Η ενεργειακή κρίση που πλήττει τον κόσμο μας σε μια μετά κοβιντ εποχή, η οποία ακόμα δεν έχει ολοκληρωθεί, έχει ως αποτέλεσμα να αυξάνεται το κόστος ζωής όπως και ο πληθωρισμός δραματικά.
Ο πόλεμος της Ουκρανίας δεν θα μπορούσε να αφήσει αλώβητη την Ευρώπη η οποία από ότι φαίνεται μετά τους ουκρανούς πολίτες είναι ο μεγάλος χαμένος μέχρι στιγμής από αυτόν τον πόλεμο καθώς διαφαίνεται πως η Ρωσία κάνει επίδειξη ενεργειακής ισχύος απέναντι στους μουδιασμένους Ευρωπαίους πολιτικούς.
Ο ενεργειακός τομέας είναι εξ ορισμού κυκλικός και η ιστορία παρέχει άφθονα παραδείγματα επέκτασης της αγοράς ακολουθούμενη από ξαφνική και μερικές φορές οδυνηρή συρρίκνωση όπως για παράδειγμα της πετρελαϊκή κρίση.
Πώς μπορεί η ενεργειακή κρίση να απειλήσει την Πράσινη Συμφωνία της ΕΕ;
Δυστυχώς, η τρέχουσα κρίση διαφέρει από τα προηγούμενα επεισόδια ενεργειακών κρίσεων από πολλές σημαντικές απόψεις, κυρίως επειδή η πρόσφατη αύξηση των τιμών της ενέργειας προσφέρει μια ματιά σε ένα μέλλον όπου η μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, η οποία δεν υπόκειται σε κατάλληλη διαχείριση ή δεν υποβάλλεται σε δοκιμές αντοχής έναντι της σπανιότητας και της αστάθειας, ενδέχεται να προκαλέσει επαναλαμβανόμενες κρίσεις στην αγορά και να εμποδίσει την πορεία απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές.
Τα ευρωπαϊκά συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης φυσικού αερίου επέκτειναν τα κέρδη τους σε έναν οικισμό ρεκόρ, καθώς μια κρίση ενεργειακού εφοδιασμού συνέχισε να πλήττει την περιοχή, εν μέσω ενδείξεων ότι το καύσιμο γίνεται πολύ δαπανηρό για βιομηχανική χρήση και παραγωγή ενέργειας.
Τα δυσβάσταχτα κόστη της κρίσης και η έλλειψη πρόνοιας από την Ευρώπη
Η τιμή της μεγαβατώρας κάνει το ένα ρεκόρ μετά το άλλο, πάνω από τις αρχές Μαρτίου, όταν η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία προκάλεσε σοκ στις αγορές.
Οι τιμές είναι περίπου 11 φορές υψηλότερες από ό,τι συνήθως για την εποχή του χρόνου, με το κόστος να εκτοξεύεται για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν τον χειρότερο πληθωρισμό εδώ και δεκαετίες. Η Ευρώπη έχει ήδη χάσει περίπου το ήμισυ της ικανότητας τήξης ψευδαργύρου και αλουμινίου τον τελευταίο χρόνο λόγω των υψηλών τιμών της ενέργειας, και περισσότερες πρόκειται να αποκλειστούν.
Η συρροή αλληλένδετων παραγόντων έχει δημιουργήσει αναταραχή στην αγορά ενέργειας. Εκ των υστέρων, φαίνεται ότι η οικονομία θα μπορούσε να ήταν καλύτερα προετοιμασμένη για να αντέξει τον κλυδωνισμό εάν η ΕΕ είχε πραγματοποιήσει σάρωση του ορίζοντα και ασκήσεις ανθεκτικότητας στη χειρότερη περίπτωση που θα μπορούσαν να είχαν προβλέψει μια τέτοια διαταραχή.
Τελικά, οι πολιτικές που επικεντρώνονται αποκλειστικά στη μείωση των εκπομπών έχουν επιδεινώσει την κατάσταση. Καθώς ξεκινά η χειμερινή περίοδος, οι αυξανόμενες τιμές αυξάνουν τις πληθωριστικές πιέσεις, περιορίζουν τους στόχους ανάκαμψης μετά τον Covid και επιδεινώνουν τη δύσκολη θέση εκατομμυρίων Ευρωπαίων στην ενεργειακή φτώχεια.
Η Ευρώπη είναι βυθισμένη σε μια ενεργειακή κρίση που τροφοδοτείται από περιορισμένες προμήθειες από τη Ρωσία, καθώς και αυξημένη ζήτηση εν μέσω ανάκαμψης από την πανδημία και ενός ζεστού και ξηρού καλοκαιριού που έχει αυξήσει την ανάγκη για ψύξη. Τα έθνη περιγράφουν σχέδια για εξοικονόμηση φυσικού αερίου ενόψει του χειμώνα, τοποθετώντας όσο το δυνατόν περισσότερο αέριο σε χώρους αποθήκευσης, αλλά εξακολουθώντας να προετοιμάζονται για τον κίνδυνο διανομής ενέργειας.
Το κόστος της ενεργειακής κρίσης έχει ενα τρίλλημα
Η ισορροπία μεταξύ των τριών διαστάσεων του ενεργειακού τριλήμματος – ασφάλεια, οικονομική προσιτότητα και βιωσιμότητα – έχει υποστεί πίεση, προς απογοήτευση των καταναλωτών. Εάν δεν υπάρξει αποτελεσματική διαχείριση, η κρίση μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την επιδίωξη του πρωταρχικού στόχου μηδενικών εκπομπών και να τροφοδοτήσει αναδυόμενα αισθήματα κατά της μετάβασης που θα μπορούσαν να σαμποτάρουν τη στήριξη για την εμβληματική Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και να υπονομεύσουν την παγκόσμια ηγετική θέση της ΕΕ στον τομέα του κλίματος. Αυτό καθιστά ακόμη πιο επιτακτικό τον σχεδιασμό και την ανάπτυξη στοχευμένων και προληπτικών μηχανισμών για την αντιμετώπιση της αστάθειας της αγοράς ενέργειας.
Ο κίνδυνος του μέλλοντος
Βραχυπρόθεσμα, οι άμεσες ανησυχίες περιλαμβάνουν μια πιθανή κρίση προμήθειας φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας τον ερχόμενο χειμώνα, τον αντίκτυπο των πρωτοφανών υψηλών τιμών φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας στους λογαριασμούς ενέργειας των τελικών χρηστών και τις ελλείψεις ηλεκτρικής ενέργειας. Για το φυσικό αέριο, ωστόσο, η κρίση μπορεί να επεκταθεί πέρα από τις καιρικές συνθήκες. Ο ρόλος του φυσικού αερίου σε έναν κόσμο που επιδιώκει να μειώσει τις εκπομπές άνθρακα είναι ένα διαρκές θέμα συζήτησης και το ενδεχόμενο μιας διαρκούς κρίσης που πλήττει τους καταναλωτές μπορεί να έχει κρίσιμες επιπτώσεις για το καύσιμο μακροπρόθεσμα.
Οι τιμές των αγαθών και των υπηρεσιών αυξάνονται σε ολόκληρο τον κόσμο, επηρεάζοντας τα πιο ευάλωτα άτομα. Η παγκόσμια κρίση κόστους ζωής απειλεί να ωθήσει περισσότερους ανθρώπους στην επισιτιστική ανασφάλεια και την ακραία φτώχεια έως το τέλος του 2022.
Η Γερμανία φαίνεται να είναι ο μεγάλος χαμένος της ενεργειακής κρίσης
Ενώ μια «εθνική έλλειψη φυσικού αερίου δεν χρειάζεται απαραίτητα να συμβεί», η Γερμανία αναμένει ότι «θα μπορούσαν σίγουρα να υπάρξουν ελλείψεις φυσικού αερίου σε περιφερειακό επίπεδο» όπως δήλωσε ο Κλάους Μιούλερ, πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Δικτύων BNetzA, σε συνέντευξή του στον ειδησεογραφικό ιστότοπο t-online.
Οι περιορισμοί πιθανότατα θα είναι προσωρινοί στην αρχή και θα μπορούσαν να τερματιστούν ξανά ή να συμβούν αρκετές φορές» όπως δήλωσε ο επικεφαλής της ρυθμιστικής αρχής. «Σε αυτή την περίπτωση, πρέπει να διασφαλίσουμε ότι το αέριο μεταφέρεται με ασφάλεια σε όλη τη χώρα».
Η Ευρώπη πιθανότατα θα αξιοποιήσει επιθετικά τα αποθέματά της εάν οι ροές από τη Ρωσία συνεχιστούν κατά τη διάρκεια του χειμώνα, πράγμα που θα σήμαινε χαμηλά αποθέματα στο τέλος της περιόδου θέρμανσης και έναν νέο κύκλο για την επαναπλήρωση των εγκαταστάσεων το καλοκαίρι.
Οι μεγάλοι νικητές είναι οι παραγωγοί πετρελαίου με απροσδόκητα κέρδη
Καθώς η ενεργειακή κρίση εντείνεται, οι χώρες του ΟΠΕΚ έχουν αρχίσει να κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για τις επικείμενες αναταράξεις στην αγορά πετρελαίου. Το Ιράκ, μία από τις χώρες μέλη του ΟΠΕΚ, αναμένει αύξηση της ζήτησης αργού πετρελαίου. Άλλοι παραγωγοί πετρελαίου, όπως η κρατική πετρελαϊκή εταιρεία της Νιγηρίας Mele Kyari, προβλέπουν αύξηση της ζήτησης πετρελαίου στο ένα εκατομμύριο βαρέλια την ημέρα, με τις τιμές να αυξάνονται κατά 10 δολάρια το βαρέλι τους επόμενους έξι μήνες.
Η Goldman Sachs προειδοποιεί ότι ένας κρύος χειμώνας θα μπορούσε να κατακλύσει την παραγωγική ικανότητα των πετρελαιοπαραγωγών χωρών, γεγονός που θα μπορούσε να ενισχύσει την αύξηση των τιμών.
Με την Κίνα, τον μεγαλύτερο παραγωγό άνθρακα στον κόσμο, να επιδιώκει να μειώσει τις εκπομπές άνθρακα και την Ινδία, τον δεύτερο μεγαλύτερο παραγωγό άνθρακα, να αντιμετωπίζει έλλειψη αποθεμάτων, οι τιμές του άνθρακα αυξάνονται επίσης με ανησυχητικό ρυθμό.
Το φυσικό αέριο ως μοχλός πίεσης πολιτικής
Την ίδια στιγμή που η ρωσική εταιρεία Gazprom η οποία κλείνει τις στρόφιγγες για ”συντηρήσεις” ανακοίνωσε ότι θα μειώσει περαιτέρω τις παραδόσεις φυσικού αερίου σε μόλις 20% της χωρητικότητας του αγωγού.
Οι μειωμένες παραδόσεις φυσικού αερίου φάνηκε να επιβεβαιώνουν τους φόβους πολλών Ευρωπαίων ηγετών ότι η Ρωσία θα χρησιμοποιήσει τις ενεργειακές της προμήθειες ως μοχλό πίεσης έναντι της στάσης των γειτόνων της στην ΕΕ κατά του πολέμου στην Ουκρανία.
Υπάρχει πάντα το καίριο ερώτημα, η Γερμανία, μια χώρα 83 εκατομμυρίων και η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις ρωσικές εισαγωγές ενέργειας - απαραίτητες για τη θέρμανση των σπιτιών και την τροφοδοσία των γερμανικών εργοστασίων, μεταξύ άλλων.
Είναι η Ευρώπη τόσο εύθραυστη με έλλειψη προνοητικότητας όπως και έλλειψη ηγεσίας ώστε να εξαρτάται σε απόλυτο βαθμό ενεργειακά αλλα και κατά συνέπεια οικονομικά από την Ρωσία;
Τι θα συμβεί αν, οδεύοντας προς αυτόν τον χειμώνα, η Ρωσία απλώς διακόψει εντελώς το φυσικό αέριο;