Πρόσφατα, στην ολομέλεια της 72ης Γενικής Συνέλευσης του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (Π.Ο.Υ), πραγματοποιήθηκε η ομιλία του Γενικού Γραμματέα Δημόσιας Υγείας κ. Ιωάννη Μπασκόζου με θέμα: «Καθολική κάλυψη υγείας: να μη μείνει κανείς πίσω», η οποία εστίασε στις προτεραιότητες που έχουν τεθεί στην Ελλάδα και έχουν σαν στόχο την Καθολική Κάλυψη Υγείας.
Οι πολίτες σε όλο τον κόσμο εκλαμβάνουν την προστασία της υγείας τους ως κάτι ιδιαίτερα σημαντικό. Πάρα πολύ συχνά όμως ο τομέας υγείας καταλήγει πεδίο σφοδρής πολιτικής αντιπαράθεσης, στην προσπάθειά των κομμάτων να ικανοποιήσουν τις προσδοκίες των πολιτών, με βάση το εκλογικό τους πρόγραμμα αλλά και τις ιδεολογικές τους καταβολές.
Η Καθολική Κάλυψη Υγείας αποτελεί πιθανότατα το σημείο από το οποίο πρέπει να ξεκινάει η οποιαδήποτε συζήτηση για την υγεία. Δεν μπορεί να νοείται κοινωνική δικαιοσύνη σε μια ευρωπαϊκή χώρα δίχως το ελάχιστο, που είναι η εξασφάλιση ενός αξιοπρεπούς συστήματος υγείας συνολικά, έτσι ώστε να αποφευχθεί ο κοινωνικός αποκλεισμός και η προσβολή της αξιοπρέπειάς των πολιτών. Και φυσικά τα οφέλη από μια πολιτική καθολικής κάλυψης υγείας επεκτείνονται στους τομείς της ανάπτυξης, της οικονομίας, της παιδείας και της επιχειρηματικότητας.
Τι είναι όμως η Καθολική Κάλυψη Υγείας;
Με τον όρο αυτό, εννοείται η δυνατότητα να έχει ο κάθε πολίτης ίση και όμοια δυνατότητα πρόσβασης στις ίδιες υπηρεσίες υγείας, ανεξαρτήτως του ύψους του εισοδήματός του και της κοινωνικής του θέσης.
Στη σημερινή κοινωνία, με τις γνωστές οικονομικές ανισότητες[1], κάτι τέτοιο φαντάζει δύσκολο και ακριβώς σε αυτό το σημείο έρχεται η ανάγκη για ένα οργανωμένο και βιώσιμο σύστημα ασφαλιστικής κάλυψης των πολιτών που θα καλύψει όλους όσους έχουν ανάγκη πρόσβασης στις υπηρεσίες υγείας και δεν μπορούν λόγω οικονομικών φραγμών. Άλλωστε, για χώρες με οικονομικές δυσκολίες όπως η δική μας, η μεταρρύθμιση του συστήματος υγείας σε κάθε επίπεδο είναι ένας από τους βασικότερους στόχους.
Το 2010, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, έχοντας υπόψη όλα τα παραπάνω, έθεσε ως στόχο υψηλής προτεραιότητας, την επίτευξη της Καθολικής Κάλυψης Υγείας[2] για τις χώρες μέλη του (World Health Organization, 2010).
Οι τρεις διαστάσεις της καθολικής κάλυψης υγείας
Συνήθως όταν ακούει κάποιος τον όρο Καθολική Κάλυψη Υγείας, καταλαβαίνει τη δυνατότητα (που πρέπει να έχει) ο κάθε πολίτης στην άμεση πρόσβαση στο σύστημα υγείας. Μήπως όμως λείπει κάτι εξίσου σημαντικό;
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, τρεις είναι οι διαστάσεις της Καθολικής Κάλυψης Υγείας:
1. Ποιος καλύπτεται από τις διάφορες παροχές
2. Ποιες είναι οι παροχές που προσφέρονται
3. Ποιο είναι το ύψος κατά το οποίο αυτές οι παροχές καλύπτονται
Στο παρακάτω σχήμα, τον αποκαλούμενο και Κύβο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, απεικονίζονται αυτές οι τρεις διαστάσεις:
Οι τρεις διαστάσεις της Καθολικής Κάλυψης Υγείας - Πηγή: WHO 2010
Αναλυτικότερα για κάθε μία από τις τρεις διαστάσεις:
1. Ποιο είναι το μέρος του συνολικού πληθυσμού που έχει κάλυψη από τις υπηρεσίες υγείας (δλδ: ποιος): Σε αυτή τη διάσταση ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναφέρεται κυρίως «στο εύρος της ασφαλιστικής κάλυψης του πληθυσμού ή στο βαθμό των ανασφάλιστων πολιτών». Στον Κύβο, αυτή η διάσταση είναι η οριζόντια ακμή της βάσης του.
2. Ποιες είναι οι παροχές που καλύπτονται (δλδ: τι): Θα λέγαμε, ότι αυτή η διάσταση δίνει μια εικόνα του συνολικού «πακέτου» των παροχών που απολαμβάνουν οι πολίτες, με άλλα λόγια «ποιες θεραπευτικές πράξεις και φαρμακευτικές αγωγές καλύπτονται». Στον Κύβο, αυτή η διάσταση είναι η κάθετη ακμή της βάση του.
3. Ποιο είναι το ποσοστό κάλυψης των συνολικών δαπανών (δλδ: πόσο): Με άλλα λόγια, αυτή η διάσταση καλύπτει το θέμα του κόστους και «ποιο είναι το ποσοστό του κόστους που καλύπτει για τον πολίτη το ταμείο ασφαλιστικής κάλυψης». Στον Κύβο, αυτή η διάσταση είναι η κάθετη ακμή στο βάθος.
Προφανώς και στις τρεις διαστάσεις οι κοινωνίες έχουν απώλειες, για αυτό και η πραγματική κάλυψη είναι ο μικρότερος μπλε εσωτερικός κύβος του σχήματος. Πρακτικά, οι αποστάσεις μεταξύ των ακμών του μεγάλου Κύβου και των ακμών του μικρότερου μπλε κύβου, αντιπροσωπεύουν το ποσοστό των πολιτών που δεν καλύπτονται από το ασφαλιστικό σύστημα, τις ιατροφαρμακευτικές παροχές που δεν είναι διαθέσιμες και το ποσό κάλυψης που υπολείπεται.
Η χρησιμότητα του υποδείγματος του Κύβου του Οργανισμού Παγκόσμιας Υγείας, είναι πολλαπλή, αφού μπορούμε να δούμε τόσο σε ποιο επίπεδο κάλυψης βρισκόμαστε σε σχέση με το ιδανικό, όσο και το σε ποια σημεία από τις τρεις διαστάσεις της Καθολικής Κάλυψης Υγείας υπολειπόμαστε ως κοινωνία. Κατά συνέπεια μπορούμε να συντονίσουμε και να οργανώσουμε τους διαθέσιμους πόρους προς την κατεύθυνση που θα κρίνουμε σαν κοινωνία ως απολύτως απαραίτητη, αλλά και να κατηγοριοποιήσουμε τις επόμενες ενέργειές μας ανάλογα με τη σημαντικότητα που αποδίδουμε σε κάθε μία από αυτές.
Στην πράξη, αυτό που παρατηρείται είναι ότι στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, επιτυγχάνεται κυρίως ο στόχος του εύρους και σχεδόν το 100% του πληθυσμού καλύπτεται, αλλά παρουσιάζονται ελλείψεις στις άλλες δύο διαστάσεις. Όσον αφορά την Ελλάδα, μετά και την ψήφιση του ν. 4368/2019, εξασφαλίστηκε η πλήρης νοσηλευτική και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη στις Δημόσιες Δομές Υγείας, όσων συμπολιτών μας δεν έχουν ασφαλιστική κάλυψη, διορθώνοντας κατά κάποιον τρόπο, μια μεγάλη «ανορθογραφία» του κοινωνικού προσώπου της χώρας μας. Προφανώς μια μεγάλη και σημαντική αρχή έγινε για την επίτευξη του στόχου της Καθολικής Κάλυψης Υγείας, που όμως από μόνη της δεν είναι αρκετή. Πρέπει και οι επόμενες κυβερνήσεις να εστιάσουν με σοβαρότητα και ευθύνη στον τομέα της υγείας, μακριά από μικροκομματικά συμφέροντα και ιδεοληψίες, επενδύοντας πόρους και προσπάθεια ώστε οι επόμενες γενιές να θεωρήσουν δεδομένο αυτό που οι σήμερα θεωρούμε κατάκτηση.
Σημ: Αφορμή για το άρθρο υπήρξε η πρόσφατη αδειοδότηση από την Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) των ΗΠΑ του πιο ακριβού φαρμάκου στον κόσμο, για μια γονιαδιακή θεραπεία που θεραπεύει μια σπάνια νευρομυϊκή πάθηση γενετικής αιτιολογίας, η οποία αποτελεί βασική γενετική αιτία θανάτου των βρεφών . Περισσότερες πληροφορίες εδώ: https://www.reuters.com/article/us-novartis-genetherapy/novartis-2-million-gene-therapy-for-rare-disorder-is-worlds-most-expensive-drug-idUSKCN1SU1ZP και εδώ
[2] Για περισσότερες λεπτομέρειες εδώ: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/universal-health-coverage-(uhc)