο σε μια εποχή που οι Ορθόδοξες εκκλησίες της Ανατολής και οι Ρωμαιοκαθολικοί στη Δύση βρίσκονταν ακόμη σε κοινωνία μεταξύ τους.
Λίγες μόλις δεκαετίες μετά τη προσηλύτιση του Βλαδίμηρου, ωστόσο, η Ορθόδοξη και η Καθολική Εκκλησία χωρίστηκαν σε αυτό που οι ιστορικοί έχουν αποκαλέσει το Μεγάλο Σχίσμα του 1054 μ.Χ. Οι δύο εκκλησίες διασπάστηκαν για τελετουργικά και πολιτικά ζητήματα, συμπεριλαμβανομένης της εξουσίας του Πάπα. Οι Καθολικοί επέμεναν ότι ο Πάπας είχε εξουσία σε ολόκληρο τον κόσμο. Αντίθετα, οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί θεωρούσαν ότι είχε άμεση εξουσία μόνο στη δική του επισκοπή της Ρώμης και ότι είναι μονάχα τιμητικά ”πρώτος μεταξύ ίσων” στα πέντε Πρεσβυγενή Πατριαρχεία.
Την εποχή της διάσπασης, οι περισσότεροι χριστιανοί που ζούσαν στα εδάφη της σημερινής Ουκρανίας τάχθηκαν στο πλευρό της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Αλλά μέχρι το τέλος του 16ου αιώνα, οι Καθολικοί ηγεμόνες της Πολωνο-Λιθουανικής Κοινοπολιτείας έλεγχαν αυτή την περιοχή. Φοβούμενοι ότι απλώς θα απορροφούνταν από τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, αρκετοί Ορθόδοξοι επίσκοποι συμφώνησαν να ενταχθούν στην Καθολική Εκκλησία υπό τον όρο ότι θα τους επιτραπεί να τηρήσουν την Ορθόδοξη θεία λειτουργία, τις ιεροτελεστίες, τους νόμους και τα έθιμά τους.
Το Συμβούλιο της Βρέστης το 1596 υπέγραψε αυτή τη συμφωνία. Από τη μία πλευρά, οι Ορθόδοξοι επίσκοποι και το πνευματικό τους ποίμνιο συμφώνησαν να γίνουν καθολικοί. Αναγνώρισαν τον πάπα ως τοποτηρητή του Χριστού και τον αληθινό ηγέτη όλων των Χριστιανών.
Από την άλλη πλευρά, ο Πάπας συμφώνησε ότι αυτοί οι νέοι προσήλυτοι θα αποτελούσαν μια ειδική ανεξάρτητη κοινότητα εντός της Καθολικής Εκκλησίας. Θα συνέχιζαν να ακολουθούν τα τελετουργικά, τους κανόνες και τις πρακτικές της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Θα λειτουργούσαν στα σλαβικά και όχι στα λατινικά. Θα τιμούσαν τις εικόνες – ιερές ζωγραφιές αγίων – αντί για αγάλματα. Θα τηρούσαν το Ορθόδοξο ημερολόγιο των εορτών και των νηστειών παρά το ημερολόγιο που χρησιμοποιούνταν στη Δύση. Και οι ιερείς της ενορίας τους θα παντρεύονταν και θα έκαναν οικογένειες, σε αντίθεση με τους περισσότερους άλλους Καθολικούς ιερείς, που πρέπει να παραμείνουν άγαμοι. Με αυτόν τον τρόπο, το Συμβούλιο της Βρέστης δημιούργησε αυτό που σήμερα ονομάζεται Ουκρανική Ελληνοκαθολική Εκκλησία.
Οργανο της ουκρανική εθνικής ταυτότητας
Στα τέλη του 18ου αιώνα, η Πολωνία έπαψε να υφίσταται ως έθνος. Η επικράτειά της ήταν εντελώς μοιρασμένη μεταξύ των γειτόνων της: Ρωσίας, Πρωσίας και Αυστρίας. Η Ρωσία, η οποία κατέλαβε το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής όπου ζούσαν οι Έλληνες Καθολικοί, κατέστειλε την Ελληνοκαθολική Εκκλησία. Οι Ορθόδοξοι τσάροι θεωρούσαν τους Έλληνες Καθολικούς και την ένωσή τους με τη Ρώμη ως απειλή για την ασφάλεια.
Αντίθετα, οι καθολικοί ηγεμόνες των Αψβούργων της Αυστρίας υποστήριξαν και επιχορηγούσαν τους Έλληνες Καθολικούς. Ως αποτέλεσμα, η Ουκρανική Ελληνική Καθολική Εκκλησία άκμασε στην ελεγχόμενη από την Αυστρία επαρχία της Γαλικίας, η οποία βρίσκεται τώρα στη δυτική Ουκρανία. Η πρωτεύουσα της Γαλικίας, η πόλη του Λέμπεργκ – πλέον γνωστή ως Λβιβ – έγινε το πιο σημαντικό κέντρο της ουκρανικής ελληνοκαθολικής ζωής και πολιτισμού.
Υπό την ηγεσία του Μητροπολίτη, Αντρέι Σεπίτσκι, ο οποίος ηγήθηκε της εκκλησίας από το 1901 έως τον θάνατό του το 1944, η Ουκρανική Ελληνοκαθολική Εκκλησία έγινε «όργανο της ουκρανικής εθνικής υπόθεσης», σύμφωνα με τα λόγια του ιστορικού Πολ Ρόμπερτ Μαγκόσκι. Τόσο ως εκκλησιαστικός όσο και ως πολιτικός ηγέτης, ο Σεπίτσκι προώθησε ενεργά την ουκρανική αυτονομία και ανεξαρτησία.
Την παραμονή του Β′ Παγκοσμίου Πολέμου, η Ουκρανική Ελληνοκαθολική Εκκλησία είχε 4.400 ενορίες, 127 μοναστήρια και μια θεολογική σχολή.
Διώξεις στην Σοβιετική Ένωση
Κατά τη διάρκεια του Β′ Παγκοσμίου Πολέμου, η επίσημα άθεη ΕΣΣΔ προσάρτησε το έδαφος που είναι σήμερα η δυτική Ουκρανία, όπου ζούσαν οι περισσότεροι Έλληνες Καθολικοί.
Από το 1946 έως το 1989, οι σοβιετικές αρχές κατέστειλαν την Ουκρανική Ελληνική Καθολική Εκκλησία, η οποία συνέχισε ως παράνομη οργάνωση στην σοβιετική εποχή. Ο επικεφαλής της εκκλησίας, Γιόσιφ Σλίπγι, πέρασε 18 χρόνια σε σοβιετικά στρατόπεδα φυλακών πριν απελαθεί το 1963.
Μόνο το 1989, χάρη στις φιλελευθεροποιητικές μεταρρυθμίσεις του Γενικού Γραμματέα Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, η Ουκρανική Ελληνοκαθολική Εκκλησία ανέκτησε το νομικό της καθεστώς.
Ουκρανοί Έλληνο-Καθολικοί στην ανεξάρτητη Ουκρανία
Το 1991 η Ουκρανία κήρυξε την ανεξαρτησία της. Αν και μια μειονοτική Καθολική Εκκλησία σε μια κατεξοχήν Ορθόδοξη χώρα, η Ουκρανική Ελληνοκαθολική Εκκλησία έχει γίνει ένας ολοένα και πιο σημαντικός εθνικός θεσμός.
Μέσω του ανθρωπιστικού της έργου και των διεθνών επαφών της, η Ελληνοκαθολική Εκκλησία της Ουκρανίας έπαιξε σημαντικό ρόλο μετά την παράνομη προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014 και την πλήρη εισβολή της το 2022.
Το Ουκρανικό Καθολικό Πανεπιστήμιο στο Λβιβ έχει κινητοποιήσει διεθνή υποστήριξη για τα εκπαιδευτικά του προγράμματα για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας. Οι επαφές των ελληνοκαθολικών της Ουκρανίας με τη Ρώμη, την Ευρωπαϊκή Ένωση και τη Βόρεια Αμερική έχουν διευκολύνει το φιλανθρωπικό της έργο κατά τη διάρκεια του πολέμου.
Εν μέσω των επιθέσεων της Ρωσίας στην Ουκρανία, η Ουκρανική Ελληνοκαθολική Εκκλησία, συνεχίζει να διαδραματίζει ζωτικό ρόλο στη φροντίδα εκείνων που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους λόγω του συνεχιζόμενου πολέμου.
Κατά τη διάρκεια της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία το 2022, η Ουκρανική Ελληνοκαθολική Εκκλησία προώθησε την ουκρανική πολιτεία και ανεξαρτησία. Άνοιξε τις εκκλησίες και τους καθεδρικούς ναούς για να χρησιμεύσουν ως καταφύγια βομβών και αποθήκες Έχει χρησιμοποιήσει τις κοινωνικές της οργανώσεις, όπως η Caritas, για την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας. Αρκετοί κορυφαίοι ιεράρχες, συμπεριλαμβανομένου του Ταγματάρχη Αρχιεπισκόπου Σβιάτοσλαβ Σεβτσούκ, κατήγγειλαν την εισβολή και χρησιμοποίησαν τις διασυνδέσεις τους με την ευρύτερη Καθολική Εκκλησία για να υποστηρίξουν και να παράσχουν πληροφορίες για την κατάσταση στη χώρα.
Πηγή: theconversation.com