Στα σύγχρονα κράτη, η προσπάθεια επίλυσης των διαφορών – ιδίως σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις – δεν οδηγεί νομοτελειακά στις αίθουσες των δικαστηρίων. Η ανάγκη της ζώσας καθημερινότητας για ταχεία επίλυση των διαφορών και αποφυγή οριστικής ρήξης μεταξύ των εμπλεκομένων οδήγησε στην «άνθιση» ποικίλων εναλλακτικών τρόπων επίλυσης των διαφορών. Ήδη στην ελληνική έννομη τάξη έχουν ενταχθεί οι περισσότερες εξ αυτών. Η Διαμεσολάβηση, η Διαιτησία, η Δικαστική Μεσολάβηση και η Συμβιβαστική Επίλυση της διαφοράς έχουν θεσπιστεί νομοθετικά.
Αυτό, όμως, που η πολιτεία προτρέπει τους πολίτες να κάνουν για τις μεταξύ τους διαφορές αποφεύγει να πράξει για τις δικές της απαιτήσεις έναντι των πολιτών. Σε διοικητικό επίπεδο, οι εναλλακτικές μορφές επίλυσης διαφορών είναι ουσιαστικά ανύπαρκτες, πρωτίστως με επίκληση του γεγονότος ότι το δημόσιο και τα ν.π.δ.δ. δεν έχουν εξουσία διάθεσης όταν ενεργούν με δέσμια αρμοδιότητα. Τούτο, όμως, δεν θα έπρεπε να αποκλείει την δυνατότητα εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών σε κάθε περίπτωση και σε κάθε στάδιο, αρκεί να διασφαλίζονταν κανόνες διαφάνειας.
Στο πεδίο των φορολογικών διαφορών, ειδικότερα, σημαντικό είναι το έργο που παράγει η Διεύθυνση Επίλυσης Διαφορών της ΑΑΔΕ. Δεν πρόκειται για θεσμό εναλλακτικής επίλυσης της διαφοράς, αλλά δίνει το δικαίωμα στο φορολογούμενο να αιτηθεί της επανεξέτασης της υπόθεσής του – στο πλαίσιο της λεγόμενης ενδικοφανούς προσφυγής – πριν ζητήσει δικαστική προστασία. Η ΔΕΔ οφείλει να επιληφθεί της υπόθεσης εντός 120 ημερών από την κατάθεση της ανωτέρω προσφυγής, άλλως θεωρείται ότι η τελευταία απορρίφθηκε σιωπηρά. Η πιθανότητα δικαίωσης του φορολογούμενου εντός τεσσάρων μηνών από την έναρξη της φορολογικής διαφοράς είναι μέγιστο κεκτημένο, εάν λάβουμε υπόψη ότι η διοικητική δικαιοσύνη μπορεί να επιληφθεί της υπόθεσης τρία με τέσσερα έτη μετά! Εάν δεν υπήρχε η ΔΕΔ πολλές επιχειρήσεις μπορεί να είχαν σήμερα οδηγηθεί στην καταστροφή, ιδίως λόγω του περιορισμένου εύρους προστασίας που παρέχουν οι αποφάσεις των ασφαλιστικών μέτρων στο πλαίσιο της διοικητικής δίκης.
Πρόσφατα, με το Ν. 4714/2020, δόθηκε η δυνατότητα εξωδικαστικής επίλυσης των φορολογικών διαφορών από μια Επιτροπή που εδρεύει στην Αθήνα και έχει παράρτημα στη Θεσσαλονίκη. Η Επιτροπή διακρίνεται σε τριμελή τμήματα που δεν μπορούν – σύμφωνα με το νόμο - να υπερβούν τα δέκα. Δυστυχώς δεν πρόκειται για μόνιμο θεσμό αλλά για έκτακτο. Θα επιληφθεί αιτήσεων που θα κατατεθούν αποκλειστικά ηλεκτρονικά στον ιστότοπο www.eefdd.gr μέχρι τις 31.12.2020. Επιπροσθέτως, αφορά μόνο σε υποθέσεις που εκκρεμούν και δεν έχουν συζητηθεί, ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας και των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων έως τις 30 Οκτωβρίου 2020, ή για υποθέσεις που εκκρεμούν ενώπιον της Διεύθυνσης Επίλυσης Διαφορών, κατά την ανωτέρω ημεροχρονολογία, εφόσον όμως, αυτές καταστούν εκκρεμείς ενώπιον των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων έως τις 30 Δεκεμβρίου 2020.
Συγκεκριμένοι είναι και οι ισχυρισμοί που δύναται να προβληθούν ενώπιον της συγκεκριμένης Επιτροπής και δεν μπορούν να προταθούν τώρα για πρώτη φορά. Θα πρέπει να περιλαμβάνονται ήδη στα κατατεθέντα για τη διαφορά δικόγραφα, τα οποία προσκομίζονται με επιμέλεια του φορολογουμένου. Οι ισχυρισμοί που μπορούν να προβληθούν αναφέρονται στην παραγραφή του δικαιώματος του Δημοσίου να επιβάλει τον επίδικο φόρο ή πρόστιμο είτε λόγω παρόδου του χρόνου εντός του οποίου η Φορολογική Διοίκηση είχε δικαίωμα προς καταλογισμό αυτών είτε λόγω λήψης φορολογικού πιστοποιητικού χωρίς επιφύλαξη. Επίσης, μπορούν να αναφέρονται σε εσφαλμένο καταλογισμό του φόρου ή προστίμου λόγω πρόδηλης έλλειψης φορολογικής υποχρέωσης ή αριθμητικού σφάλματος ή σε αναδρομική εφαρμογή της ευμενέστερης φορολογικής κύρωσης σύμφωνα με όσα έχουν γίνει δεκτά από τη νομολογία του ΣτΕ. Τέλος, μπορεί ο ήδη προβληθείς ισχυρισμός να αφορά τη μείωση του πρόσθετου φόρου, του τόκου, των προσαυξήσεων και των προστίμων. Σε κάθε περίπτωση το αίτημα εξώδικης επίλυσης είναι απαράδεκτο όταν το εκκρεμές ένδικο βοήθημα ή μέσο, ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας και των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων, είναι, κατά την κρίση της επιτροπής, εκπρόθεσμο.
Η πολιτεία και στο παρελθόν προσπάθησε με τη δημιουργία Επιτροπών να αποσυμφορήσει τα δικαστήρια και να εκκαθαρίσει εκκρεμείς φορολογικές διαφορές, όχι πάντοτε με ιδιαίτερη επιτυχία. Ζητούμενο παραμένει η θέσπιση ενός συνεκτικού, μόνιμου, δίκαιου και διαφανούς καθεστώτος εναλλακτικής επίλυσης των φορολογικών διαφορών πριν την προσφυγή στα δικαστήρια και μετά την απόφαση της ΔΕΔ. Ίσως αυτή η Επιτροπή, εάν δικαιώσει τις προσδοκίες πολιτείας και φορολογούμενων να δώσει το έναυσμα για τη θέσπιση μονιμότερων θεσμών εξωδικαστικής επίλυσης των φορολογικών διαφορών. Οψόμεθα …
Του Αργύρη Αργυριάδη - Δικηγόρου Παρ’ Αρείω Πάγω – Φορολογικού Συμβούλου www.alf.gr