Τα τελευταία 13 χρόνια ασχολείται με τη δημιουργία εικόνων και animation από άμμο. Ο λόγος για την Κατερίνα Μπαρσούκοβα, η οποία τα τελευταία χρόνια έχει συνεργαστεί με ορχήστρες από όλον τον κόσμο προβάλλοντας τα έργα της παράλληλα με τη μουσική. Στις 24 Φεβρουαρίου, θα την απολαύσουμε για πρώτη φορά στην Ελλάδα, όπου θα συμπράξει με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών υπό τη μουσική διεύθυνση του Νίκου Χαλιάσα. Λίγο πριν τη συναυλία, μιλά για την ασυνήθιστη αλλά και «μαγική» πρώτη ύλη των έργων της.
Πώς ξεκίνησε η ενασχόλησή σας με το animation άμμου;
Άρχισα να ασχολούμαι με το animation άμμου σχεδόν κατά λάθος το 2010. Θυμάμαι πόσο εμπνευσμένη και ξέγνοιαστη ήταν εκείνη η περίοδος: καλοκαίρι, φοιτητικές διακοπές, νιάτα και αμοιβαία αγάπη. Ένιωθα σαν φτερό, έτοιμο να απορροφήσει νέα πράγματα και να εξελιχθεί. Κάτι φαινόταν να συμβαίνει στον αέρα, πετώντας. Και ήταν σε αυτή την κατάσταση που με βρήκε το animation άμμου!
Μια φίλη μου με κάλεσε στο σπίτι της και είπε ότι ήθελε να μου δείξει κάτι που μπορεί να με ενδιαφέρει. Πήγα και είδα να υπάρχει ένα γυαλί, στην επιφάνεια του οποίου βρισκόταν άμμος. Και κάτω από το γυαλί υπήρχε μια λάμπα. Μου πρότεινε να προσπαθήσω να ζωγραφίσω. Προσπάθησα να τραβήξω δυο γραμμές με την άμμο, αλλά ήταν πολύ δύσκολο. Το να ζωγραφίζω με άμμο δεν ήταν σαν να ζωγραφίζω με μολύβια ή μπογιές, με τα οποία ζωγράφιζα από παιδί εδώ και πολλά χρόνια.
Η φίλη μου με έπεισε να δοκιμάσω αυτό το είδος και να ετοιμάσω την πρώτη παράσταση με animation στην άμμο διάρκειας 10 λεπτών. Εκείνη την περίοδο, πειραματίστηκα πολύ: έψαξα και δοκίμασα διαφορετικές τεχνικές άμμου και ζωγραφικής, ενώ φτιάξαμε διαφορετικά τραπέζια για να βάζουμε την άμμο. Εκείνη την εποχή, το είδος του animation άμμου δεν διδασκόταν στα πανεπιστήμια, υπήρχαν μόνο λίγοι καλλιτέχνες σε όλο τον κόσμο.
Έμαθα τα πάντα μόνη μου δοκιμάζοντας και κάνοντας λάθη. Αυτή η διαδικασία ήταν δύσκολη, κάποιες φορές επίπονη, αλλά και συναρπαστική. Τότε μου φάνηκε ότι βρισκόμουν στην αρχή της δημιουργίας κάτι καινούργιου και ανεξερεύνητου. Κάτι που με ενέπνευσε απίστευτα, αλλά και με τρόμαξε. Εγώ, σαν καλλιτέχνιδα, είχα τεράστια ευθύνη για το είδος του animation άμμου. Έπειτα έγιναν κι άλλες, πολλές παραστάσεις.
Έτσι, από τις 10λεπτες παρουσιάσεις, πέρασα σε μεγαλύτερες παραστάσεις και πιο σύνθετη μουσική. Και, σταδιακά, άρχισα να φτιάχνω animation για μεγάλες συναυλίες κλασικής μουσικής με συμφωνικές και ορχήστρες δωματίου και για θεατρικές παραστάσεις στη Ρωσία και την Ευρώπη. Αυτό συνέβη περίπου τέσσερα χρόνια μετά την έναρξη της γνωριμίας μου με το είδος του animation άμμου.
Τι είδους χειρισμό απαιτεί η άμμος ως υλικό; Ποιες είναι οι τεχνικές δυσκολίες που έχει η ζωγραφική με αυτήν;
Η άμμος, από τη μια, είναι ένα πολύ ενδιαφέρον, φυσικό υλικό για σχέδιο, το οποίο όλοι γνωρίζουμε από την παιδική μας ηλικία, όταν χτίζαμε κάστρα στην παραλία ή παίζαμε στην αμμουδιά. Είναι απαλό, χαλαρό και εύπλαστο, αλλά έχει και τον χαρακτήρα του. Η ουσία του είναι να διαλύεται με φυσικές κινήσεις, όπως το βλέπουμε να συμβαίνει στην ίδια τη φύση.
Από την άλλη, η άμμος είναι ένα πολύ περίπλοκο υλικό. Είναι κινητή και αλλάζει γρήγορα. Γρήγορα θρυμματίζεται και αλλάζει σχήμα και δομή υπό την επίδραση του αέρα και των κινήσεων. Ανάλογα με το τι θέλω να σχεδιάσω, χρησιμοποιώ διαφορετικές άμμους: από θάλασσα, ποτάμι, ωκεανό, ηφαιστειακή άμμο και χαλαζία. Όλες αυτές οι άμμοι διαφέρουν ως προς το μέγεθος των κόκκων και, ως αποτέλεσμα, δίνουν διαφορετικά πάχη γραμμής κατά το σχέδιο.
Επίσης, χρησιμοποιώ και χρωματιστή άμμο, την οποία ζωγραφίζω μόνη μου στο χέρι. Είναι μια ολόκληρη δημιουργική διαδικασία που απαιτεί και γνώσεις χημείας το να βάψεις την άμμο στο επιθυμητό χρώμα.
Εκτός από την άμμο, η επιφάνεια και το μέγεθος του τραπεζιού όπου τοποθετείται η άμμος έχουν σημασία: ορισμένοι από τους καλλιτέχνες animation άμμου ζωγραφίζουν σε γυαλί, ενώ άλλοι ζωγραφίζουν σε πλαστικό. Εγώ ζωγραφίζω σε πλαστικό. Το πλαστικό είναι βολικό για τη μεταφορά του τραπεζιού, αλλά οι κόκκοι άμμου γλιστρούν περισσότερο πάνω σε αυτό. Πρέπει να βρεθεί ένας συμβιβασμός ανάμεσα στην καταλληλότητα και την άνεση. Στο τραπέζι για την άμμο έχω επίσης μια διαφορετική επιφάνεια για να ζωγραφίζω: κάποιες φορές είναι μεγαλύτερη, κάποιες άλλες μικρότερη. Όλα έχουν να κάνουν με το επιθυμητό αποτέλεσμα και τους πειραματισμούς.
Τι αντιπροσωπεύει η άμμος για εσάς;
Η άμμος για εμένα είναι το πιο εύπλαστο υλικό που μεταμορφώνεται σε πραγματικό χρόνο, σε αντίθεση με άλλα υλικά στις εικαστικές τέχνες. Συνδυάζεται οργανικά με την κλασική μουσική και, κατά τη γνώμη μου, μπορεί να αντικατοπτρίζει πλήρως και σε βάθος τόσο τη μουσική όσο και τον χαρακτήρα μου. Το animation άμμου είναι μια τέχνη προσωρινή, όπως η μουσική.
Βρίσκετε ομοιότητες ανάμεσα στην ρευστότητα της άμμου και στην ρευστότητα της μουσικής;
Κατά τη γνώμη μου, το μεγαλύτερο ενδιαφέρον στο animation άμμου έγκειται ακριβώς στη ρευστότητά του και στη δυνατότητά του να μεταμορφώνεται, όπως η μουσική. Επομένως, ταιριάζουν καλά. Μια ακόμα πιο δυνατή και βαθύτερη εικόνα μπορεί να αποκαλύψει τη μουσική στον ακροατή, να προσελκύσει νέους ακροατές και να αιφνιδιάσει τους γνώστες, για παράδειγμα. Βρίσκονται σε μια καταπληκτική αρμονική ενότητα! Αυτό πάντα με συναρπάζει!
Με ποιον τρόπο συνδέεται ο λυρικός συμβολισμός με το ασυνείδητο;
Αποκαλώ το ύφος με το οποίο σχεδιάζω λυρικό συμβολισμό για συγκεκριμένους λόγους. Από παιδί μου άρεσαν η ψυχολογία, η φιλοσοφία και να μαθαίνω για τα μυστικά της ύπαρξης του Κόσμου και του Ανθρώπου. Τα αγαπημένα μου σύμβολα στα έργα μου είναι τα κλειδιά, τα πλοία, το άπειρο, τα χέρια, ο άνεμος, οι πόρτες, η θάλασσα, η βροχή, το φως, τα πουλιά. Κατά τη γνώμη μου, με αυτά τα σύμβολα μιλάει το ασυνείδητο τόσο σε εμένα όσο και στον θεατή. Αλλά καθένα από τα σύμβολα μπορεί να έχει διαφορετική σημασία, ανάλογα με το πλαίσιο που παρουσιάζεται και αυτόν που το προσλαμβάνει. Δεν θέλω να επιβάλλω κάποια ιδιαίτερη ερμηνεία των συμβόλων στον θεατή. Θέλω τα σύμβολα να διαβάζονται με τον τρόπο τους, ανάλογα με την εικόνα του καθενός για τον κόσμο.
Υπάρχουν φιλοσοφικές ιδέες πίσω από τα έργα σας;
Με εντυπωσιάζει ο Κόσμος, αφενός, η γρήγορη μεταβλητότητα, η μεταμόρφωση, το απρόβλεπτο και συνάμα η εκπληκτική του αρμονία και το άπειρο... Βλέπω συχνά έναν συνδυασμό αταίριαστων πραγμάτων και πολλών αντιφάσεων. Αλλά, ταυτόχρονα, μια εκπληκτική ακεραιότητα. Αντιλαμβανόμαστε τα πράγματα σύμφωνα με την οπτική μας, την οποία μπορούμε να αλλάξουμε. Συχνά βάζω αυτές τις σκέψεις στα έργα μου με animation άμμου.
Πώς συνδέονται τα έργα σας με τη μουσική;
Εικονογραφώ τη μουσική με τη βοήθεια του animation άμμου, αποκαλύπτοντας το νόημά της ακόμη περισσότερο στο κοινό, ειδικά στους μικρότερους ηλικιακά θεατές που δύσκολα μπορούν να παραμείνουν συγκεντρωμένοι λόγω της ανάπτυξης της τεχνολογίας. Δείτε μόνο πόσες ταινίες και κινούμενα σχέδια είναι τώρα γεμάτα δράση και τεχνικές μοντάζ. Και η κλασική μουσική απαιτεί συγκέντρωση, καλλιέργεια πνεύματος και ψυχής, έμπειρα αυτιά, φαντασία και συχνά υπομονή. Εγώ βοηθάω τον ακροατή, ειδικά τον μικρό, να κατανοήσει έτσι την κλασική μουσική και δίνω στον έμπειρο ακροατή μια νέα πηγή έμπνευσης, μια έκπληξη. Για μένα, η ζωγραφική μιας συναυλίας με animation άμμο είναι σαν ένας χορός χεριών και άμμου, όπου η μουσική έχει το πρωταγωνιστικό μέρος. Η μουσική είναι που φτιάχνει τη διάθεση για τα σχέδια και την πλοκή. Και με συναρπάζει και με εμπνέει ατελείωτα!
Η μουσική είναι μια αφηρημένη τέχνη. Ποιες είναι οι δυσκολίες στο να δημιουργείτε τις σωστές εικόνες για να την συνοδεύσουν;
Νομίζω ότι δεν υπάρχουν ”σωστές” εικόνες. Θα έλεγα ότι μπορεί να υπάρχουν μη ενδιαφέρουσες εικόνες και μη συναρπαστική ή επιφανειακή μουσική. Όλη η τέχνη είναι υποκειμενική. Μερικές φορές η μουσική είναι πολύ συγκεκριμένη, θα έλεγε κανείς παραστατική, για παράδειγμα, η μουσική της «Σεχραζάντ» του Νικολάι Ρίμσκι-Κόρσακοφ. Έχει συγκεκριμένη πλοκή και μουσικά θέματα. Ακούγονται, έγραψε για αυτά ο ίδιος ο συνθέτης κι εγώ τα ζωγραφίζω. Και μερικές φορές υπάρχει πιο αφηρημένη μουσική, για παράδειγμα, η Τέταρτη Συμφωνία του Τσαϊκόφσκι. Αντιλαμβάνεστε τη διαφορά; Αλλά πώς ακριβώς θα ζωγραφίσω, πώς θα πέσει η άμμος από τα χέρια μου και με ποια πλαστικότητα και μουσικότητα, αυτό έχει ήδη αφεθεί στην ευχέρεια της φαντασία; του καλλιτέχνη, αποκαλύπτοντας την ιδέα, τις ικανότητες, τα ταλέντα και κατά πόσον ο καλλιτέχνης θα είναι σε συνέργεια με την ιδέα του συνθέτη και τους ερμηνευτές (ορχήστρα και μαέστρο).
Μου αρέσει να δημιουργώ ενότητα, να συντονίζομαι σε ένα κοινό ενεργειακό κύμα με όλους τους συμμετέχοντες σε αυτό που συμβαίνει, συμπεριλαμβανομένου του κοινού. Είναι αληθινή δημιουργικότητα, η τέχνη ξεκινά εκεί που υπάρχει συνδημιουργία, και συνέργεια όλων. Και μετά εμφανίζεται, αν όλα ταιριάζουν, πραγματική έκσταση και κάθαρση.
INFO:
Η Μαρκέλλα Χατζιάνο επιστρέφει στην Κρατική Ορχήστρα Αθηνών
Παρασκευή 24 Φεβρουαρίου, 20:30
Μέγαρο Μουσικής Αθηνών
Περισσότερα εδώ
Online αγορά εδώ
Μέρος των εσόδων της συναυλίας θα δοθεί στον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό προς ανακούφιση των σεισμόπληκτων της Τουρκίας και της Συρίας.