Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές δεν έχει διεξαχθεί ακόμη στην Ελλάδα η ψηφοφορία για τις ευρωεκλογές. Ωστόσο, έχουν αρχίσει να ανακοινώνονται αποτελέσματα ευρωεκλογών σε άλλα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς η ψηφορορία ξεκίνησε ήδη από τις 23 Μαΐου.
Ένα πρώτο δείγμα έρχεται από την Ολλανδία. Το Ολλανδικό Εργατικό Κόμμα, το κόμμα από το οποίο προέρχεται ο Φρανς Τίμμερμανς – υποψήφιος για την Προεδρία της Κομισιόν από την Ομάδα των Σοσιαλιστών και Δημοκρατών (στην Ελλάδα στηρίζεται από το Κίνημα Αλλαγής-ΠΑΣΟΚ), φαίνεται να έρχεται πρώτο, με 18%, κόντρα σε όλες τις δημοσκοπήσεις που το ήθελαν τρίτο. Ταυτόχρονα, το εθνικιστικό Φόρουμ για τη Δημοκρατία αναδεικνύεται τρίτο με 11,2%, ενώ πολλές δημοσκοπήσεις το ήθελαν να κερδίζει μία από τις δύο πρώτες θέσεις. Στη δεύτερη θέση, με 14%, το κεντροδεξιό κυβερνών κόμμα του πρωθυπουργού Μαρκ Ρούτε.
Βεβαίως, τίποτα δεν προμηνύει ότι τα αποτελέσματα αυτά αποτελούν κάποιο ασφαλές δείγμα για το τι θα συμβεί σε όλη την Ευρώπη. Είναι ωστόσο ένα μήνυμα αλλαγής κάποιων συσχετισμών. Ένα στοιχείο που πρέπει να σημειωθεί είναι ότι το τελικό αποτέλεσμα θα είναι εν πολλοίς αποτέλεσμα μαζικής συμμετοχής των Ευρωπαίων και δη των Ελλήνων. Οι τελευταίοι ιδίως δεν έχουν ψηφίσει σε κάποια κάλπη από τον Σεπτέμβριο του 2015. Συνεπώς, είναι λογικό η συμμετοχή να είναι αυξημένη σε σύγκριση με παλαιότερες αναμετρήσεις.
Σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, δύο μεγάλες τάσεις διαφαίνονται. Μία είναι η ενίσχυση των ευρωσκεπτικιστικών δυνάμεων. Το ¼ των συνολικών ψήφων των Ευρωπαίων εκλογέων είναι εξαιρετικά πιθανό να στηρίξει δυνάμεις (είτε του δεξιού είτε του αριστερού φάσματος) που κινούνται ξεκάθαρα απέναντι στη σημερινή μορφή της Ένωσης, αν δεν επιδιώκουν ακόμη και τη διάλυσή της.
Η μαζική συμμετοχή θα σημάνει ίσως μια τελευταία ευκαιρία για τις παραδοσιακές δυνάμεις προκειμένου να θέσουν επί τάπητος τα πραγματικά προβλήματα και να λάβουν ουσιαστικές αποφάσεις, εγκαταλείποντας την τακτική της διαρκούς αναβλητικότητας. Είναι προφανές ότι η μεγάλη δύναμη στο Ευρωκοινοβούλιο θα είναι και πάλι το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα. Αυτή τη φορά, όμως, όχι παντοδύναμο. Οι Ευρωπαίοι Σοσιαλιστές θα παίξουν ρόλο καίριο και μαζί με τους Φιλελεύθερους και ίσως τους Πράσινους θα αποτελέσουν κρίσιμους παράγοντες σε όλες τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων για τα επόμενα πέντε χρόνια. Αντίθετα, το κόμμα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς αναμένεται και πάλι να αποτελέσει περιθωριακό παίκτη – κυρίως παράγοντα διαμαρτυρίας, ενώ οι εθνικιστικές δυνάμεις πιθανότατα θα βγουν ενισχυμένες, χωρίς ωστόσο και αυτές να μπορούν να εμποδίσουν καθοριστικά τις μεγάλες αποφάσεις.
Η δεύτερη και σταθερή τάση είναι τα λεγόμενα «εθνικά κριτήρια». Οι ευρωεκλογές είναι, πριν από οτιδήποτε άλλο, καθαρά «πολιτικές» εκλογές. Ως εκ τούτου, οι ψηφοφόροι σχεδόν πάντα συνυπολογίζουν ιδιαιτέρως (αν δεν είναι και το αποκλειστικό τους κριτήριο) το πώς ακριβώς περνούν στην καθημερινότητά τους. Εισόδημα, ασφάλεια, τρόπος ζωής, παιδεία, υγεία, κοινωνική δικαιοσύνη είναι παράγοντες που περνούν από το μυαλό όλων. Μπορούμε εδώ να σημειώσουμε μια διαφοροποίηση ανάμεσα σε ευρωπαϊκό βορρά και ευρωπαϊκό νότο, η οποία σημειωνόταν παραδοσιακά τα προηγούμενα χρόνια, με τον βορρά (Ολλανδία, Γερμανία, Γαλλία) να κινείται παλαιότερα περισσότερο «παραδοσιακά» και να αναδεικνύει τα κατ’ εξοχήν φιλοευρωπαϊκά κόμματα, ενώ ο νότος μπήκε νωρίς στο χορό των ευρωσκεπτικιστών σε Ελλάδα, Ιταλία και Ισπανία. Πλέον, αυτή η διαφοροποίηση έχει αρχίσει να σβήνει, καθώς η οικονομική, αλλά και η μεταναστευτική-προσφυγική κρίση αποτελούν καταλύτες πανευρωπαϊκών εξελίξεων.
Το διακύβευμα των εφετινών ευρωεκλογών είναι – όπως έχει σημειωθεί πλειστάκις – το πού θα πάει η Ευρώπη στα αμέσως επόμενα χρόνια. Θα δούμε μία προοδευτική ολοκλήρωση του υπερεθνικού οργανισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή μία εξαιρετικά μερική συνεργασία και πέραν αυτής μία ατελείωτη... διακυβερνητικότητα;
Τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών, ο νέος πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και η τελική έκβαση του Brexit είναι τρία χαρακτηριστικά στοιχεία της χρονικής καμπής στην οποία βρισκόμαστε. Σύντομα το τοπίο θα ξεκαθαρίσει και το μόνο σίγουρο είναι ότι σχεδόν τίποτα δεν θα μείνει στην Ευρώπη ίδιο, όπως το γνωρίζαμε μέχρι σήμερα.
Η συνέχεια επί της οθόνης.