Το 2021 σημαδεύτηκε όχι μόνο για τις πρωτόγνωρες απώλειες ζωής από την πανδημία, αλλά και για έναν από τους μεγαλύτερους αριθμούς γυναικοκτονιών στη σύγχρονη ιστορία της ελληνικής κοινωνίας.
Ένα μεγάλο μέρος της δημόσιας συζήτησης για τις γυναικοκτονίες στη χώρα μας συχνά επικεντρώνεται στην ορθότητα του όρου και των συναφών νομικών πτυχών του. Η γυναικοκτονία, ως νομική έννοια, καλύπτεται πλήρως από τις σχετικές διατάξεις του ποινικού δικαίου περί ανθρωποκτονίας, η οποία μάλιστα ορθώς συμπεριλήφθηκε στις πρόσφατες τροποποιήσεις του Ποινικού Κώδικα (ΠΚ) και πλέον τιμωρείται με την ποινή της ισόβιας κάθειρξης.
Ωστόσο, ο όρος της γυναικοκτονίας διέπεται από μία βαθύτατη κοινωνιολογική διάσταση που αναδεικνύει εξαιρετικά σοβαρές πτυχές αυτού του ειδεχθούς εγκληματικού φαινομένου, αρχής γενομένης από τα κίνητρα της γυναικοκτονίας μέχρι και τις επακόλουθες δυσμενέστατες συνέπειες σε οικογενειακό και κοινωνικό επίπεδο.
Όλες οι κοινωνιολογικές έρευνες συγκλίνουν στο γεγονός ότι οι κύριες αιτίες του φαινομένου συνίστανται στις τεράστιες έμφυλες ανισότητες που αρχικά δημιουργούνται μέσα στις ίδιες τις οικογενειακές δομές και στη συνέχεια διαχέονται και προωθούνται στην ευρύτερη κοινωνία με απρόβλεπτες και μακροχρόνιες συνέπειες.
Όχι πολύ πίσω στο παρελθόν, οι δομές της πατριαρχικής οικογένειας δέσποζαν σ´ ολόκληρη την ελληνική κοινωνία όπου καλλιεργούνταν και αναπαράγονταν στερεότυπα και προκαταλήψεις για τα δύο φύλα, κατασκευάζοντας κοινωνικούς ρόλους και προκαθορίζοντας επαγγελματικές και προσωπικές πορείες αποκλειστικά και μόνο με βάση το φύλο.
Και αυτός ο φαύλος ενδοοικογενειακός κύκλος συμπεριφορών, στάσεων και αντιλήψεων για τις σχέσεις των δύο φύλων, περιβάλλονταν στη συνέχεια και με το θεσμικό ρόλο του σχολείου όπου συνεχίζονταν οι λανθασμένες διαδικασίες και πρακτικές κοινωνικοποίησης, προωθώντας ρόλους κοινωνικών και εργασιακών ανισοτήτων σε όλες τις κοινωνικές δομές, διαχέοντας έτσι και εδραιώνοντας τις ανισότητες των φύλων εφ’ όρου ζωής.
Η ελληνική κοινωνία, λοιπόν, εισπράττει αυτή τη χρονική περίοδο - και θα εισπράττει για πολύ καιρό ακόμη - τα αποτελέσματα μιας συλλογικής κοινωνικής αδιαφορίας και παράλληλα μιας μακρόχρονης λανθασμένης θεσμικής διαδικασίας κοινωνικοποίησης, η οποία καλλιέργησε και εδραίωσε στο πέρασμα του χρόνου ένα οξυμένο πλαίσιο έμφυλων ανισοτήτων.
Δυστυχώς, ακόμη και σήμερα υφέρπουν στην ελληνική οικογένεια οι έμφυλες ανισότητες όπως και τα τεράστια κενά στο χώρο της εκπαίδευσης, ενώ ολόκληρο το σύστημα απονομής ποινικής δικαιοσύνης συνεχίζει να λειτουργεί με παρωχημένες δομές και με σοβαρές ελλείψεις στην εκπαίδευση των δικαστικών και εισαγγελικών λειτουργών στην έμφυλη βία.
Το ίδιο ισχύει και στον νευραλγικό χώρο της αστυνομίας, που αποτελεί το σημείο της πρώτης επαφής των θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας. Και, τέλος, ας μη ξεχνάμε και τον σταδιακό μετασχηματισμό της ελληνικής κοινωνίας σε μία πολυπολιτισμική κοινωνία, τα μέλη της οποίας σταδιακά αποξενώνονται με αποτέλεσμα η κοινωνική αλληλεγγύη και ενσυναίσθηση να υποχωρούν ολοένα και περισσότερο στην κοινωνική αδιαφορία και στην κοινωνική ανοχή.
Η αντίληψη πλέον ότι ένα αυστηρό νομικό πλαίσιο με παραδειγματικές ποινές φυλάκισης θα μπορούσε από μόνο του να ανακόψει τις αυξητικές τάσεις του φαινομένου, δεν φαίνεται να επιβεβαιώνεται και τούτο αποδεικνύεται από το γεγονός ότι οι γυναικοκτονίες αποτελούν μάστιγα για όλες τις δυτικές κοινωνίες, με αυστηρά νομοθετικά πλαίσια.
Απαιτείται, λοιπόν, εκ μέρους της πολιτείας ένα συνολικό, δυναμικό και εξελισσόμενο πλαίσιο προληπτικών πρωτοβουλιών και παρεμβάσεων - όχι πρόσκαιρων και περιστασιακών - με έμφαση σε μία συνεχή και διευρυμένη κοινωνική ενημέρωση, ως μέρος μιας πολυεπίπεδης προληπτικής και κοινωνικής στρατηγικής, που μακροπρόθεσμα θα εξαλείψουν τις έμφυλες ανισότητες και θα περιορίσουν στο ελάχιστο το ειδεχθές εγκληματικό φαινόμενο της γυναικοκτονίας.
Είναι αμιγώς ζήτημα παιδείας, κουλτούρας και πολιτισμού και η έξαρση του φαινομένου καταδεικνύει με περισσή ενάργεια τη βαθύτατη κρίση αξιών που αντιμετωπίζει η σύγχρονη κοινωνία που επαναπαύεται σε μία επίπλαστη υλικοτεχνική ευμάρεια.-
***
*Ο κ. Ευάγγελος Στεργιούλης είναι Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου και Υποστράτηγος ε.α. της Ελληνικής Αστυνομίας.