Οι ΗΠΑ, ως νικήτριες του Ψυχρού Πολέμου το 1991, έπρεπε να επιλέξουν και να καθορίσουν το βέλτιστο και αποδοτικότερο τρόπο διαχείρισης της παγκόσμιας μονοκρατορίας τους, με μοναδικό στόχο την παγίωσή της, η οποία με τη σειρά της θα ανατροφοδοτούσε την οικονομική και πολιτικοστρατιωτική τους ισχύ.
Για την επίτευξη αυτού του στόχου επελέγη να εφαρμοστεί η «γραμμή» των νεοσυντηρητικών «ιεράκων», Τσένι, Γούλφοβιτς, Περλ, Φέιθ κ.ά, η οποία βασισμένη στο δίκαιο του ισχυροτέρου και στην πολιτική της βίαιης επιβολής, προέβλεπε προληπτικούς πολέμους και αλλαγές, όχι μόνο πολιτικών καθεστώτων, αλλά και πολιτισμικών «αναμορφώσεων».
Η πολιτική αυτή υλοποιήθηκε με στρατιωτικές επεμβάσεις στο Ιράκ, στο Αφγανιστάν, στην πρώην Γιουγκοσλαβία, στη Συρία και με την υποστήριξη αντιπολιτευτικών κινημάτων, όπως αυτών της «Αραβικής Άνοιξης».
Το συνολικό αποτέλεσμα αυτού του εγχειρήματος, σήμερα κρίνεται ως χαοτικό.
Όχι μόνο δεν επετεύχθησαν οι οικονομικοί και πολιτικοστρατιωτικοί στόχοι των εμπνευστών αυτής της πολιτικής, αλλά αντιθέτως ισχυροποίησαν τη θέση τους φορείς αντιπάλων συμφερόντων, όπως η Ρωσία , η Κίνα, το Ιράν, καθώς και η αναθεωρητική και επαμφοτερίζουσα Τουρκία του Ερντογάν.
Και το χειρότερο όλων: Οι παγκόσμιες και περιφερειακές υπερδυνάμεις, ενόψει των κοσμοϊστορικών αλλαγών της επελαύνουσας Τέταρτης Βιομηχανικής Επανάστασης, προετοιμάζονται να υπερασπιστούν τα συμφέροντά τους, ακόμη και με στρατιωτικά μέσα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το μέλλον της ανθρωπότητας.
Υπήρχε άραγε εναλλακτική πολιτική από πλευράς ΗΠΑ;
Η απάντηση είναι: Ναι, σαφώς.
Εάν αντί των βίαιων, επιπόλαιων και ξεκομμένων από την ιστορική πραγματικότητα επιλογών, τα τελευταία τριάντα χρόνια, πρυτάνευε το ορθολογικό και ψύχραιμο πνεύμα του δόγματος της «ανάσχεσης», του George Kenan (Τζορτζ Κίναν), η εφαρμογή του οποίου έχρισε νικητή του Ψυχρού πολέμου τις ΗΠΑ και εφαρμοζόταν αποτελεσματικά η πολιτική της «ήπιας δύναμης», όπως εναργώς την περιγράφει στο έργο του ο Joseph Nye (Γζόζεφ Νάι), τότε σίγουρα η διεθνής κατάσταση, σήμερα, δεν θα εγκυμονούσε τόσους κινδύνους.
Με απλά λόγια αυτό που θέλουμε να πούμε είναι το εξής:
Πρώτον: Το ψυχροπολεμικό δόγμα της ανάσχεσης (containment), το οποίο είχε στόχο τη δημιουργία ενός λειτουργικώς δομημένο σύστημα συμμαχιών, με σκοπό τον αποκλεισμό της ΕΣΣΔ από κρίσιμες γεωστρατηγικές και γεωοικονομικές περιοχές του πλανήτη και την ελαχιστοποίηση της σοβιετικής στρατιωτικής απειλής, βασίστηκε περισσότερο στη συλλογική ευθύνη των συμμάχων για την ανάσχεση του αντιπάλου δέους, παρά σε μονομερείς στρατιωτικές επεμβάσεις, παρόλο που και αυτές δεν έλειψαν.
Δεύτερον: To δόγμα αυτό είχε την ευκαιρία, λόγω της στρατιωτικής μονοκρατορίας των ΗΠΑ, να προσαρμοστεί στις μεταψυχροπολεμικές συνθήκες, από το 1991 και έπειτα.
Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι το συλλογικό συμμαχικό σύστημα θα έπρεπε να βασιστεί στην αδιαφιλονίκητη στρατιωτική υπεροχή των ΗΠΑ και στις τεράστιες δυνατότητές τους να πυροδοτήσουν ένα σπιράλ ανάπτυξης και ευημερίας στις συμμαχικές χώρες της περιφέρειας, εξασφαλίζοντας με την ήπια ισχύ (Joseph Nye, Soft Power) την αφοσίωση τους στον κοινό σκοπό και όχι με απόπειρες στυγνής επιβολής, οι οποίες δημιουργούν αντισυσπειρώσεις, πολλαπλασιάζουν τα εχθρικά μέτωπα και εξελίσσονται σε σημεία διαρκούς τριβής και αιμορραγίας.
Ως συμπερασματικό επίλογο σημειώνουμε, ότι όπως διδάσκει η Ιστορία μετά από κάθε αποφασιστική αναμέτρηση, ο νικητής επιδιώκει να κεφαλαιοποιήσει τη νίκη του πολιτικά, οικονομικά και στρατιωτικά.
Συνεχείς, όμως, αποτυχίες τέτοιου είδους, ενδέχεται να εγκυμονούν σοβαρούς κινδύνους για την αναπαραγωγή και αειφορία της ισχύος του.
Κατά την τελευταία τριακονταετία οι ΗΠΑ σημείωσαν οδυνηρές αποτυχίες στο συγκεκριμένο τομέα. Η αδιαμφισβήτητη επικράτησή τους στην αναμέτρηση του Ψυχρού Πολέμου δε συνοδεύτηκε από τα ανάλογα οφέλη, που θα αντιστάθμιζαν το οικονομικό κόστος της νίκης και θα απογείωναν την ισχύ τους.
Αντιθέτως σήμερα έχουμε μπροστά μας, μια Αμερική βαθειά διχασμένη στο εσωτερικό και με μειούμενο κύρος στο εξωτερικό.
Η δε άτακτη φυγή του από το Αφγανιστάν, όχι μόνο προσυπέγραψε τη ληξιαρχική πράξη θανάτου του βίαιου δόγματος Τσένι-Γούλφοβιτς, αλλά κληροδότησε στην ανθρωπότητα άλλη μια ανθρωπιστική κρίση και μία επιπλέον εστία πιθανής ευρύτερης αιματηρής σύρραξης.