Πρόσφατα επισκέφθηκα το σπήλαιο Φράγχθι στην Ερμιονίδα, στο οποίο κατοικούσαν άνθρωποι από τα προϊστορικά χρόνια, από το 25.000 π.Χ. Στην ακμή του το 4.000 π.Χ. είχε 150 κατοίκους και ο οικισμός εξαπλώθηκε και έξω. Είναι, λοιπόν, συγκλονιστική η ανάγκη του ανθρώπου για κοινότητα. Είναι από τις πρώτες ανάγκες που υπήρξαν στην ιστορία μας γιατί μόνο με αυτόν τον τρόπο ήταν εφικτή η επιβίωση μέσα σε ένα φυσικό περιβάλλον γεμάτο κινδύνους.
Η ανάγκη για κοινότητα είναι επίσης μέσα στις βασικές ανάγκες ενός παιδιού. Το παιδί χρειάζεται να νιώθει πως πατάει γερά όχι μόνο στην οικογένειά του αλλά και στο ευρύτερο περιβάλλον γύρω από αυτήν. Πόσο αλήθεια το έχουμε αυτό υπόψη στη σημερινή κοινωνία;
Κατά την ταπεινή μου άποψη αυτή η έλλειψη της αίσθησης της κοινότητας είναι ένας πολύ σημαντικός παράγοντας που κάνει τα σημερινά παιδιά «ευπαθή» σε διάφορες αρνητικές καταστάσεις, όπως ο εθισμός στα βιντεοπαιχνίδια, η παχυσαρκία, το άγχος, η αδιαφορία για τη μάθηση. Μια καλή γειτονιά στα παιδικά χρόνια, λέει η Θετική Ψυχολογία, είναι παράγοντας που ενισχύει την ψυχική ανθεκτικότητα, τη δυνατότητα δηλαδή που έχει ένας άνθρωπος να επανέρχεται ακόμη και μετά από σοβαρές δυσκολίες.
Δυστυχώς, οι σημερινές μητέρες μεγαλώνουν τα παιδιά τους με οδηγίες χρήσεως από τους ειδικούς ή με συμβουλές από άλλες μητέρες στο διαδίκτυο. Ο καλύτερος τρόπος να μάθει μια μητέρα πώς να είναι μητέρα είναι να δει με τα μάτια της άλλες μητέρες, να μιλήσει μαζί τους, να παρατηρήσει άλλα παιδιά.
Υπάρχει μια αφρικανική παροιμία, που λέει πως χρειάζεται ένα χωριό για να μεγαλώσει ένα παιδί. Οι παρεμβάσεις των ειδικών στα γραφεία τους ή σε κέντρα σίγουρα βοηθούν μεγάλο αριθμό οικογενειών και καλύπτουν αυτό το κενό που υπάρχει σήμερα στην ανατροφή των παιδιών.
Όμως, δεν μπορούμε να αρκεστούμε ως κοινωνία στη βοήθεια από τον ειδικό. Οι οικογένειες χρειάζεται να μπορούν να έχουν και από αλλού υποστήριξη. Πέραν της ψυχολογικής υποστήριξης τις περισσότερες φορές χρειάζονται και πρακτική βοήθεια.
Επιπλέον, δεν καταλαβαίνω γιατί πρέπει η οικογένεια να «φορτώνεται» αποκλειστικά την ευθύνη της ψυχικής υγείας των παιδιών, όταν η παθογόνος κοινωνία μας συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό στην ανάπτυξη των προβλημάτων των παιδιών. Είναι απαραίτητο να υπάρχει πρόληψη και μέριμνα από την πολιτεία και το σχολείο για την ψυχική υγεία των μελλοντικών πολιτών.
Τα τελευταία χρόνια μέσα σε μεγάλες κρίσεις η κοινωνία πάσχει αλλά δεν συμπάσχει. Οι άνθρωποι αφήνονται να αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες τους μόνοι τους, οι φίλοι είναι τις περισσότερες φορές μια μορφή αναψυχής και όχι άνθρωποι οι οποίοι μπορούν να βοηθούν την καθημερινότητά μας.
Η περίπλοκη ζωή στη μεγαλούπολη και τα ωράρια δεν επιτρέπουν κάτι τέτοιο, φυσικά. Η σύγχρονη ζωή είναι γεμάτη με καταθλίψεις, εθισμούς, αυτοκτονίες, αγχώδεις διαταραχές, αυτοάνοσα νοσήματα και άλλες σωματικές ή ψυχικές δυσκολίες. Αναρωτιέμαι πόσο ρόλο παίζει η αποξένωση σε αυτά…
Η σύγχρονη ζωή έχει και πολλές λύσεις. Όσο όμως κι αν προσπαθούμε να φτιάξουμε τη ζωή μας με διαλογισμό, δίαιτα, γυμναστική, χόμπι, ταξίδια, όμορφα ρούχα, σεμινάρια, κομμώσεις και μανικιούρ, καφέδες και νόστιμα γεύματα, πάντα κάτι θα λείπει. Θα λείπει η κοινότητα, η αίσθηση πως είμαστε μέλη μιας ομάδας που προσφέρει ασφάλεια. Η αίσθηση πως υπάρχουν κοντά μας οποιαδήποτε στιγμή άνθρωποι που μπορούν να μας ακούσουν και να μας βοηθήσουν, η αίσθηση πως είμαστε χρήσιμοι και βοηθάμε κι εμείς.
Ο σύγχρονος άνθρωπος έχει ελευθερία και επιλογές και δεν μπορεί να γυρίσει πίσω σε μια κοινωνία που του υπαγόρευε με αυστηρότητα πώς θα φερθεί και πώς πρέπει να είναι. Για να έχουν συνοχή οι παραδοσιακές κοινότητες γίνονταν πολλές φορές σκληρές με ανθρώπους που ήταν διαφορετικοί ή επέλεγαν διαφορετικό δρόμο. Μήπως, όμως, μπορούμε από αυτές τις παλιές κοινωνίες να επαναφέρουμε με κάποιο τρόπο την αλληλοϋποστήριξη και να την προσαρμόσουμε στα νέα δεδομένα;
Οι δήμοι και τα σχολεία θα πρέπει κάποια στιγμή να λειτουργήσουν περισσότερο προς αυτήν την κατεύθυνση. Δεν ξέρω κατά πόσο εφικτό. Αυτό, όμως, που πιστεύω πως οπωσδήποτε χρειάζεται να κάνουμε είναι να αναγνωρίσουμε την ανάγκη μας για κοινότητα. Είναι μια ανάγκη που υποτιμήθηκε τρομερά όσο εδώ και πολλές δεκαετίες παλεύαμε να καλύψουμε υπέρμετρα και με υπερβολή όλες τις υπόλοιπες.