Το τελευταίο διάστημα όλοι ζούμε στον αστερισμό της πανδημίας του κορoνοϊού και κατά κύριο λόγο σχολιάζουμε τα πάσης φύσεως σημαντικά προβλήματα που προκαλεί, από υγειονομικά και κοινωνικά, μέχρι οικονομικά. Στη συζήτηση αυτή, όσο μείζονα και αν είναι τα ζητήματα που ανακύπτουν, καλό είναι να μη στεκόμαστε μόνο σε αυτά, αλλά να αναζητούμε και πιθανά παράπλευρα οφέλη, έστω και ήσσονος σημασίας. Όχι βέβαια ως ευχολόγιο ή προσπάθεια εξωραϊσμού της εξαιρετικά δυσχερούς κατάστασης που όλοι μας βιώνουμε, αλλά για να είμαστε σε θέση να αντιληφθούμε και τις όποιες θετικές συνέπειες μπορεί να επιφέρει κάθε άβολη κατάσταση. Οφέλη που τώρα πιθανόν μοιάζουν παντελώς ασήμαντα, έπειτα όμως από κάποιο διάστημα που θα επανέλθει η κανονικότητα, ίσως συνεισφέρουν στην περαιτέρω ανάπτυξη της χώρας.
Τέτοια οφέλη πιθανόν να αφορούν την κοινωνική συνοχή και αλληλεγγύη μας, την ετοιμότητα σε μελλοντικές έκτακτες καταστάσεις, την αρτιότητα του υγειονομικού συστήματος, αλλά και λιγότερο προφανείς τομείς όπως την επέκταση του ηλεκτρονικού εμπορίου. Άλλωστε, η online αγορά υπηρεσιών και αγαθών είναι ένας από τους ελάχιστους κλάδους στη χώρα μας, που και κατά την πρόσφατη περίοδο της μεγάλης οικονομικής κρίσης όχι μόνο αντιστάθηκε στη γενικότερη συρρίκνωση, αλλά γνώρισε σημαντική άνθηση, όπως αποτυπώνεται και στο παρακάτω γράφημα.
Πλέον σύμφωνα με τις προβλέψεις ο τζίρος του E-commerce το 2020 στην Ελλάδα αναμένεται να ξεπεράσει τα 6 δισεκατομμύρια ευρώ, ενώ πλήρη στοιχεία αναφορικά με το 2019 θα είναι διαθέσιμα το ερχόμενο διάστημα, έπειτα από σχετική έρευνα που εκπονεί ο Ελληνικός Σύνδεσμος Ηλεκτρονικού Εμπορίου (GRECA). Έως τότε και σύμφωνα με τα στοιχεία του E-commerce Europe, ο online τζίρος στην Ελλάδα το 2019 προσέγγισε το 3% του ΑΕΠ, συνεπώς κυμάνθηκε λίγο κάτω από τα 6 δισεκατομμύρια ευρώ.
Βέβαια το ηλεκτρονικό εμπόριο δε γνώρισε άνθηση στη χώρα μας λόγω της οικονομικής κρίσης, αντιθέτως άλλοι παράγοντες ήταν αυτοί που του έδωσαν την απαραίτητη ώθηση, ώστε να ξεπεράσει την αρνητική τάση της γενικότερης ύφεσης στην αγορά. Οι χρήστες του διαδικτύου σταδιακά ωρίμασαν και έδειξαν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στις online παραγγελίες, ενώ και ο αριθμός των e-shops αυξήθηκε σημαντικά, βελτιώνοντας παράλληλα και τις παρεχόμενες υπηρεσίες τους προς το κοινό.
Πιο καθοριστικό παράγοντα όμως στην ανάπτυξη του E-commerce αποτέλεσε η διείσδυση του διαδικτύου στη χώρα μας (Internet Penetration), δηλαδή το ποσοστών των χρηστών που έχουν πρόσβαση στο Internet. Όπως φαίνεται και παρακάτω, ενώ το 2008 δεν ξεπερνούσε το 31%, πλέον το 2019 έφτασε στο 78,5%, κάτι που σημαίνει πως σήμερα σχεδόν 8 στα 10 νοικοκυριά της Ελλάδας έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο.
Μια παράμετρος όμως που διαφοροποίησε σε έναν βαθμό τη συμπεριφορά των online αγοραστών στην Ελλάδα εν μέσω της οικονομικής κρίσης ήταν τα capital controls, τα οποία οδήγησαν στην εξάπλωση της κατοχής και χρήσης καρτών. Σύμφωνα με στοιχεία του ΙΟΒΕ, από το Καλοκαίρι του 2015 και σε λιγότερο από 3 έτη, ο αριθμός των συναλλαγών με κάρτες εξαπλασιάστηκε, ενώ η αξία των συναλλαγών υπερτριπλασιάστηκε. Κατά την ίδια περίοδο, ο αριθμός ενεργών χρηστών e-banking αυξήθηκε κατά 2,5 φορές και των ενεργών χρηστών mobile banking κατά 10 φορές.
Τα παραπάνω οδήγησαν αρκετούς να στραφούν στις online αγορές, ιδίως όσους διέθεταν χρήματα στην τράπεζα αλλά όχι μετρητά, την ώρα που αρκετά καταστήματα δεν δέχονταν πληρωμές με κάρτα. Έτσι φτάσαμε το 2017 να αποτελέσει την πρώτη χρονιά κατά την οποία οι περισσότερες online αγορές πραγματοποιήθηκαν με τη χρήση χρεωστικής κάρτας, έναντι της αντικαταβολής που σύμφωνα με έρευνα του Eltrun ήταν έως τότε η κύρια επιλογή.
Ξεπεράσαμε λοιπόν τα χρόνια της βαθειάς οικονομικής κρίσης, αυξήθηκαν τα νοικοκυριά με πρόσβαση στο διαδίκτυο και παράλληλα μεγάλωσε και ο τζίρος του E-commerce στη χώρα μας. Πώς όμως μπορεί η κατάσταση που βιώνουμε σήμερα με την πανδημία του κορονοϊού να συνεισφέρει στην ενίσχυση του ηλεκτρονικού εμπορίου;
Καταρχάς τη δεδομένη χρονική στιγμή τα περισσότερα φυσικά καταστήματα είναι κλειστά, όμως τα e-shops παραμένουν σε λειτουργία. Έτσι η μόνη επιλογή για να προμηθευτεί κανείς ρούχα, video games, όργανα γυμναστικής, λευκά είδη, βιβλία, ηλεκτρονικά, ηλεκτρικές συσκευές και πολλά ακόμα προϊόντα είναι μέσω online παραγγελιών. Και μη βιαστεί κανείς να προεξοφλήσει ως μηδενική τη ζήτηση για τέτοια αγαθά. Το διάστημα που όλοι πρέπει να παραμείνουμε στο σπίτι, τα βιβλία και τα video games είναι μια πολύ καλή επιλογή για την απασχόληση των παιδιών, η αγορά ενός διαδρόμου τρεξίματος είναι μια εύστοχη επιλογή για την απαραίτητη άσκηση όλων μας, η αγορά ανταλλακτικών και αναλωσίμων του ηλεκτρονικού τσιγάρου είναι απαραίτητη για τους ατμιστές, ενώ laptops και tablets θα φανούν χρήσιμα τόσο για τηλεργασία όσο και για ψυχαγωγία.
Από την άλλη, ακόμα και επιχειρήσεις που παραμένουν ανοιχτές ως φυσικά καταστήματα αλλά διαθέτουν και e-shops, όπως super market και φαρμακεία, έχουν ήδη καταγράψει κατακόρυφη αύξηση online τζίρου τις τελευταίες ημέρες. Πολλοί προτιμούν να πραγματοποιήσουν την παραγγελία τους online, ώστε να αποφύγουν την επαφή με άλλους ανθρώπους. Αυτό επιβεβαιώνεται από το γεγονός πως σε όλα τα μεγάλα online super market της χώρας υπάρχει ουρά περίπου ενός μήνα με εκκρεμείς online παραγγελίες προς παράδοση, ενώ πριν λίγο διάστημα υπήρχε η δυνατότητα παραλαβής μέχρι και την επόμενη εργάσιμη ημέρα.
Ακόμα όμως και τα παραπάνω δεν αποτελούν ικανές συνθήκες, ώστε να έχουμε αύξηση στον online τζίρο της χώρας μας αυτή την εξαιρετικά δύσκολη περίοδο. Αντιθέτως, σύμφωνα με τον γενικό διευθυντή της ACS Courier Κώστα Μενεγάκη: «ενώ η αγορά ταχυμεταφορών κινούνταν ανοδικά το πρώτο δίμηνο του έτους, τις τελευταίες ημέρες στραβοπάτησε», αν και με βάση τις προβλέψεις αναμένεται εξισορρόπηση το προσεχές διάστημα.
Ποια είναι λοιπόν τελικά αυτή η ευκαιρία για το ηλεκτρονικό εμπόριο;
Μια θετική εξέλιξη για τον κλάδο θα ήταν περισσότεροι Έλληνες να αρχίσουν να αγοράζουν online, να αυξηθούν δηλαδή τα άτομα που εμπιστεύονται και επιλέγουν τις διαδικτυακές αγορές, χωρίς απαραίτητα να αυξηθεί και ο online τζίρος. Αν το διάστημα αυτό - λόγω των συνθηκών - αυξηθούν σημαντικά οι χρήστες που πραγματοποίησαν έστω μια αγορά μέσω διαδικτύου, ακόμα και αν συνολικά ο τζίρος είναι μικρότερος, την επόμενη ημέρα που θα επιστρέψουμε στην κανονικότητα θα προσμένουμε ακόμα σημαντικότερη αύξηση των online πωλήσεων. Τόσο από χρήστες που ήδη αγόραζαν online, όσο και από νέους που τώρα ωθήθηκαν να ολοκληρώσουν για πρώτη φορά διαδικτυακά μια αγορά για να αποφύγουν το συγχρωτισμό, όμως σταδιακά θα αντιληφθούν τα οφέλη και τις ευκολίες του ηλεκτρονικού εμπορίου και θα το επιλέξουν ξανά.
Εδώ πρέπει να τονιστεί πως τα περιθώρια αύξησης των χρηστών που αγοράζουν online στη χώρα μας είναι σημαντικά. Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία της Eurostat αναφορικά με το ποσοστό των ανθρώπων που το 2019 πραγματοποίησε τουλάχιστον μια αγορά ηλεκτρονικά, το μέσο όρο της Ευρώπης των 28 κυμαίνεται στο 63%, στην κορυφή βρίσκεται το Ηνωμένο Βασίλειο με ποσοστό 87%, ενώ η Ελλάδα - παρά την αύξηση των τελευταίων ετών - βρίσκεται μόλις στο 39%, όπως αποτυπώνεται και στον πίνακα που ακολουθεί.
Αυτό σημαίνει πως πάνω από 6 στους 10 Έλληνες δεν πραγματοποίησαν καμία διαδικτυακή αγορά μέσα στο 2019 (και πιθανόν ούτε παλαιότερα). Όσο πιο πολύ συρρικνωθεί το νούμερο αυτό το 2020 και περισσότεροι Έλληνες αποφασίσουν ή αναγκαστούν λόγω των υφιστάμενων συνθηκών να αγοράσουν για πρώτη φορά διαδικτυακά, τόσο πιο ευοίωνο θα είναι το μέλλον του ηλεκτρονικού εμπορίου στη χώρα μας τα προσεχή έτη. Φυσικά θα ήταν ευχής έργον τα νούμερα αυτά να γνώριζαν την επιθυμητή αύξηση όχι ως παράπλευρη συνέπεια μιας πρωτόγνωρης και επικίνδυνης απειλής, αλλά ως συνειδητή απόφαση ενός ώριμου αγοραστικού κοινού.
Αυτή η διαπίστωση όμως που δικαίως μοιάζει από ασήμαντη έως ανούσια για ένα μέρος του κοινού, πρέπει να λειτουργήσει ως ένα (ακόμα) σημαντικό καμπανάκι για τον Έλληνα επιχειρηματία. Είτε αρέσει σε κάποιον είτε όχι, είτε ο ίδιος πραγματοποιεί online αγορές είτε όχι, είναι γεγονός πως ο κλάδος του ηλεκτρονικού εμπορίου αναπτύσσεται τόσο στην Ελλάδα όσο και παγκοσμίως. Μάλιστα οι περισσότερες έρευνες συνηγορούν στο συμπέρασμα πως η ανάπτυξη αυτή θα συνεχιστεί και τα επόμενα χρόνια, με τον Nasdaq να προβλέπει πως μέχρι το 2040, το 95% των αγορών θα εξυπηρετείται διαδικτυακά.
Είναι λοιπόν μάλλον επιπόλαιο να αγνοεί κανείς όλα τα δεδομένα και να αφήνει τον χρόνο να περνά, χωρίς να φροντίζει για τη στρατηγικά οργανωμένη προβολή και προώθηση της επιχείρησής του στο Internet. Αντιθέτως, είναι ευκαιρία να αξιοποιηθεί ο επιπλέον ελεύθερος χρόνος που οι περισσότεροι διαθέτουν αυτό το διάστημα και κάθε επιχείρηση χωρίς παρουσία στο Internet να εκπονήσει ένα πλάνο ενεργειών για την είσοδό της στο διαδίκτυο. Έπειτα, αφότου επανέλθουμε στην ομαλότητα και ξεπεραστούν τα οικονομικά και κάθε άλλης φύσεως προβλήματα που τώρα δημιουργούνται, ο εκάστοτε επιχειρηματίας θα είναι έτοιμος να εφαρμόσει το σχέδιο αυτό και να ανοίξει την πόρτα σε κάτι που δεν αποτελεί απλά το μέλλον, αλλά το παρόν!
Και για όσους ακόμα δεν έχουν πειστεί, το σχετικό απόφθεγμα του Bill Gates είναι αφοπλιστικό:
«If your business is not on the Internet, then your business will be out of business»
Θα περιμένω σχόλιά σας, προτάσεις ή παρατηρήσεις στο thanos@bertes.gr ή στο προφίλ μου στο LinkedIn.
Θερμές ευχαριστίες στον Νικόλαο Σαμπάτη για τη συμβολή του στη δημοσίευση του άρθρου.