Εδώ και αρκετά χρόνια ζούμε την εποχή όπου ένα laptop και μια σύνδεση στο internet είναι αρκετά για να μας απαλλάξουν από την «επίπονη» αναζήτηση της πληροφορίας που χρειαζόμαστε. Και μάλιστα (στις περισσότερες φορές) με δωρεάν πρόσβαση - κάτι σαν free access to information. Γεια σου δωρεάν υπερπληροφόρηση!
Αυτή η υπερπληροφόρηση!
Πράγματι εύκολα μπορούμε να αποκτήσουμε ένα τεράστιο όγκο πληροφορίας που βέβαια θα πρέπει να ελεγχθεί, αξιολογηθεί ως προς την πραγματική χρησιμότητά του αλλά και την αξιοπιστία του σε σχέση με αυτό που εμείς χρειαζόμαστε.
Αυτή η διαδικασία ελέγχου – απαραίτητη για να οδηγηθεί κάποιος σε ικανοποιητικά συμπεράσματα - απαιτεί χρόνο, κριτική ικανότητα και αποφυγή «παράδρομων» που θα εκτρέψουν τη σκέψη από την συγκεκριμένη επί του εκάστοτε θέματος πορεία.
Ασφαλώς η προηγούμενη αναφορά έχει εφαρμογή, ή πρέπει να έχει, και για την οποιανδήποτε (πέραν αυτής του διαδικτύου) πηγή άντλησης της πληροφορίας. Ένα όμως θέμα που πρέπει να αγνοήσουμε είναι αν στον ήδη «πιεσμένο» διαθέσιμο χρόνο υπάρχουν σημαντικά περιθώρια για την αποτελεσματική «αντιμετώπιση» της υπερπληροφόρησης.
Δωρεάν: Τι ακριβώς σημαίνει η λέξη;
Από τα πρώτα οικονομικά ακούσματα καταλάβαμε (αναλύοντας το εναλλακτικό κόστος των αγαθών – υπηρεσιών) ότι η λέξη δωρεάν με την κυριολεκτική της έννοια (και όταν δεν αναφερόμαστε στα ελεύθερα στη φύση αγαθά) δεν υπάρχει.
Πράγματι, και όχι μόνο από οικονομικής σκοπιάς, αλλά στη ζωή γενικότερα όταν κάνεις μια κίνηση «στερείς» από τον εαυτό σου τη δυνατότητα μιας άλλης εναλλακτικής. Επομένως ακόμα και όταν δεν υπάρχει χρηματικό κόστος το άτομο άτυπα συμφωνεί στην αποδοχή της απώλειας (θυσίας) κάποιας διαφορετικής κατάστασης. Με αυτή λοιπόν την έννοια η ύπαρξη της λέξης δωρεάν στην πραγματικότητα είναι ιδιαίτερα αμφισβητήσιμη.
Το τίμημα του «δήθεν» δωρεάν
Έχει ενδιαφέρον να αναλογιστούμε αν στην πορεία της διαδικτυακής πληροφόρησης οι ρόλοι πομπού και δέκτη είναι ξεκάθαροι ή αν εναλλάσσονται διαμορφώνοντας μια «άτυπη» αμφίδρομη επικοινωνία.
Η πρώτη ανάγνωση του παραπάνω προβληματισμού φωτογραφίζει ένα δέκτη που άκοπα και χωρίς κόστος βρίσκει δεκάδες πομπούς - συνδέσμους (links) που σχετίζονται με αυτό που ψάχνει. Τι το ποιο ευχάριστο μέχρι στιγμής; - με τις επιφυλάξεις βέβαια που αφορούν τον τρόπο και χρόνο αντιμετώπισης του μεγάλου όγκου της πληροφορίας και της αξιοπιστίας της στις οποίες αναφερθήκαμε προηγουμένως.
Με μια δεύτερη ανάγνωση αρχίζουμε να συνειδητοποιούμε ότι σε κάθε «στάση» μας στο απέραντο κόσμο του διαδικτύου η «αλίευση» της πληροφορίας πληρώνεται με το ότι αφήνουμε μια (ενδεχομένως θολή) «φωτοτυπία» της ταυτότητάς μας. Και αυτό βέβαια μας φέρνει πιο κοντά στο να συνειδητοποιήσουμε το γεγονός ότι τίποτα δεν μας χαρίζεται.
Κατάληξη
Αν η σκέψη μας «δεχτεί» να καταγράψει με πόσους πολλούς διαφορετικούς τρόπους δηλώνουμε κάθε μέρα (μεταφορικά και κυριολεκτικά) το «στίγμα» μας μέσω του διαδικτύου, των μέσων μαζικής επικοινωνίας (Social media) και των αντίστοιχων της τηλεπικοινωνίας μάλλον θα πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι βιώνουμε την εποχή του «χαμένου ιδιωτικού χώρου».
Εκεί όπου «μας ξέρουν χωρίς να μας γνωρίζουν», όπου «ελάχιστα μένουν να αποκαλύψουμε για την ταυτότητά μας μια και τα περισσότερα τα έχουμε ήδη πει», όπου το νέο περιβάλλον δυσκολεύει πολύ την δυνατότητα διαφυγής μας από μια προκαθορισμένη [;;] πορεία.
Αναπόφευκτη η συνειρμική συνάντηση με κάποια σημεία του (κατά πολλούς ιδιαίτερα προφητικού) αριστουργήματος του Aldus Huxley, Brave new world.
Μέσα από αντίστοιχα μονοπάτια σκέψης έρχεται η στιγμή που απομυθοποιείς την ύπαρξη του δωρεάν, αμφισβητείς την πραγματική χρησιμότητα της υπερπληροφόρησης ενώ ταυτόχρονα συνειδητοποιείς ότι από το «Τα εν οίκω μη εν δήμω» αφαίρεσες χωρίς να το αντιληφθείς το «μη».
Και λίγο πριν «προδώσουμε» και τα λίγα κρυμμένα που μας έχουν απομείνει ξεπροβάλλει μια σειρά ερωτημάτων που επιτακτικά αναζητούν απαντήσεις.Πως προέκυψε το χαμένο privacy; Ήταν κάτι το προδιαγραμμένο; Η απώλεια της ιδιωτικότητας ήταν η αναπόφευκτη συνέπεια της ευρύτητας της πληροφόρησης ή υπάρχει τρόπος να συνδυαστούν και τα δύο;