Το σαφράν γνωστό και ως κρόκος Κοζάνης, το πιο ακριβό μπαχαρικό στον κόσμο, άρχισε να καλλιεργείται στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της Εποχής του Χαλκού γύρω στο 1.700 π.Χ. αν όχι νωρίτερα, σύμφωνα με μια νέα έρευνα μελετητών.
Η εν λόγω έρευνα που δημοσιεύτηκε τον περασμένο μήνα στο περιοδικό Frontiers in Plant Science, αξιολόγησε τόσο έργα αρχαίας τέχνης όσο και την πρόσφατη γενετική για να εντοπίσει την εξελικτική προέλευση του Crocus sativus.
«Τόσο τα αρχαία έργα τέχνης όσο και η γενετική υποδεικνύουν την Ελλάδα της Εποχής του Χαλκού, περίπου το 1700 π.Χ. ή νωρίτερα, ως τον τόπο προέλευσης της καλλιέργειας του κρόκου», δήλωσε ο Λούντβιχ Μανν, επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης από το Technische Universität Dresden στη Γερμανία.
Οι ερευνητές δήλωσαν ότι το είδος είναι δύσκολο να μελετηθεί γενετικά, καθώς διαθέτει τρία αντίγραφα από κάθε χρωμόσωμα – αντί για δύο όπως είναι πιο συνηθισμένο – αλλά και ένα μεγάλο γονιδίωμα που περιέχει ένα υψηλό ποσοστό επαναλαμβανόμενου DNA με δυσκολία στην αλληλουχία του.
Επίσης, δεδομένου ότι τα υπολείμματα του αρχαίου Κρόκου δεν διατηρούνται από ιστορικούς και προϊστορικούς χρόνους, οι επιστήμονες αξιολόγησαν αρχαία έργα τέχνης που απεικονίζουν φυτά που μοιάζουν με σαφράν, ελπίζοντας να εντοπίσουν συγκεκριμένες περιοχές του πλανήτη όπου φύτρωσε το φυτό στη φύση ελεύθερα.
Σύμφωνα με τους μελετητές, το γένος Crocus, διαθέτει περίπου 250 είδη, που συναντιούνται από τη νότια και κεντρική Ευρώπη και τη βόρεια Αφρική έως τη δυτική Κίνα.
Σε αντίθεση με τον ”εξημερωμένο” σαφράν, το οποίο ασφαλώς καλλιεργείται από ανθρώπους, οι ερευνητές είπαν ότι πολλά από τα είδη του κρόκου αναπαράγονται στη φύση από μόνα τους.
Η πρώτη γνωστή χρήση άγριων κρόκων από τον άνθρωπο ήταν ως χρωστική ουσία για ζωγραφιές σπηλαίων, περίπου πριν από 50.000 χρόνια στο σύγχρονο Ιράκ (Μεσοποταμία). Αρχαία κείμενα από τους Σουμέριους, την Ασσυρία και τη Βαβυλωνία περιγράφουν επίσης τη χρήση άγριων κρόκων στην ιατρική και τη βαφή, πρόσθεσαν οι επιστήμονες.
Έργα τέχνης από τον μινωικό πολιτισμό της αρχαίας Ελλάδας είναι πιθανότατα τα παλαιότερα που απεικονίζουν ”εξημερωμένο” σαφράν, πρόσθεσαν οι μελετητές.
Αναφέροντας ως ένα παράδειγμα, είπαν ότι τα πυκνά μπαλώματα των λουλουδιών του Κρόκου στην τοιχογραφία «Οι Σαφρονοσυλλέκτες» από το νησί της Σαντορίνης (περίπου 1600 π.Χ.) υποδηλώνουν την καλλιέργεια αυτών των φυτών.
Μια άλλη τέτοια τοιχογραφία επίσης από την Σαντορίνη, σημείωσαν, απεικονίζει λουλούδια με μακριά, σκούρο κόκκινα στίγματα, πάνω από σκούρα βιολετί πέταλα, χαρακτηριστικά στοιχεία του εξημερωμένου κρόκου.
Βρήκαν ότι λουλούδια με αυτά τα χαρακτηριστικά απεικονίζονται επίσης σε κεραμικά και υφάσματα από την Ελλάδα της Εποχής του Χαλκού.
Τα αποτελέσματα της μελέτ συμφωνούν με τα ευρήματα από γενετικές μελέτες του 2019 που έδειξαν ότι ο Κρόκος του Καρτράιτο (Crocus cartwrightianus) οποίος εμφανίζεται μόνο στην ηπειρωτική Ελλάδα και την Κρήτη, είναι ο πλησιέστερος άγριος συγγενής του εξημερωμένου κρόκου.
Οι επιστήμονες λένε ότι ο σύγχρονος κρόκος σαφράν με τα τρία γονιδιώματά του προέκυψε φυσικά από τη φύση, είτε αποκλειστικά από τον Κρόκο του Καρτράιτο είτε από υβρίδια μεταξύ του C. cartwrightianus και ενός άλλου είδους κρόκου.
Το φυτό καλλιεργείται στις μέρες μας σε όλο τον κόσμο και χρησιμοποιείται ευρέως στη μαγειρική, τα αρώματα αλλά και ως κίτρινη βαφή.
«Σήμερα σε όλο τον κόσμο, όλοι οι κρόκοι σαφράν είναι ουσιαστικά κλώνοι που χρονολογούνται από την εμφάνιση του κρόκου στην αρχαία Ελλάδα», δήλωσε ο Tόνι Χάιτκαμ, επικεφαλής της ομάδας Plant Genomics στο Πολυτεχνείο της Δρέσης.
«Παρά το γεγονός ότι μοιράζεται το ίδιο γονιδίωμα, το σαφράν μπορεί να έχει διαφορετικές ιδιότητες ανάλογα με την περιοχή», πρόεσθεσε ο Δρ Χάιτκαμ, προσθέτοντας ότι οι ερευνητές διερευνούν επί του παρόντος τα μοριακά αίτια αυτής της περιφερειακής παραλλαγής.
Πηγή: Independent