Μπήκε στον κόσμο των αυτοκρατόρων ως μία έφηβη παλλακίδα, ως επιλογή του ίδιου του αυτοκράτορα για την ωραία της εμφάνιση, την άψογη συμπεριφορά της και το ταλέντο της στο τραγούδι. Μετά το θάνατο του Αυτοκράτορα Xianfeng, κυβέρνησε ως αντιπρόσωπος των νεαρών κληρονόμων, πίσω από μία οθόνη. Αυτή είναι η ιστορία της τελευταίας αυτοκράτειρας της Κινεζικής Αυτοκρατορίας, Dowager Cixi.
Ίσως σαν διέξοδο σε όλες τους περιορισμούς της εποχής, σε μια ανδροκρατούμενη δυναστεία, η Cixi έχτισε μια υπέροχη «Χώρα των Θαυμάτων», το Θερινό Παλάτι. Πρόκειται για μία έκταση με λίμνες, πολυτελείς κήπους και ξύλινα κτίσματα στην άκρη του Πεκίνου, την οποία επισκέπτονται καθημερινά περίπου 100.000 επισκέπτες.
Οι περισσότεροι είναι Κινέζοι από όλη την επικράτεια, που έχουν μια περιέργεια γι′ αυτή την προσωπικότητα της κινεζικής ιστορίας, στην οποία τα σχολικά βιβλία του κομμουνιστικού καθεστώτος αναφέρονται ως «κλέφτρα του κινεζικού πλούτου και υπαίτια για την ταπεινωτική ήττα των Κινέζων από τους Ιάπωνες το 1894».
Είναι όμως έτσι; Η Cixi, συνομήλικη της βασίλισσας Βικτωρίας και με ατσάλινη θέληση, χαρακτηρίζεται ως φεμινίστρια από τους ρεβιζιονιστές, τουλάχιστον στο πλαίσιο του τέλους του 19ου αιώνα, οπότε και οι γυναίκες στην Κίνα αντιμετωπίζονταν λίγο καλύτερα από σκουλήκια.
Οι δυναμικές γυναίκες στην Κίνα του σήμερα συχνά χαρακτηρίζονται ως εξουσιολάγνες και παράλογες και απουσιάζουν επιδεικτικά από τα ανώτερα κυβερνητικά αξιώματα. Για να γίνει περισσότερο κατανοητό, δεν υπάρχει αντίστοιχη Χίλαρι Κλίντον ή Άνγκελα Μέρκελ στη σύγχρονη Κίνα. Οπότε, το να μιλάμε για μια πρωτοπόρα φεμινίστρια στην προ-κομμουνιστική εποχή, η οποία κυβέρνησε για περισσότερα από 50 χρόνια, από το 1861 έως και το θάνατό της το 1908, είναι από μόνο του κάτι ιδιαίτερο.
Όμως, η περίπτωση της Cixi, η οποία ήταν απομονωμένη, με ανεπαρκή εκπαίδευση και που δεν τόλμησε ποτέ να διεκδικήσει την προσωπική της ελευθερία, είναι τουλάχιστον ιδιάζουσα. Η Κινέζα ιστορικός Jung Chang άρχισε την επανεκτίμηση της περίπτωσης της Cixi με τη βιογραφία της «Empress Dowager Cixi». Η Chang, που ζει εξόριστη, αναφέρει ότι η η αυτοκράτειρα έφερε την Κίνα του μεσαίωνα στη μοντέρνα εποχή και την αποκαλεί «εκπληκτική ηγέτιδα».
Ωστόσο, το πορτρέτο της Cixi από την Chang είναι πολύ γενναιόδωρο ακόμη και για εκείνους που δείχνουν συμπάθεια στο πρόσωπο της αυτοκράτειρας. Πώς θα μπορούσε η Cixi να φέρει τόσες καινοτομίες στην Κίνα αφού είχε αφιερώσει το μεγαλύτερο μέρος της καριέρας στην προσπάθειά της να διατηρήσει ενωμένη την αυτοκρατορική οικογένεια, η οποία και κατέρρευσε τρία χρόνια μετά το θάνατό της;
Πράγματι, η Cixi υπονόμευσε ένα τολμηρό μεταρρυθμιστικό σχέδιο που προσπάθησε να εφαρμόσει ο θετός γιος της, Αυτοκράτορας Guangxu, το οποίο προωθούσε τη συνταγματική μοναρχία, έναντι της απόλυτης. Έπειτα, υποστήριξε την εξέγερση του Μπόξερ, μια εξέγερση που κόστισε στην Κίνα ακριβά και για την οποία αργότερα κατηγόρησε τους άντρες συμβούλους της.
Παρά τις προσπάθειες κάποιων να αλλάξουν την υστεροφημία της Cixi, η χήρα αυτοκράτειρα παραμένει μέχρι και σήμερα ένα «σημείο αντιλεγόμενο». Η θέλησή της να διατηρήσει την αυτοκρατορική οικογένεια «ενωμένη, πάνω απ′ όλα», κάνει κάποιους να την παρομοιάζουν με τον Michael Corleone, το φανταστικό χαρακτήρα της ιταλικής μαφίας του συγγραφέα Mario Puzo στο διήγημα «Ο Νονός». «Είχε μερικά από τα πιο αδίστακτα πολιτικά μυαλά, ήταν σαν γκάνγκστερ», σημειώνει ο Jeremiah Jenne, ιστορικός και ξεναγός στο Θερινό Παλάτι της Cixi.
Ο λόγος που την κατηγορούν πως ευθύνεται για την ήττα της Κίνας από την Ιαπωνία στον πόλεμο του 1894 είναι ότι διέθεσε υπέρογκα ποσά στην ανακατασκευή του Θερινού Παλατιού, έπειτα από την καταστροφή του από ευρωπαϊκό στρατό. Το επίσημο βιογραφικό της στα σχολεία της Κίνας αναφέρει ότι τα χρήματα που διέθεσε στην αναστήλωση του Παλατιού ήταν τόσα πολλά και μάλιστα δύο χρόνια πριν το ξέσπασμα του πολέμου, που οδήγησαν στον καταποντισμό των Κινέζων το 1894.
Αυτό που επίσης της καταλογίζουν είναι ο ακριβός τρόπος ζωής της. «Ζούσε στην πολυτέλεια, ενώ η Κίνα αντιμετώπιζε τη μία καταστροφή μετά την άλλη», αναφέρει μία δασκάλα δημοτικού, η κυρία Ye, διευκρινίζοντας πως δεν συμπαθεί καθόλου τη Cixi.
Στα καταστήματα με είδη δώρων στο Θερινό Παλάτι δεν υπάρχει πουθενά φωτογραφία της Cixi, μόνο μερικά κομμάτια από ροζ μετάξι που είναι διακοσμημένα με την καλλιγραφία της και πωλούνται ως διακοσμητικά τοίχων. Επίσης, ο επισκέπτης θα βρει αναμνηστικά νομίσματα με τον Μάο Τσε Τουνγκ, φτηνά βραχιόλια, σετ τσαγιού και ανεμιστήρες χεριών.
Οι νεαροί Κινέζοι επισκέπτες δεν έχουν, όμως, την ίδια άποψη. «Ως γυναίκα, δεν μπορούσε να πάρει πολιτικές αποφάσεις όπως οι άντρες την εποχή εκείνη», δηλώνει ο Xiao Yangchuan, 18χρονος πρωτοετής φοιτητής στο πανεπιστήμιο και συμπληρώνει: «Νομίζω πως πρέπει να τη δούμε σαν κανονικό άνθρωπο. Είχε τα δικά της ελαττώματα και θα έπρεπε να αντιληφθούμε καλύτερα την εποχή της».
Την τελευταία δεκαετία της ζωής της η Cixi προσπάθησε να εξωραΐσει την εικόνα της, κάνοντας τον εαυτό της πιο προσιτό, ιδιαίτερα στους ξένους διπλωμάτες. Αλλά τελικά δεν μπόρεσε να αλλάξει την εντύπωση ότι, όπως πολλοί βασιλείς στη Δύση, έτσι κι εκείνη ενδιαφερόταν κυρίως για τους σκύλους της, τον κήπο της και τα φανταχτερά της ρούχα, γράφει ο Sterling Seagrave, στην εμπαθή βιογραφία του για εκείνη, με τον τίτλο «Dragon Lady».
Μία ημέρα πριν πεθάνει, βρέθηκε νεκρός ο νεαρός αυτοκράτορας και θετός γιος της Guangxu, από φυσικά αίτια, σύμφωνα με τα αυτοκρατορικά αρχεία. Ωστόσο, το 2008, Κινέζοι επιστήμονες, επανεξετάζοντας την υπόθεση, βρήκαν ασυνήθιστα υψηλά επίπεδα αρσενικού στο αίμα του Guangxu, γεγονός που οδήγησε στο δημοφιλές σενάριο ότι η Cixi τον δηλητηρίασε ώστε ο νεαρός κληρονόμος να μην καταφέρει να εισάγει τις πολιτικές του μεταρρυθμίσεις, μετά το θάνατό της.
Στα τελευταία χρόνια της ζωής της έμεινε γνωστή ως ο «παλιός Βούδας». Κάποιοι βιογράφοι εντοπίζουν καλή πρόθεση σε αυτό το χαρακτηρισμό, ενώ άλλοι μονάχα περιφρόνηση αφού αναφέρεται σε μια σχεδόν αναλφάβητη γυναίκα που δεν κατάφερε να γίνει πρότυπο για τις υπόλοιπες και οδήγησε σε πτώχευση τη δυναστεία Qing, σε μια χώρα της οποίας η κυβέρνηση παραμένει ανδροκρατούμενη - όπως πάντα.
(Πηγή: The New York Times)