Ταπετσαρίες και κεραμικά πλακίδια τοίχων, γύψινους διακόσμους, διαστρωματώσεις χρωμάτων, τοιχοποιίες, είδη υγιεινής, εντοιχισμένες βιβλιοθήκες και ντουλάπια, παράθυρα και κάσσες κουφωμάτων, προβολές οπλισμών σκυροδέματος, καλώδια και διακοπτικό υλικό, αποτυπώματα εσωτερικών κλιμάκων.
Ο,τι συνιστούσε κάποτε ένα σπίτι - οι τοίχοι του οποίου έγιναν μάρτυρες ζωής ανθρώπων περασμένων εποχών - αποτυπώνει ο φακός του εικαστικού Τόλη Τατόλα. Ο ίδιος απαθανατίζει τα απομεινάρια εσωτερικών χώρων παλαιών γκρεμισμένων κτηρίων που διατηρούνται στις μεσοτοιχίες με μεταγενέστερα. Όλα αυτά που ήταν κάποτε εσωτερικός χώρος, είναι τώρα πια φανερά στους ανθρώπους που κινούνται στην πόλη. Το ιδιωτικό γίνεται πλέον δημόσιο.
Αυτές οι φωτογραφίες συνιστούν το «περιεχόμενο» της έκθεσης «Απομεινάρια μιας Πτώσης» που εγκαινιάζεται την Παρασκευή 10 Φεβρουαρίου 2023, στις 7μ.μ., στην αίθουσα Νέοι Φούρνοι της Τεχνόπολης Δήμου Αθηναίων στο Γκάζι, με την ευγενική παραχώρηση της Τεχνόπολης Δήμου Αθηναίων. Τη διοργανώνουν η Monumenta και ο Δήμος Αθηναίων.
Νιώθοντας έλξη προς τη φθορά και την κατάρρευση καθώς κινείται μέσα στην πόλη, κάνει μια άτυπη καταγραφή των απόντων κτηρίων με διάθεση ποιητική και νοσταλγική. Τα μέρη από τα οποία ο Τατόλας συλλέγει τα δείγματα για αυτή του την έρευνα, είναι αυτά που έχει επισκεφθεί σε Ευρώπη, Ασία και Αμερική.
Για τον λόγο αυτό, της συμπληρωματικότητας των δύο τύπων καταγραφής, η Monumenta καλεί τον καλλιτέχνη για μια έκθεση η οποία παρουσιάζει τα απομεινάρια που αυτός απαθανάτισε στην πόλη της Αθήνας.
Τα κτήρια που δεν υπάρχουν πια αφήνουν πίσω τους «αρχιτεκτονικές τομές» οι οποίες παρουσιάζουν στοιχεία τόσο διακοσμητικά όσο και δομικά. Οι όψεις αυτές των μεσοτοιχιών εμφανίζουν ιδιαίτερα έντονη υφή και πολλές φορές και διαστρωματώσεις, σε ότι αφορά το χρώμα ή όποια άλλα υλικά επένδυσης τοίχων, αλλά και των παρεμβάσεων των street artists με τη δημιουργία γκραφίτι, ακόμη και των αφισοκολλήσεων, δημιουργώντας την αίσθηση παλίμψηστων. Ο Τατόλας βλέπει σε αυτές έργα τέχνης με αναφορές σε καλλιτέχνες που κίνησαν το ενδιαφέρον του κατά την ενηλικίωσή του, όπως μεταξύ άλλων ο Edward Kienholz, o Robert Rauschenberg, o Antoni Tàpies και ο Jacques Villeglé, και υποστηρίζει πως το σύνολό τους στοιχειοθετεί ένα «υπαίθριο μουσείο».
Μέσω των όψεων αυτών ο παρατηρητής έρχεται σε επαφή με μια «αστική αρχαιολογία», η οποία ενεργοποιεί τη συνέργια υποσυνείδητου και μνήμης. Αυτή η «α-κτηριακή» παρουσία σήμερα, με τον αφαιρετικό και περιληπτικό τρόπο, οδηγεί προς μια προσέγγιση και επανασύνθεση του παρελθόντος και δημιουργεί συναισθήματα και διαθέσεις. Στον θεατή τίθενται ερωτήματα σχετικά με τη διατήρηση της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς και τον τρόπο με τον οποίο ξεκίνησε να αναπτύσσεται η πόλη μεταπολεμικά και συνεχίζει ακόμη και στις μέρες μας.
Λίγα λόγια για την Monumenta
Η Monumenta, ένας οργανισμός που αγωνίζεται για τη διατήρηση της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς στην Ελλάδα και την Κύπρο, κάνει συστηματική καταγραφή των εναπομεινάντων κτηρίων.
Η Monumenta, αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία για την προστασία της φυσικής και της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς Ελλάδας και Κύπρου, πραγματοποιεί από το 2013 το πρόγραμμα «Καταγραφή και Ανάδειξη κτηρίων 19 και 20 αιώνα στην Αθήνα», με αποκλειστική δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος.
Οι κύριοι στόχοι του προγράμματος είναι η έρευνα και η καταγραφή όλων των κτηρίων της περιόδου 1830-1940, με σκοπό τη μελέτη αλλά και την προστασία και την ανάδειξή τους. Στο πλαίσιο αυτό, πέρα από την επιτόπια καταγραφή, τη βιβλιογραφική και αρχειακή έρευνα, συγκεντρώνονται φωτογραφίες, σχέδια και προφορικές μαρτυρίες για την ιστορία των κτηρίων της Αθήνας, ακόμα και των κατεδαφισμένων.
Η Monumenta παράλληλα στοχεύει να εντάξει το ενδιαφέρον για τα ιστορικά κτήρια στην καθημερινή ζωή των κατοίκων και επισκεπτών της πόλης με μια σειρά δραστηριοτήτων και εκδηλώσεων (εκπαιδευτικά προγράμματα, ημερίδες, ξεναγήσεις, ποδηλατοδιαδρομές, ιστοσελίδα, ενημερωτικά έντυπα κ.λπ.) αλλά και με την ενεργό συμμετοχή στην καταγραφή, στην πληροφόρηση για τα κτήρια.
Εκεί όπου η δράση της Monumenta συναντά τη ματιά του φωτογράφου
Η ματιά του φωτογράφου Τατόλα και η δράση του οργανισμού είναι δύο σύνολα που τέμνονται. Ο κοινός τόπος είναι η έκθεση αυτή και έχει σκοπό να αφυπνίσει, να τονώσει και να ενισχύσει την ιστορική μνήμη, η οποία υπάρχει τώρα, εν μέρει ως απομεινάρι. Τα φωτογραφικά αυτά έργα πέρα από την αισθητική τους επίδραση προειδοποιούν, με στόχο την ευαισθητοποίηση του κοινού, όχι μένοντας σε μια φορμαλιστική και ακαδημαϊκή παρουσίαση της αρχιτεκτονικής κελυφών, αλλά εκθέτοντας τον «εσωτερικό χώρο» των κτηρίων φαντασμάτων με μια εικαστική προσέγγιση. Στην επικοινωνία του έργου του καλλιτέχνη με το ευρύ κοινό και την επίτευξη του σκοπού της έκθεσης συμμετέχουν με κείμενά τους συγγραφείς, ακαδημαϊκοί και ιστορικοί τέχνης και αρχιτεκτονικής.
Συντελεστές - Info
Απομεινάρια μιας Πτώσης
Τόλης Τατόλας
Ατομική έκθεση φωτογραφίας
Διοργάνωση: Monumenta - Δήμος Αθηναίων
Τεχνόπολη Δήμου Αθηναίων / Technopolis City of Athens
Νέοι Φούρνοι / New Retort
Επιμέλεια: Επιστημονική ομάδα Monumenta
Εγκαίνια: Παρασκευή 10 Φεβρουαρίου 2022, 7μ.μ.
Διάρκεια έκθεσης: 9 Φεβρουαρίου 2023 – 26 Φεβρουαρίου 2023
Ώρες λειτουργίας: καθημερινά 11πμ-2μμ και Τρίτη-Πέμπτη-Παρασκευή 5μμ-8μμ, Σάββατο 5μμ-8μμ Κυριακή 11πμ-2μμ
Διεύθυνση: Τεχνόπολη Δήμου Αθηναίων: Πειραιώς 100, Γκάζι (Νέοι Φούρνοι) 213 0109300, 213 0109324
Πρόσβαση: Μετρό: Σταθμός «Κεραμεικός», Τρόλεï: No. 21 (από Ομόνοια), Στάση «Φωταέριο», Λεωφορεία: 035, 049, 227, 815, 838, 914, Β18, Γ18, Στάση «Φωταέριο»