Η κινεζική διείσδυση στον πρώην σοβιετικό χώρο – ή ακόμη και στη Σιβηρία – κατά τα τελευταία έτη έχει θέσει σαφή διλήμματα ασφαλείας στη Ρωσία, εξ απόψεως οικονομικής υπεροχής και στρατηγικής πρωτοκαθεδρίας. Η Μόσχα, η οποία έχει δηλώσει ήδη από το 1994 μέσω του δόγματος του «εγγύς εξωτερικού» ότι θεωρεί τον πρώην σοβιετικό χώρο ζωτικής σημασίας για την ασφάλειά της και θα πράξει τα πάντα ώστε να αποτρέψει αλλαγή του status επιρροής στον εν λόγω χώρο, βλέπει σήμερα την Κίνα να επεκτείνεται στον τραπεζικό κλάδο, στις κατασκευές και στη διαμετακόμιση ενέργειας των χωρών της Κεντρικής Ασίας.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα συνιστά η Κιργιζία. Μέσω του περίφημου νέου «Δρόμου του Μεταξιού» (Belt and Road Initiative), η Κίνα προσφέρει μια ελεγχόμενη από την ίδια πρόσβαση των περίκλειστων χωρών της Κεντρικής Ασίας στις παγκόσμιες αγορές, αλλά την ίδια στιγμή παραχωρεί και δάνεια προκειμένου κράτη, όπως η Κιργιζία, να μπορέσουν να υλοποιήσουν τις αναγκαίες υποδομές. Ένα ενδεικτικό έργο προς την κατεύθυνση προώθησης του BRI συνίσταται στη σιδηροδρομική γραμμή Κίνας-Κιργιζίας-Ουζμπεκιστάν, η υλοποίηση της οποίας συμφωνήθηκε στις 6 Ιουνίου 2024.
Με τα εν λόγω δάνεια, η Κίνα εξαγοράζει ένα μεγάλο μέρος του δημοσίου χρέους της Κιργιζίας, με 1,7 δισ. δολάρια να οφείλεται μόνο στην Τράπεζα Εξαγωγών και Εισαγωγών της Κίνας από το συνολικό δημόσιο χρέος των 6,2 δισ. δολαρίων. Μάλιστα, η επιτακτικότητα της αποπληρωμής δύναται να καταστήσει ένα οικονομικό πρόβλημα σε πολιτικό, δεδομένου ότι η Κιργιζία καλείται να καταβάλλει γι’ αυτό το σκοπό 400 εκατ. δολάρια το 2024, 430 το 2025 και 390 το 2026, διαθέτοντας Α.Ε.Π. της τάξης των 13,99 δισ. δολαρίων (2023). Παράλληλα, το Πεκίνο έχει προχωρήσει σε στρατηγικές επενδύσεις στην Κιργιζία όπως την κατασκευή εργοστασίου παραγωγής – έως και 80.000 ετησίως – οχημάτων, ενώ το 35% των εμπορικών συναλλαγών του κράτους της Κεντρικής Ασίας πραγματοποιείται με εταίρο την Κίνα.
Η οικονομική εξάρτηση της – με σχετικά πλούσιο υπέδαφος σε κοιτάσματα ουρανίου και χρυσού – Κιργιζίας από την Κίνα αποτυπώνεται και στο διαρκώς διευρυνόμενο εμπορικό έλλειμμα, συνθέτοντας μια νέα πραγματικότητα στην περιοχή. Ενδεικτικά, οι εξαγωγές της Κιργιζίας προς την Κίνα ανήλθαν στα 226 εκατ. δολάρια κατά τον α΄ εξάμηνο του 2024 επί διμερών εμπορικών συναλλαγών συνολικής αξίας 3,18 δισ. δολαρίων. Την ίδια στιγμή, στο πλαίσιο πρόσφατης συνάντησης μεταξύ του Υπουργού Οικονομικών της Κιργιζίας και του Διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας της Κίνας, εκδηλώθηκε η επιθυμία εμβάθυνσης των διμερών οικονομικών σχέσεων και ένταξης της Κιργιζίας στο κινεζικό σύστημα πληρωμών.
Η ως άνω περιγραφόμενη διείσδυση του Πεκίνου στην Κεντρική Ασία θα προκαλούσε την αναμφίλεκτη αντίδραση της Ρωσίας, η οποία θεωρεί τον εν λόγω χώρο προνομιακό. Έχοντας δημιουργήσει ένα πλέγμα – κυρίως ενεργειακής – εξάρτησης των συγκεκριμένων κρατών από την ίδια, η Ρωσία αναγιγνώσκει τις κινεζικές κινήσεις ως εξόχως ανησυχητικές δίχως, όμως, να αναλαμβάνει άμεσα μέτρα εξισορρόπησής τους και τούτο διότι καλείται να διαχειριστεί μια πολεμική σύγκρουση στην Ουκρανία, κατά τη διάρκεια της οποίας το μοναδικό ισχυρό διπλωματικό και οικονομικό στήριγμά της είναι η Κίνα.
Η σινική άνοδος στην κλίμακα ισχύος αποτελεί το πρώτιστο πρόβλημα για την αμερικανική εξωτερική πολιτική, μιας και πρόκειται για μια ταχύτερα σε σχέση με τη Δύση αναπτυσσόμενη οικονομία, η οποία επιχειρεί να προβάλει ισχύ σε κομβικές γεωπολιτικές ζώνες του Ειρηνικού και της Ασίας. Την ίδια στιγμή, η Ρωσία συνιστά μια πυρηνική δύναμη, η οποία δεν μπορεί να υποστεί στρατηγική ήττα παρά μόνο να παρασυρθεί σε έναν πολυετή πόλεμο φθοράς όπως αυτός της Ουκρανίας, που καταφέρνει μόνο να την απομακρύνει από την Ευρώπη και να την ωθεί στην αγκάλη της Κίνας.
Προφανώς, μια ρωσονατοϊκή συμμαχία εναντίον της Κίνας ήταν πάντοτε ανέφικτη, τόσο πριν τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία όσο και τώρα. Ωστόσο, πέραν των συμμαχικών δεσμεύσεων και των βαρύγδουπων συμφωνιών, υφίσταται και η στρατηγική ευθυγράμμιση, ήτοι μια εκ των πραγμάτων ταύτιση συμφερόντων, η οποία δε βρίσκεται γραμμένη σε κανένα χαρτί. Αντί, δηλαδή, η αμερικανική γραφειοκρατία να προτιμήσει μια στρατηγική επικέντρωσης στη σινική άνοδο, καθότι αυτή συνιστά το βασικό κίνδυνο για τα συμφέροντά των Η.Π.Α., προέκρινε τα μεταψυχροπολεμικά ένστικτα της ρωσικής – ωσάν να πρόκειται για σοβιετική – απειλής.
Ο εν λόγω ανορθολογισμός επαληθεύεται καθημερινά στο πεδίο και η Κιργιζία αποτελεί ενδεικτικό παράδειγμα. Η πορεία του ουκρανικού πολέμου αφήνει πίσω αμφίβολες ζημίες για τη Ρωσία, αλλά είναι βέβαιο ότι αυξάνει την εξάρτησή της από την Κίνα, η οποία αποκτά επίσης σημαντικά παράθυρα ευκαιρίας στρατηγικής ανέλιξης στην Κεντρική Ασία και πέραν αυτής.