Ο όρος “εθνοθρησκευτική Δεξιά”, ως κομματικός χώρος, είναι άγνωστος στην Ελλάδα. Αντιθέτως, λόγω του εθνικού χαρακτήρα της εβραϊκής θρησκείας και των γεωγραφικών ορίων που θέτουν οι ίδιες οι Γραφές ως προς το ποια θα πρέπει να είναι τα όρια του εβραϊκού κράτους – ο κομματικός χώρος της “εθνοθρηκευτικής Δεξιάς” παίζει ανέκαθεν σημαντικό ρόλο στα πολιτικά δρώμενα της χώρας.
Τους τελευταίους εννέα μήνες που το Ισραήλ ζει την μεγαλύτερη άτυπη προεκλογική περίοδο της Ιστορίας του, σημειώθηκαν μεγάλες μεταβολές στον συγκεκριμένο κομματικό χώρο, με κύρια χαρακτηριστικά τις μετακινήσεις πολιτικών προσωπικοτήτων και τον σχηματισμό νέων κομματικών συνεργασιών.
Ο σχηματισμός «Yemina»
Η σημαντικότερη εξέλιξη που σημειώθηκε στον χώρο της εθνοθρησκευτικής Δεξιάς κατά την διενέργεια των εκλογών της 9ης Απριλίου 2019 ήταν η αποτυχία των τέως επικεφαλής του κόμματος της «Εβραϊκής Εστίας», του Ναφτάλι Μπένετ και της Αγιέλετ Σακέντ να πετύχουν την είσοδό τους στην Κνέσετ. Το δίδυμο Μπένετ και Σακέντ, θέλοντας να διευρύνει την επιρροή του και πέραν των στενών πλαισίων της εθνοθρησκευτικής Δεξιάς, σύστησαν το κόμμα «Νέα Δεξιά», που όμως δεν κέρδισε την εμπιστοσύνη ούτε όσων παρέμειναν πιστοί στον πυρήνα της «Εβραϊκής Εστίας», ούτε και των ψηφοφόρων του Νετανιάχου. Αντιθέτως, όσοι παρέμειναν πιστοί στην «Εβραϊκή Εστία», σχημάτισαν την «Ένωση των Κομμάτων της Δεξιάς», υπό τον Μπετσαλέλ Σμότριτς και τον ραβίνο Ράφι Πέρετς, που εκφράζουν κυρίως τους θρησκευόμενους Εβραίους εποίκους της Δυτικής Όχθης, αλλά και την ευρύτερη μερίδα θρησκευομένων, που δεν ανήκουν στις Υπερορθόδοξες κοινότητες.
Ύστερα από ένα βραχύ διάστημα αντεγκλήσεων, εν τέλει το δίδυμο Μπένετ-Σακέντ επανέκαμψε στον πυρήνα της πάλαι ποτέ «Εβραϊκής Εστίας» και στις επικείμενες εκλογές της 17ης Σεπτεμβρίου 2019, η «Νέα Δεξιά» και η «Ένωση Κομμάτων της Δεξιάς» θα συμμετάσχουν υπό ενιαίο πολιτικό σχηματισμό με την ονομασία «Γιεμίνα» (μτφ. «Προς τα δεξιά»).
Η ατζέντα της εθνοθρησκευτικής Δεξιάς
Ουσιαστικά, οι λόγοι της διάσπασης και της επανάκαμψης δεν είχαν καμία ιδεολογική βάση. Επρόκειτο για κινήσεις που ανάγονταν σε επίπεδο προσωπικών φιλοδοξιών. Έτσι, η ιδεολογική ατζέντα του σχηματισμού «Γιεμίνα» είναι ταυτόσημη με την ατζέντα της «Εβραϊκής Εστίας» και συνοψίζεται ως εξής:
Α) Μείωση της επιρροής του Ανωτάτου Δικαστηρίου του Ισραήλ ως προς την αρμοδιότητά του να κρίνει την νομιμότητα της εποικιστικής δραστηριότητας της κυβέρνησης στις περιοχές της Δυτικής Όχθης, όπου μέλλεται να εφαρμοσθούν τα διαλαμβανόμενα στις Συμφωνίες του Όσλο. Επιδιώκεται ο εν γένει περιορισμός της δικαστικής εξουσίας ”στα του οίκου του”, χωρίς να παρεμβαίνει στις ‘καθαρά πολιτικού χαρακτήρα’ κυβερνητικές αποφάσεις – οι οποίες προωθούν την άμεση ή έμμεση επέκταση της ισραηλινής κρατικής παρουσίας σε περιοχές που σήμερα θεωρούνται ως ”αμφιλεγόμενης κυριαρχίας”.
Β) Σταδιακή επέκταση της ισραηλινής κρατικής κυριαρχίας στις περιοχές B και C της Δυτικής Όχθης (όπως αυτές καθορίζονται από τις Συμφωνίες του Όσλο) με τελικό στόχο την πλήρη ενσωμάτωσή τους στην ισραηλινή επικράτεια. Ουσιαστικά το κόμμα «Γιεμίνα» δεν αποδέχεται την αρχή ”δύο έθνη – δύο κράτη” και προωθεί την άποψη του ενιαίου κράτους, με τους Παλαιστινίους που κατοικούν στην Δυτική Όχθη να καταστούν ισραηλινοί πολίτες. Όσον αφορά τα παλαιστινιακά αστικά κέντρα που υπάγονται σήμερα στην δικαιοδοσία της Παλαιστινιακής Αρχής και ορίζονται ως ”περιοχή Α” με βάση τις Συμφωνίες του Όσλο, το δίδυμο Μπένετ-Σακέντ θεωρεί ότι θα μπορέσουν να συνεχίσουν να διαβιούν ως αυτοδιοικούμενοι θύλακες, υφ’ οιανδήποτε κρατική ή αυτοδιοικητική υπόσταση επιλέξουν.
Όπως προλέγουν τα ποσοστά που έλαβαν κατά τις εκλογές της 9ης Απριλίου 2019 τα κόμματα «Νέα Δεξιά» και «Ένωση Κομμάτων της Δεξιάς», ο κοινός πολιτικός σχηματισμός «Γιεμίνα» θα εισέλθει στο νέο κοινοβούλιο. Εφόσον την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης ανατεθεί στον Βενιαμίν Νετανιάχου, τα στελέχη του «Γιεμίνα» έχουν πολλές πιθανότητες να αναλάβουν υπουργικές θέσεις. Παρ’ όλα αυτά, εάν το Ισραήλ κληθεί να συμμορφωθεί με τις υποδείξεις της Ουάσινγκτον για εδαφικές ή άλλες παραχωρήσεις έναντι των Παλαιστινίων στα πλαίσια του ειρηνευτικού Σχεδίου Τραμπ, τότε η μακροημέρευση της συμμετοχής των στελεχών του κόμματος στην νέα κυβέρνηση τίθεται εν αμφιβόλω. Εάν την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης λάβει ο Μπένι Γκαντς και το «Γαλανόλευκο», οι πιθανότητες συμμετοχής του συγκεκριμένου πολιτικού σχηματισμού μειώνονται στο ελάχιστο.
Τα υπερορθόδοξα θρησκευτικά κόμματα
Στον ίδιο ιδεολογικό χώρο της λεγόμενης ”εθνοθρησκευτικής Δεξιάς” βρίσκονται και τα δυο μεγαλύτερα κόμματα που εκπροσωπούν τις δύο βασικές εβραϊκές κοινότητες των Υπερορθοδόξων Εβραίων: Από τη μία το κόμμα «Shas» των Σεφαραδιτών Εβραίων, και από την άλλη ο «Εβραϊσμός της Βίβλου» των Υπερορθόδοξων Ασκεναζί Εβραίων.
Το κύριο χαρακτηριστικό των δύο αυτών κομμάτων είναι η σταθερότητα στην εσωτερική δομή, ως επίσης στην εκλογική τους δύναμη και κοινοβουλευτική παρουσία. Συγκεκριμένα, Στις εκλογές της 17.3.2015 το κόμμα «Shas» συγκέντρωσε 241.613 ψήφους (5,7% και 7 έδρες) και στις εκλογές της 9.4.2019 συγκέντρωσε 258.275 ψήφους (6% και 8 έδρες). Αντίστοιχα, Στις εκλογές της 17.3.2015 το κόμμα «Εβραϊσμός της Βίβλου» συγκέντρωσε 210.143 ψήφους (5% και 6 έδρες) και στις εκλογές της 9.4.2019 συγκέντρωσε 249.049 ψήφους (5,8% και 8 έδρες).
Η σταθερή τους εκλογική απόδοση αποτελεί προμήνυμα ότι καμία μεταβολή δεν προβλέπεται να σημειωθεί ούτε στην ιδεολογική τους ατζέντα, ούτε στα πρόσωπα που τα ηγούνται. Σημειώνεται ότι στο οργανόγραμμα των δύο αυτών κομμάτων δεν προβλέπονται εσωκομματικές εκλογές και οι αποφάσεις λαμβάνονται με εσωτερικές διεργασίες που υπαγορεύουν τα ραβινικά κατεστημένα των δύο αυτών θρησκευτικών ρευμάτων και ο δημόσιος λόγος τους έχει καθαρά ”πατριαρχική χροιά”. Εκπροσωπώντας περίπου το 20% του πληθυσμού της χώρας, εκ των πραγμάτων κανένα “κοσμικό” εβραϊκό κόμμα εξουσίας δεν μπορεί να αγνοήσει την ύπαρξη και τις προτεραιότητές τους, καθιστάμενα ουσιαστικά οι ρυθμιστές σε κάθε μετεκλογική συνεργασία και διαβούλευση προκειμένου να σχηματισθεί κυβέρνηση συνασπισμού ανεξαρτήτως ιδεολογικής τάσης και απόχρωσης.
Εφόσον τα κόμματα αυτά διατηρήσουν τη δύναμή τους – κάτι που θεωρείται περισσότερο από πιθανό - , αποτελούν τους σίγουρους κομματικούς εταίρους σε μία κυβέρνηση συνεργασίας υπό τον Βενιαμίν Νετανιάχου. Εάν όμως την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης λάβει το «Γαλανόλευκο» υπό τον Μπένι Γκαντς, οι διαφορές που υπάρχουν μεταξύ του αντιθρησκευτικού κόμματος Yesh Atid υπό τον Γιαΐρ Λαπίντ (που είναι ο σημαντικότερος κομματικός εταίρος στην εσωτερική διάρθρωση του «Γαλανόλευκου»), τότε δύσκολα οι Υπερορθόδοξοι θα μπορέσουν να συμμετέχουν στο νέο κυβερνητικό σχήμα.
Ο Δρ. Γαβριήλ Χαρίτος είναι ερευνητής του Ινστιτούτου Μπεν-Γκουριόν , Πανεπιστήμιο Μπεν - Γκουριόν , Ισραήλ και Senior Fellow, Κυπριακό Κέντρο Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων , Πανεπιστήμιο Λευκωσίας.
Καθημερινή ανάλυση από τον Δρ. Γαβριήλ Χαρίτο για τις επερχόμενες εκλογές στο Ισραήλ στο Φάκελος Εκλογές στο Ισραήλ 2019