Μετά την πρόταση της προέδρου της Κομισιόν για μια Παγκόσμια Συμμαχία για την καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης μεταναστών, στη διεθνή διάσκεψη που φιλοξενείται σήμερα στις Βρυξέλλες, η Κομισιόν προχώρησε με την πρόταση νέας νομοθεσίας για την αντιμετώπιση του φαινομένου. Η πρόταση της Επιτροπής θα αποτελέσει αντικείμενο διαπραγμάτευσης από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο.
Στην πρόταση της Κομισιόν προβλέπεται μεταξύ άλλων:
- η επικαιροποίηση του νομοθετικού πλαισίου για την αντιμετώπιση των παράνομων δικτύων διακίνησης μεταναστών το οποίο πλέον μετρά 20 χρόνια ζωής,
- ποινές φυλάκισης για τους διακινητές έως και 15 χρόνια από 8 που είναι σήμερα
- διευρύνει τη δικαιοδοσία των κρατών μελών στις έρευνες και διάσωση σε διεθνή ύδατα όταν οι ζωές μεταναστών βρίσκονται σε κίνδυνο
- Ορίζει ότι δραστηριότητες όπως η ανθρωπιστική βοήθεια από ΜΚΟ και η συμμετοχή τους στις έρευνες και διάσωση, δεν πρέπει να ποινικοποιούνται. Θέμα που είχε προκαλέσει σφοδρές αντιδράσεις από κράτη μέλη όπως η Ιταλία.
η ενίσχυση του ρόλου των οργανισμών της ΕΕ, ιδίως της Europol, καθώς και η εντατικοποίηση της συνεργασίας με τις χώρες εταίρους για την αντιμετώπιση του ζητήματος αυτού σε παγκόσμιο επίπεδο.
Οι πρωτοβουλίες αυτές καθορίζουν το νέο νομικό, επιχειρησιακό και διεθνές πλαίσιο συνεργασίας κατά της παράνομης διακίνησης μεταναστών για τα επόμενα χρόνια.
«Κυνηγάμε τους διακινητές και όχι αυτούς που μεταφέρουν» διευκρίνισε σε δηλώσεις της η αρμόδια Επίτροπος Ίλβα Γιόχανσον. Όπως τόνισε η νομοθεσία θα επιτρέψει στην Europol να αποτελέσει κεντρικό μέρος της καταπολέμησης της εγκληματικής πράξης της παράνομης διακίνησης μεταναστών. Η Europol θα συνεργαστεί στενότερα με τους οργανισμούς της ΕΕ Frontex, Eurojust και με τις αρχές των κρατών μελών.
«Η πρότασή μας θα επιφέρει αυστηρότερες ποινές και αυστηρότερο ορισμό του εγκλήματος της παράνομης διακίνησης μεταναστών. Ενισχύουμε τη μάχη ενάντια σε αυτά τα δίκτυα και προστατεύουμε τους ανθρώπους από το να πέσουν στα χέρια εγκληματιών» τόνισε η Γιόχανσον.
Σύμφωνα με την Κομισιόν τα δίκτυα παράνομης διακίνησης αποκομίζουν σημαντικά κέρδη από τις εγκληματικές τους δραστηριότητες, τα οποία κυμαίνονται μεταξύ 4,7 - 6 δισεκατομμυρίων ευρώ παγκοσμίως ετησίως.
Ορισμένα στατιστικά στοιχεία
Η λαθραία διακίνηση μεταναστών είναι μια εγκληματική δραστηριότητα που δεν σέβεται την ανθρώπινη ζωή και επηρεάζει την εσωτερική ασφάλεια της ΕΕ
- Περισσότερο από το 90% των παράτυπων μεταναστών που φτάνουν
την ΕΕ προέρχεται μέσω των διακινητών.- Το 2022 σύμφωνα με την Frontex εντοπίστηκαν περισσότεροι από 15.000 διακινητές
- Το 2023, μέχρι το τέλος Σεπτεμβρίου, καταγράφηκαν στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ περίπου 281.000 παράτυπες διελεύσεις.
- Η παράνομη διακίνηση μεταναστών είχε ως αποτέλεσμα περισσότεροι από 28.000 άνθρωποι να έχουν πνιγεί ή να θεωρούνται αγνοούμενοι στη Μεσόγειο Θάλασσα από το 2014.
«Τα παράνομα δίκτυα μεταναστών έχουν μετατραπεί σε μια επιχείρηση πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ και αποτελεί μια από τις πιο πιεστικές και βίαιες προκλήσεις της εποχής μας» δήλωσε ο Επίτροπος Μαργαρίτης Σχοινάς.
Ο ίδιος τόνισε ότι «πρέπει να ληφθούν μέτρα ώστε να διασφαλιστεί στην ΕΕ ότι αυτό το αποτρόπαιο έγκλημα ποινικοποιείται σωστά και ομοιόμορφα. Ταυτόχρονα, υπογράμμισε την ανάγκη αντιμετώπισης του φαινομένου σε παγκόσμιο επίπεδο και για να επιτευχθεί αυτό απαιτείται η στενή συνεργασία με τους εταίρους προκειμένου να κλείσει κάθε κενό που δίνει χώρο στη δράση των παράνομων διακινητών στενά με τους εταίρους μας προκειμένου να να κλείσουμε τον χώρο στον οποίο δρουν οι λαθρέμποροι».
Το νέο νομοθετικό πλαίσιο της ΕΕ - Πέντε στόχοι
Η Επιτροπή προτείνει την αναβάθμιση του νομοθετικού της πλαισίου, θεσπίζοντας ελάχιστους κανόνες για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της διευκόλυνσης της παράνομης εισόδου, διέλευσης και παραμονής στην ΕΕ με τους ακόλουθους πέντε στόχους:
1. Αποτελεσματική δίωξη των οργανωμένων εγκληματικών δικτύων: Καθορίζεται σαφέστερος ορισμός του αδικήματος της παράνομης διακίνησης μεταναστών, ώστε να εστιάζεται σε δραστηριότητες που έχουν ως κίνητρο οικονομικό ή υλικό όφελος ή είναι πολύ πιθανό να προκαλέσουν σοβαρή βλάβη σε ένα πρόσωπο. Η δημόσια υποκίνηση για την είσοδο στην ΕΕ χωρίς άδεια θα αποτελέσει επίσης ποινικό αδίκημα. Αυτό καλύπτει τη λαθραία διακίνηση μεταναστών που διαφημίζεται μέσω ψηφιακών εργαλείων και μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
2. Εναρμονισμένες ποινές που αντικατοπτρίζουν τη σοβαρότητα του αδικήματος: Οι περιπτώσεις σοβαρών αδικημάτων - που προκαλούν το θάνατο ενός ή περισσότερων ατόμων - θα τιμωρούνται με μέγιστη ποινή φυλάκισης τουλάχιστον 15 ετών, αυξημένη από τα 8 έτη που προβλέπει σήμερα η ισχύουσα νομοθεσία της ΕΕ.
3. Βελτίωση της εμβέλειας της δικαιοδοσίας: Η δικαιοδοσία των κρατών μελών θα εφαρμόζεται επίσης, για παράδειγμα, όταν σκάφη βυθίζονται σε διεθνή ύδατα και άνθρωποι πεθαίνουν. Η δικαιοδοσία των κρατών μελών επεκτείνεται και σε άλλες περιπτώσεις, συμπεριλαμβανομένων των αδικημάτων που διαπράττονται επί πλοίων ή αεροσκαφών εγγεγραμμένων στα κράτη μέλη και των αδικημάτων που διαπράττονται από νομικά πρόσωπα που δραστηριοποιούνται στην ΕΕ. Στόχος είναι να στοχευθούν συγκεκριμένα τα εγκληματικά δίκτυα.
Δραστηριότητες όπως η ανθρωπιστική βοήθεια από ΜΚΟ, η εκτέλεση νομικής υποχρέωσης έρευνας και διάσωσης, η βοήθεια από μέλη της οικογένειας και οι ίδιοι οι μετανάστες δεν πρέπει να ποινικοποιούνται.
4. Ενίσχυση των πόρων και των ικανοτήτων των κρατών μελών: Τα κράτη μέλη θα πρέπει να διαθέτουν επαρκείς πόρους για τις εθνικές τους αρχές, ώστε να διασφαλίζεται η αποτελεσματική πρόληψη, διερεύνηση και δίωξη των διακινητών λαθρομεταναστών. Τα κράτη μέλη θα πρέπει επίσης να εργαστούν για την πρόληψη της λαθραίας διακίνησης μεταναστών, μέσω εκστρατειών ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, έρευνας και εκπαιδευτικών προγραμμάτων.
5. Βελτίωση της συλλογής δεδομένων και της υποβολής εκθέσεων: Τα κράτη μέλη θα πρέπει να συλλέγουν και να υποβάλλουν στατιστικά στοιχεία σε ετήσια βάση για τη βελτίωση της κλίμακας, της ανίχνευσης των περιπτώσεων και της αντιμετώπισης της λαθραίας διακίνησης μεταναστών.
Ενίσχυση του ρόλου της Europol
Επιπλέον, η Επιτροπή προτείνει κανονισμό για την ενίσχυση του ρόλου της Europol και της διυπηρεσιακής συνεργασίας στην καταπολέμηση της λαθραίας διακίνησης μεταναστών και της εμπορίας ανθρώπων. Αυτό βασίζεται στο ήδη επιτυχημένο σημερινό Κέντρο της Europol κατά της λαθραίας διακίνησης μεταναστών, το οποίο έχει ιστορικό επιτυχίας με πάνω από 83 επιχειρησιακές ομάδες εργασίας και 1,2 δισεκατομμύρια ευρώ σε μετρητά που κατασχέθηκαν από την ημέρα ίδρυσής του το 2016.
Ο ρόλος του Κέντρου θα αναβαθμιστεί τώρα σε μια πραγματική ευρωπαϊκή διάσταση κατά μήκος στρατηγικών τομέων:
- Ενίσχυση του συντονισμού σε επίπεδο ΕΕ: το Ευρωπαϊκό Κέντρο κατά της λαθραίας διακίνησης μεταναστών θα ενισχυθεί και θα υποστηρίζεται από τα κράτη μέλη, την Eurojust, τον Frontex και την Επιτροπή. Το Κέντρο θα παρακολουθεί τις τάσεις στη λαθραία διακίνηση μεταναστών και την εμπορία ανθρώπων, θα συντάσσει ετήσιες εκθέσεις, στρατηγικές αναλύσεις, εκτιμήσεις απειλών και επικαιροποιήσεις της κατάστασης, καθώς και ερευνητικές και επιχειρησιακές δράσεις.
- Διυπηρεσιακή συνεργασία: το Κέντρο θα υποστηρίζεται από τους αξιωματικούς οι οποίοι θα λειτουργούν ως σύνδεσμοι μεταξύ των κρατών μελών. Επίσης αντίστοιχη πρόβλεψη υπάρχει και για την Eurojust και τους αξιωματικούς της Frontex , οι οποίοι θα πρέπει να τοποθετηθούν στη Europol.
- Βελτίωση της ανταλλαγής πληροφοριών: Έμφαση θα δοθεί στις υποχρεώσεις των κρατών μελών όσον αφορά την ανταλλαγή πληροφοριών με την Europol σχετικά με την παράνομη διακίνηση μεταναστών και την εμπορία ανθρώπων. Η Europol μπορεί ήδη να πραγματοποιηθεί επιχειρήσεις σε τρίτες χώρες. Το νέο Κέντρο θα εντοπίζει περιπτώσεις παράνομης διακίνησης μεταναστών και ενδέχεται να απαιτειται η συνεργασία με χώρες εκτός ΕΕ σε θέματα που αφορούν μεταξύ άλλων την ανταλλαγή προσωπικών δεδομένων κατά περίπτωση.
- Ενίσχυση των πόρων: Τα κράτη μέλη θα πρέπει να ορίσουν εξειδικευμένες υπηρεσίες για την αντιμετώπιση της παράνομης διακίνησης μεταναστών και της εμπορίας ανθρώπων, να συνδέσουν τις υπηρεσίες αυτές με την εφαρμογή του ασφαλούς δικτύου ανταλλαγής πληροφοριών (SIENA).
- Ενισχυμένη υποστήριξη της Europol μέσω της ανάπτυξης προσωπικού: ο κανονισμός επικαιροποιεί την ισχύουσα νομοθεσία και προβλέπει την ανάπτυξη ομάδων εργασιών και ανάπτυξης ομάδων της Europol για επιχειρησιακή υποστήριξη. Πρόκειται για δράσεις συντονισμού και αναλυτικής, επιχειρησιακής, τεχνικής και εγκληματολογικής υποστήριξης προς τα κράτη μέλη, τα οποία έχουν ήδη πραγματοποιηθεί με επιτυχία από την Europol. Επιπλέον, θα δημιουργηθεί μια εφεδρική δεξαμενή εθνικών εμπειρογνωμόνων, η οποία θα μπορεί να τίθεται στη διάθεση της Europol άμεσα για αποστολές στα κράτη μέλη.
Για την εκπλήρωση αυτών των στόχων, η Επιτροπή προτείνει επίσης την αύξηση των οικονομικών και ανθρώπινων πόρων της Ευρωπόλ.
Παγκόσμια Συμμαχία
Όσον αφορά την Παγκόσμια Συμμαχία, που πρότεινε νωρίτερα η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η Επιστροπή σε ανακοίνωσή της τονίζει ότι θα διασφαλίσει πως η Παγκόσμια Συμμαχία για την Καταπολέμηση του Λαθρεμπορίου Μεταναστών θα λειτουργήσει σε διμερές και πολυμερές επίπεδο, καθώς και μέσω των εργασιών του UNODC (Το Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για τον Έλεγχο των Ναρκωτικών και την Πρόληψη του Εγκλήματος ). Θα διασφαλιστεί η τακτική αποτίμηση σε πολιτικό επίπεδο, με την πρώτη εκδήλωση να πραγματοποιείται στην Κοπεγχάγη την άνοιξη του 2024. Η διάσκεψη θα αποτελέσει την πρώτη τέτοια ευκαιρία για τον απολογισμό των επιτευγμάτων της Παγκόσμιας Συμμαχίας.