Του Γιώργου Σταμάτη, Βουλευτή Επικρατείας της ΝΔ.
Οι γυναίκες και τα κορίτσια Ρομά στην Ευρώπη και τη χώρα μας, παρά τα σημαντικά βήματα που έχουν γίνει, συνεχίζουν σε μεγάλο βαθμό να παραμένουν αθέατες, αρκετές μάλιστα να βιώνουν ακραίες κοινωνικές ανισότητες. Οι ακατάλληλες συνθήκες διαβίωσης, η περιορισμένη πρόσβαση τους στην υγεία, η χαμηλή συμμετοχή στην εκπαίδευση, η πλημμελής διασύνδεση τους με την επαγγελματική κατάρτιση και την αγορά εργασίας, οι πρώιμοι και κάποιες φορές αναγκαστικοί γάμοι, επιτείνουν την κοινωνική τους περιθωριοποίηση, με αποτέλεσμα να φτάνουν στα όρια του αποκλεισμού. Οι γυναίκες Ρομά δεν συνιστούν απλά μια κοινωνική ομάδα που βρίσκεται αντιμέτωπη με διακρίσεις.
Βιώνουν πολλαπλή και διατομεακή διάκριση, τόσο λόγω του φύλου τους όσο και λόγω της εθνικής τους καταγωγής. Είναι πολλά τα εμπόδια που πρέπει να ξεπεράσουν, τα τείχη που πρέπει να καταρρίψουν, προκειμένου να επιτύχουν την ενεργό και ισότιμη συμμετοχή τους σ’ όλες τις εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής. Βρίσκονται αντιμέτωπες με τις βαθιά παγιωμένες προκαταλήψεις και τα στερεότυπα της κοινωνίας, αλλά επίσης είναι εγκλωβισμένες στο στενό πλαίσιο των παραδοσιακών οικογενειακών ρόλων που διαπνέει την κοινότητα τους. Η κουλτούρα των έμφυλων ανισοτήτων που είναι διάχυτη στον ελληνικό κοινωνικό ιστό, είναι ακόμη εντονότερη στις κοινότητες των Ρομά.
Επίσης, διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο σε σχέση με τις μη Ρομά γυναίκες να υποστούν βία κάθε μορφής ή να γίνουν θύματα Human Trafficking. Η περιορισμένη συμμετοχή τους στην εκπαίδευση, η πρόωρη δημιουργία οικογένειας, η έλλειψη επαγγελματικών ευκαιριών και οικονομικής αυτονομίας, καθώς και τα έμφυλα στερεότυπα που είναι ιδιαίτερα ορατά στην κοινότητα, σε συνδυασμό με την απουσία ενημέρωσης και την έλλειψη πρόσβασης στους μηχανισμούς καταγγελίας και τη δικαιοσύνη, καθιστά την ενδοοικογενειακή βία ένα αρκετά συχνό και επαναλαμβανόμενο φαινόμενο. Ακόμη όμως και αν γνωρίζει τον τρόπο, δύσκολα μια γυναίκα Ρομά θα καταφύγει σε νομική βοήθεια ή σε συμβουλευτικό κέντρο, γιατί τότε θα βρεθεί εκτός του περιβάλλοντος της κοινότητας.
Η ενδυνάμωση εντός της κοινότητας, η καταπολέμηση των πρώιμων, εξαναγκαστικών γάμων, η εξάλειψη των στερεοτύπων και η καλλιέργεια μιας κουλτούρας μη βίας αποτελούν παράγοντες «κλειδιά» για την εξάλειψη της ενδοοικογενειακής βίας εναντίον των γυναικών και κοριτσιών Ρομά, ενώ καταλυτικό ρόλο διαδραματίζει και η εκπαίδευση των επαγγελματιών που έρχονται σε επαφή τους, ώστε να μπορούν να διαχειριστούν αποτελεσματικά περιστατικά βίας. Η ενδυνάμωση των γυναικών και κοριτσιών Ρομά, στοχεύει να μάθουν να αναγνωρίζουν την ενδοοικογενειακή βία, να είναι ενημερωμένες για τους μηχανισμούς καταγγελίας και τα διαθέσιμα μέσα υποστήριξης και να δρουν ως φορείς κοινωνικής προόδου στις κοινότητες τους.
Πέρα όμως από τη βία, που συνιστά ταυτόχρονα κατάφωρη παραβίαση των θεμελιωδών δικαιωμάτων αλλά και ακραία δυσμενής διάκριση, οι γυναίκες και τα κορίτσια Ρομά βιώνουν πολλαπλές διακρίσεις και εμπόδια σε όλους τους τομείς της καθημερινότητας τους. Η ενδυνάμωση είναι το «κλειδί» για να μπορέσουν να έχουν πρόσβαση στη γνώση, να θωρακίσουν τον εαυτό τους, να αλλάξουν τη νοοτροπία της κοινότητας τους, αλλά κυρίως να σπάσουν τα στερεότυπα της κοινωνίας.
Με γνώμονα τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ευρωπαϊκές αξίες της ελευθερίας, της δημοκρατίας και της αξιοπρέπειας, είναι σημαντικό να μάθουν οι γυναίκες και τα κορίτσια Ρομά ότι έχουν ελευθερία επιλογών πέραν των στενά οριοθετημένων έμφυλων ρόλων και ότι έχουν ισότιμη πρόσβαση σε ευκαιρίες για την αυτόνομη προσωπική, κοινωνική και επαγγελματική τους εξέλιξη. Η ισότητα των φύλων και η υποστήριξη των δικαιωμάτων των γυναικών και των κοριτσιών Ρομά θα επιτευχθούν με την εφαρμογή ολοκληρωμένων μέτρων που περιλαμβάνουν αυτοσυνηγορία, εκπαίδευση, αλλαγές πολιτικής και προσπάθειες για αλλαγή της κοινωνικής συμπεριφοράς προς την κατεύθυνση της αναγνώρισης της ποικιλομορφίας και της συνεισφοράς όλων των ατόμων, ανεξαρτήτως εθνικότητας ή φύλου.
Η ενδυνάμωση πρέπει να ερείδεται σε άξονες όπως, εκπαίδευση σχετικά με τα στερεότυπα που περιορίζουν τα δικαιώματα τους, προώθηση της δικτύωσης των γυναικών και οικοδόμηση ασφαλών χώρων ώστε να μοιράζονται τις εμπειρίες και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν, ανάδειξη των επιτευγμάτων των γυναικών Ρομά ώστε να αποτελούν θετικά πρότυπα. Για άλλες γυναίκες Ρομά και για την κοινωνία. Η συμπερίληψη των γυναικών Ρομά στην διαβούλευση και τα κέντρα λήψης αποφάσεων συμβάλλει στην ανάπτυξη και εφαρμογή πολιτικών χωρίς αποκλεισμούς. Η ενδυνάμωση των γυναικών Ρομά επιτυγχάνεται με το σχεδιασμό βιώσιμων και συμπεριληπτικών πολιτικών, με έμφαση στην έμφυλη διάσταση. Η κυβέρνηση μας ήδη από το 2019 έχει θέσει ως στόχο την προάσπιση των δικαιωμάτων των γυναικών Ρομά, την άρση των διακρίσεων, την ενίσχυση της ορατότητας τους και την ενεργή κοινωνική τους συμμετοχή.
Στην κατεύθυνση αυτήν, η Εθνική Στρατηγική για την Κοινωνική Ένταξη των Ρομά (ΕΣΚΕ Ρομά 2021-2030), εστιάζει στην ενδυνάμωση γυναικών και κοριτσιών Ρομά μέσω δράσεων ανάπτυξης δεξιοτήτων και συμβουλευτικής για την επαγγελματική, κοινωνική και προσωπική ανάπτυξη, την κοινωνική χειραφέτηση, την ευαισθητοποίησή τους στα θέματα της ισότητας των φύλων, των πρώιμων γάμων και της κοινωνικής συμμετοχής στην τοπική κοινωνία. Κομβικό ρόλο κατέχουν οι δράσεις μικρής κλίμακας για την προώθηση της ενδυνάμωσης κυρίως νέων και γυναικών Ρομά, μέσα από το Πρόγραμμα επιχορηγήσεων του ΕΟΧ 2014-2021 «Ένταξη και Ενδυνάμωση των Ρομά».
Επιπλέον, αξιοποιούνται τοπικά δίκτυα διαβούλευσης για την ενεργή συμμετοχή των ίδιων των Ρομά και ιδιαίτερα των νέων και των γυναικών στα κοινωνικά δρώμενα.
Με τη συστηματική ενδυνάμωση και τη διαρκή στήριξη της Πολιτείας, οι γυναίκες και τα κορίτσια Ρομά θα πετύχουν την πλήρη ορατότητα και την ενεργή κοινωνική τους συμπερίληψη, στη βάση της ισονομίας και της αποδοχής της ετερότητας.