«Για να ξοφλήσω παλιό τάμα ξεκίνησα προσκυνητής».
Ιωάννης Γρυπάρης
*
Χαράματα ξεκίνησε η παρέα για τον Λόφο Esquiline. Καταχείμωνο και με τη θερμοκρασία στο μηδέν αισθάνθηκαν το κρύο τσουχτερό όχι όμως και εμπόδιο στον προορισμό τους: Την Basilica di Santa Maria Maggiore (Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Unesco, 1980). Όμοια, οι καιρικές συνθήκες δεν ματαίωσαν τις ελπίδες άλλων προσκυνητών, που αισθάνονταν χρέος την εκπλήρωση του τάματος στην αναμονή ενός θαύματος κατά το Ιωβηλαίο έτος 2025.
Στην καρδιά της Ρώμης, στην κορυφή του Λόφου δέσποζε η Madona ad Nives (Η Κυρία του Χιονιού) και ως εκ θαύματος άρχισαν να πέφτουν οι πρώτες νιφάδες! Η Μαρία της παρέας, οδοιπορούσα, άρχισε να διηγείται την ιστορία της Παναγίας (Liberiana).
Κατά την παράδοση, με το θαύμα της χιονόπτωσης, στον Λόφο Esquiline κατακαλόκαιρο (Αύγουστος 359 μ .Χ), η Κυρία των Αγγέλων θέλησε να υποδείξει τον συγκεκριμένο χώρο που επιθυμούσε να χτιστεί ο Οίκος Της.
Ο ξάγρυπνος Πάπας Λιβέριος(352-366) βλέπει το θαύμα σε όνειρο και συνεργάζεται με τον Ρωμαίο Πατρίκιο Τζιοβάνι και τη σύζυγό του που επιθυμούν να συμβάλουν με τον πλούτο τους στην ανέγερση οικοδομήματος, αφιερωμένου στην Παρθένο Μαρία. Από τότε ορίστηκε η περίμετρος του Ναού επάνω στη λευκή χιονισμένη γραμμή.
Μια όμορφη ιστορία για το παλαιότερο και ομορφότερο Μαριανό Ιερό στη Δύση. Μετά τη Σύνοδο της Εφέσου (431μ.Χ) και την καταδίκη του Νεστόριου, η Μητέρα του Χριστού μεγαλύνεται και λαμπρύνεται ως Θεοτόκος. Το Μεγαλείο Της οικοδομεί ο Πάπας Σίξτος Γ΄(432-440 μ. X) με την Basilica Santa Maria Maggiore (Αγία Μαρία η Μεγίστη, Ναός ρυθμού Βασιλικής) στη Ρώμη, που επιθυμεί να κάνει κέντρο του χριστιανικού κόσμου.
Με την ωραία αφήγηση η παρέα χάθηκε στα στενά της περιοχής «de Monti» πολλές φορές αλλά ξανάβρισκαν τον προσανατολισμό τους με οδηγό το καμπαναριό της (14ου αι.), Ρωμανικού ρυθμού με πέντε καμπάνες στην κορυφή, το ψηλότερο στη Ρώμη (75 μέτρα ύψος).
Η διασημότερη καμπάνα λέγεται «La Sperduda / Perdida» (Η Χαμένη), στη μνήμη μιας προσκυνήτριας που έχασε το δρόμο της και προσευχόμενη στην Παναγία άκουσε να χτυπάει αυτή η καμπάνα και να την οδηγεί στην Μεγίστη Μαρία. Για την ιστορία, η αφηγήτρια συνέχισε, η «Perdida» που φυλασσόταν στο Μουσείο του Βατικανού επέστρεψε μετά από 140 χρόνια στο σπίτι της με τις ευλογίες του Πάπα Φραγκίσκου για να χτυπάει στις εννέα κάθε βράδυ. Συνεπώς, είπε η Μαρία στην παρέα δεν πρόκειται να χαθούμε.
Η Perdida θα μας κατευθύνει.
Πράγματι, σε λίγο βρέθηκαν έκπληκτοι μπροστά στην Piazza di Santa Maria Maggiore και αντίκρισαν τη μεγαλοπρεπή μπαρόκ πρόσοψη της Βασιλικής, το αριστούργημα του αρχιτέκτονα Carlo Rainaldi (1611-1691). Τεράστιο πλήθος προσκυνητών σε αναμονή περιέζωνε το Ναό ως πολύτιμο περιδέραιο πίστης και αγάπης αφιερωμένο στην Παναγία. Έμειναν έκθαμβοι κοιτάζοντας την τεράστια ‘’ουρά’’ που αγκάλιαζε περιμετρικά την Παπική / Πατριαρχική Βασιλική, τη μόνη ρωμαϊκή Βασιλική που έχει διατηρήσει την αρχική παλαιοχριστιανική δομή της, παρά τις μεταγενέστερες επεμβάσεις.
Στο κενό σημείο που σχεδόν έκλεινε ο κύκλος των προσκυνητών μπόρεσε η παρέα να χωρέσει και τη δική της ύπαρξη. Στο σημείο αυτό συναντήθηκαν με τους άλλους προσκυνητές της ελπίδας που προχωρούσαν αργά δίπλα τους. Τότε παρατήρησαν ένα ζευγάρι νέων ανθρώπων με το παιδί τους στο καρότσι. Το κοριτσάκι δεν περπατούσε. Αρκετοί προσφέρθηκαν να τους διευκολύνουν ώστε να μη στέκονται στο κρύο αλλά εκείνοι αρνήθηκαν ευγενικά. Όσο πλησίαζαν την Ιερή Πόρτα έδειχναν γαλήνιοι και προσευχόμενοι ως να περίμεναν το θαύμα. Η αναμονή για το άγγιγμα της Portae Sanctae και η προσκύνηση της θαυματουργής εικόνας «Madonna Salus Populi Romani» ενδυνάμωνε την οικογένεια.
Η Μαρία της παρέας μίλησε για την αισθητική αξία και τη σημασία της βυζαντινής εικόνας «Σωτηρία / Προστάτιδα του Ρωμαϊκού Λαού» (117 Χ 79 εκ.) καθώς και για την αφοσίωση τού Πάπα Φραγκίσκου σε αυτήν. Η συγκεκριμένη εικόνα υπήρξε η καταφυγή και η ελπίδα του καθώς πριν από την αναχώρηση αλλά και μετά την επιστροφή του από τα διεθνή ταξίδια ζητούσε πάντοτε την ευλογία της Μεγάλης Μητέρας.
Εξάλλου, η θαυματουργική δύναμη της εικόνας ήρθε στο προσκήνιο εν μέσω πανδημίας ( 27 Μαρτίου 2020) όταν ο Πάπας Φραγκίσκος την μετέφερε στην πλατεία του Αγίου Πέτρου για την αντιμετώπιση του θανατηφόρου κορονοϊού. Κατά το παρελθόν και άλλοι Πάπες προσευχήθηκαν στην Προστάτιδα του Ρωμαϊκού Λαού με τη λιτανεία της εικόνας αυτής, όπως ο Πάπας Γρηγόριος Α΄ (590-604) για το τέλος της πανούκλας (590).
Έκφραση της λατρείας του Πάπα Φραγκίσκου προς την Οδηγήτρια της ζωής του αποτελεί το ξεχωριστό δώρο προς το Πρόσωπό της, το χρυσό τριαντάφυλλο («La rosa d` oro») μετά από τετρακόσια χρόνια (8 Δεκεμβρίου 2023). Ο ισχυρός δεσμός τού Φραγκίσκου με τη Μητέρα του Θεού παραμένει ακλόνητος από την εποχή που ήταν πορτιέρης στα νιάτα του σε bar τού Buenos Aires έως και το έκτακτο Ιωβηλαίο του Ελέους (2015) που πέρασε την Ιερή Πόρτα της Santa Maria Maggiore ως Ποντίφικας. Σημειώνεται, ότι αμέσως μετά την εκλογή του ήταν η πρώτη εκκλησία που επισκέφθηκε για να προσευχηθεί αλλά και σύμφωνα με την τελευταία επιθυμία του εκεί θα κοιμηθεί, στην Cappella Paolina δίπλα στην Μαριανή εικόνα.
Γοητευμένοι από την εξιστόρηση της Μαρίας, οι περιηγητές έφτασαν εμπρός στην Ιερή Πόρτα δίχως να το καταλάβουν. Ο οικοδεσπότης Ιησούς με τρυπημένη την πλευρά από τη λόγχη λαμποκοπούσε δεχόμενος τα αγγίγματα της Ελπίδας. Ολημερίς κρατούσε τη Θύρα της σωτηρίας ορθάνοιχτη για όποιον επιθυμούσε να διέλθει. Από τη θύρα αυτή πέρασε και η πονεμένη οικογένεια με την μικρή στο καρότσι.
Μετά χάθηκαν στο εσωτερικό της τρίκλιτης Βασιλικής. Η παρέα απολάμβανε την αναγεννησιακή και μπαρόκ τέχνη καθώς και τα χρυσά ψηφιδωτά του 5ου αιώνα με σκηνές από τη Βίβλο. Αφού διέσχισαν το κεντρικό κλίτος στο βάθος διέκριναν το επιβλητικό Baldacchino - ciborium (Κιβώριο με Ουρανό) με τους τέσσερις κίονες από πορφυρίτη (1743), έργο του αρχιτέκτονα Ferdinando Fuga ( 1699-1782).
Παρακάμπτοντας το Κιβώριο και την Αγία Τράπεζα, θαύμασαν τα ψηφιδωτά της κόγχης με τη στέψη της Παναγίας από τον Χριστό, έργο του Iacopo Toritti (1295). Η αψίδα της Santa Maria Maggiore θεωρείται το σημαντικότερο σωζόμενο δείγμα ρωμαϊκής ψηφιδωτής τέχνης του ύστερου Μεσαίωνα και οι εργασίες αυτές εντάχθηκαν στον εορτασμό του πρώτου Ιωβηλαίου (1300). Καθώς το εσωτερικό της Παπικής Βασιλικής (Basilica Papale) ήταν η αποθέωση της τέχνης και οι προσκυνητές δεν είχαν το χρόνο σύμμαχο στην απόλαυση αυτή, οι επιλεκτικές στάσεις κρίθηκαν απαραίτητες.
Μία σύντομη στάση έγινε στο Βαπτιστήριο το οποίο σχεδιάστηκε το 1605 από τον αρχιτέκτονα Flaminio Ponzio (1560-1613) επί Πάπα Παύλου Ε΄ (1605-1621) και αρχικά λειτούργησε ως Παρεκκλήσι της Χορωδίας του Χειμώνα. Αργότερα επί Πάπα Λέοντος ΙΒ΄ (1823-1829) μετατράπηκε σε Βαπτιστήριο (1825) από τον αρχιτέκτονα Giuseppe Valadier (1762-1839).
Στο Βαπτιστήριο κυριαρχεί η λεκάνη από κόκκινο πορφυρίτη μέσα σε μαρμάρινο κιγκλίδωμα. Σε περίοπτη θέση στον χώρο παρατήρησαν εντοιχισμένη μαρμάρινη πλάκα με δίγλωσση επιγραφή σχετικά με την έγκριση και την ευλογία των Λειτουργικών Βιβλίων στα παλαιοσλαβικά των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου, από τον Πάπα Αδριανό Β΄ στη Santa Maria Maggiore (868).
Στη συνέχεια επισκέφτηκαν τα δυο παρεκκλήσια.
Αρχικά,την Cappella Sistina,γνωστή και ως «Cappella del Presepe» (Παρεκκλήσι της Γέννησης, 1585) δημιούργημα του Πάπα Σίξτου Ε΄ (1521- 1590), τόπος ταφής του ιδίου, έργο του αρχιτέκτονα Domenico Fontana (1543-1607).
Στο κέντρο δεσπόζει η Κρύπτη που καλύπτεται από πολύτιμο Κιβώριο με τέσσερις επίχρυσους χάλκινους αγγέλους σε φυσικό μέγεθος (1590), πρότυπο του ίδιου του παρεκκλησιού, έργο του περίφημου γλύπτη Sebastiano Torregiani γνωστού και ως «il Bologna» (1542-1596).
Ακολούθησε η Cappella Paolina δημιούργημα του Πάπα Παύλου Ε΄ Μποργκέζε (1552-1621) με τον τάφο του καθώς και τους τάφους του Κλήμη Ε΄ και της Παυλίνας Βοναπάρτη. Το Παρεκκλήσι αυτό, είναι ιδιαίτερης θρησκευτικής σημασίας στο οποίο κατέχει εξέχουσα θέση η θαυματουργή εικόνα «Salus Populi Romani» γνωστή και με την ονομασία «Regina Coeli» ( Βασίλισσα του Ουρανού,1240), η οποία τοποθετήθηκε στην «Paolina» το 1613. Στο παρεκκλήσι αυτό, οι πιστοί προσευχόμενοι μπροστά στη ‘’Βασίλισσα των Ουρανών’’ εναποθέτουν τις ελπίδες τους προσμένοντας το ‘’σημείον’’ της Δόξας της.
Ακριβώς εκεί ξαναβρέθηκαν οι «χαμένοι» προσκυνητές. Η παρέα της Μαρίας και η οικογένεια με το παιδί στο καρότσι. Ξαφνιάστηκαν όταν είδαν τους γονείς να σηκώνουν το καρότσι με το κοριτσάκι που αδυνατούσε να περπατήσει, όσο πιο κοντά μπορούσαν προς την εικόνα για να προσευχηθούν.
Οι παρευρισκόμενοι με την κίνηση αυτή θυμήθηκαν την επίσκεψη του Πάπα Φραγκίσκου με το καροτσάκι, να προσφέρει στη Μητέρα του Θεού πανέρι με λευκά τριαντάφυλλα ψάλλοντας το «Salve Regina» (Χαίρε Βασίλισσα).
Τουρίστες και προσκυνητές λύγισαν με τον ανθρώπινο πόνο της οικογένειας και δεόμενοι για την υγεία του παιδιού άκουσαν τα λόγια του Χριστού προς τον παράλυτο. «Σήκω, πάρε το καρότσι σου και περπάτα» (Ιω. 5,1-15). Οι καρδιές όλων χτυπούσαν δυνατά στην ελπίδα του θαύματος.
Ο μικρός Χριστός στην αγκαλιά της μητέρας του φωτίστηκε και το ίδιο φως έλαμψε στο πρόσωπο του μικρού κοριτσιού που χαμογελούσε.
Το φως της Ελπίδας.
Spes non Confundit!
Ανδριανή Στράνη