Με φόντο τον φόβο της συνεχιζόμενης ρωσικής επιθετικότητας και την ανησυχία για πιθανή αποχώρηση των ΗΠΑ από τις δεσμεύσεις τους στο ΝΑΤΟ, o Eπίτροπος Αμυντικής Βιομηχανίας, Άντριους Κουλίμπιους και η Υπατη Εκπρόσωπος Κάγια Κάλλας παρουσίασαν σήμερα στις Βρυξέλλες τη Λευκή Βίβλο για την Ευρωπαϊκή Άμυνα – Readiness 2030 η οποία θα συζητηθεί μεταξύ των ηγετών των 27 κρατών μελών της ΕΕ κατά το αυριανό ευρωπαϊκό συμβούλιο. Εκτός του νέου χρηματοδοτικού μηχανισμού των 150 δισ μένουν οι ΗΠΑ, η Τουρκία και η Βρετανία, αλλά υπάρχουν παραθυράκια.
Επίσης, γίνεται σαφές ότι δεν προτείνεται ένας ευρωπαϊκός στρατός, αντίθετα η εστίαση είναι στην υποστήριξη των εθνικών δυνάμεων και τη διαλειτουργικότητα.
Η «Λευκή Βίβλος» μεταξύ άλλων προβλέπει κοινές αγορές όπλων, προτεραιότητα στην ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία και τομείς στους οποίους πρέπει να καλυφθούν συλλογικά τα κενά.
Η πρωτοβουλία αυτή είναι αποτέλεσμα της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία και τις ενδείξεις αποστασιοποίησης των ΗΠΑ υπό την κυβέρνηση Τραμπ. Οι εξελίξεις αυτές ωθούν την Ευρώπη να μειώσει την εξάρτησή της από την αμερικανική στρατιωτική ομπρέλα και να ενισχύσει τη δική της στρατηγική αυτονομία.
Παράλληλα, η διαπραγμάτευση για μια συμφωνία κατάπαυσης του πυρός μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας αποκαλύπτει εντάσεις με τα σχέδια της ΕΕ. Όπως έχει γίνει γνωστό ο Βλαντίμιρ Πούτιν ζητά ως προϋπόθεση για οποιαδήποτε εκεχειρία τη δέσμευση ότι η Ουκρανία δεν θα λαμβάνει περαιτέρω στρατιωτική βοήθεια, κάτι που έρχεται σε αντίθεση με τις φιλοδοξίες της ΕΕ να ενδυναμώσει το Κίεβο, δημιουργώντας ένα διπλωματικό και στρατηγικό δίλημμα.
Το σχέδιο
«Σε ένα πλαίσιο αυξημένων γεωπολιτικών εντάσεων, ο συνεχιζόμενος επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας και η απειλή της για την ευρωπαϊκή και παγκόσμια ασφάλεια, η Ευρώπη πρέπει επειγόντως να ενισχύσει τις αμυντικές της ικανότητες. Η Ευρώπη χρειάζεται να αναλάβει την ευθύνη για την ασφάλεια και την άμυνά της, ώστε να διασφαλίσει την ειρήνη μέσω της αποτροπής. Για να το πετύχουμε αυτό, πρέπει να επενδύσουμε περισσότερο στην άμυνα, να επενδύσουμε καλύτερα μαζί και να επενδύσουμε πιο ευρωπαϊκά. Το Σχέδιο ReArm Europe, που ανακοίνωσε η Πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στις 4 Μαρτίου 2025, θα μπορούσε να κινητοποιήσει σχεδόν 800 δισεκατομμύρια ευρώ για μια ασφαλή και ανθεκτική Ευρώπη» αναφέρει η 23 σελίδων έκθεση.
Στο πλαίσιο του Σχεδίου ReArm Europe/Readiness 2030, η Επιτροπή αποκάλυψε ένα φιλόδοξο πακέτο αμυντικών μέτρων που παρέχει χρηματοδοτικά εργαλεία στα κράτη μέλη για να ενισχύσουν τις αμυντικές τους δυνατότητες. Ενώ το Σχέδιο ReArm Europe/Readiness 2030 επικεντρώνεται στην ενίσχυση των πανευρωπαϊκών αμυντικών ικανοτήτων με νέα χρηματοδοτικά μέσα, η Λευκή Βίβλος θέτει το πλαίσιο μιας νέας προσέγγισης στην άμυνα και προσδιορίζει τις επενδυτικές ανάγκες.
Η Πρόεδρος της Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δήλωσε:
«Η εποχή του μερίσματος ειρήνης έχει περάσει ανεπιστρεπτί. Η αρχιτεκτονική ασφαλείας στην οποία βασιζόμασταν δεν μπορεί πλέον να θεωρείται δεδομένη. Η Ευρώπη είναι έτοιμη να αναλάβει δράση. Πρέπει να επενδύσουμε στην άμυνα, να ενισχύσουμε τις δυνατότητές μας και να υιοθετήσουμε μια πιο προορατική προσέγγιση στην ασφάλεια. Παίρνουμε αποφασιστικά μέτρα, παρουσιάζοντας έναν οδικό χάρτη για το ‘Readiness 2030’, με αυξημένες αμυντικές δαπάνες και σημαντικές επενδύσεις στη βιομηχανική βάση της ευρωπαϊκής άμυνας. Πρέπει να αγοράζουμε περισσότερα από την Ευρώπη. Γιατί αυτό σημαίνει ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής τεχνολογικής και βιομηχανικής βάσης. Αυτό σημαίνει τόνωση της καινοτομίας. Και αυτό σημαίνει τη δημιουργία μιας ενιαίας αγοράς αμυντικού εξοπλισμού σε επίπεδο ΕΕ.»
Αυτά τα μέτρα αποσκοπούν στην άμεση υποστήριξη της Ουκρανίας, αλλά και στην αντιμετώπιση της μακροπρόθεσμης ανάγκης για ενίσχυση της ευρωπαϊκής ασφάλειας και άμυνας.
Λευκή Βίβλος για την Ευρωπαϊκή Άμυνα – Readiness 2030
Η Λευκή Βίβλος προτείνει λύσεις για την εξάλειψη κρίσιμων κενών στις αμυντικές ικανότητες της ΕΕ και στην ανάπτυξη μιας ισχυρής αμυντικής βιομηχανικής βάσης.
Περιλαμβάνει προτάσεις για μαζικές επενδύσεις των κρατών μελών στην άμυνα, απόκτηση αμυντικών συστημάτων και ενίσχυση της ετοιμότητας της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας σε βάθος χρόνου.
Βασικοί τομείς δράσης της Λευκής Βίβλου
Κάλυψη των κενών στις αμυντικές ικανότητες με έμφαση σε κρίσιμες ικανότητες που έχουν προσδιορίσει τα κράτη μέλη.
Υποστήριξη της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας μέσω συγκέντρωσης της ζήτησης και αύξησης της κοινής προμήθειας οπλικών συστημάτων.
Ενίσχυση της Ουκρανίας μέσω αυξημένης στρατιωτικής βοήθειας και βαθύτερης ενσωμάτωσης των ευρωπαϊκών και ουκρανικών αμυντικών βιομηχανιών.
Εμβάθυνση της πανευρωπαϊκής αγοράς άμυνας, συμπεριλαμβανομένης της απλοποίησης των κανονισμών.
Επιτάχυνση της μεταμόρφωσης της άμυνας μέσω καινοτόμων τεχνολογιών, όπως η τεχνητή νοημοσύνη (AI) και η κβαντική τεχνολογία.
Βελτίωση της ετοιμότητας της Ευρώπης για σενάρια κρίσεων, με ενίσχυση της στρατιωτικής κινητικότητας, αποθεματοποίηση και θωράκιση των εξωτερικών συνόρων, ειδικά στα σύνορα με τη Ρωσία και τη Λευκορωσία.
Ενίσχυση της συνεργασίας με ομοϊδεάτες χώρες παγκοσμίως.
Σχέδιο ReArm Europe/Readiness 2030
Όπως ανακοίνωσε η Πρόεδρος της Κομισιόν το Σχέδιο ReArm Europe/Readiness 2030 προβλέπει συνολικές δαπάνες άνω των 800 δισεκατομμυρίων ευρώ, δομημένες σε τρεις βασικούς πυλώνες:
1. Απελευθέρωση της χρήσης δημόσιων πόρων για την άμυνα σε εθνικό επίπεδο
Η Επιτροπή καλεί τα κράτη μέλη να ενεργοποιήσουν τη ρήτρα διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, παρέχοντάς τους πρόσθετο δημοσιονομικό χώρο για την αύξηση των αμυντικών δαπανών.
Η απόκλιση από τους κανόνες θα περιορίζεται σε:
Αύξηση των δαπανών μόνο για την άμυνα, βασισμένη στην κατηγορία ”άμυνα” του COFOG (Σύστημα Λειτουργιών Κυβέρνησης).
Μέγιστο 1,5% του ΑΕΠ ανά έτος.
Διάρκεια τεσσάρων ετών.
2. Νέο χρηματοδοτικό εργαλείο: Security Action for Europe (SAFE)
Η Επιτροπή θα αντλήσει έως 150 δισεκατομμύρια ευρώ από τις κεφαλαιαγορές για την ταχεία ενίσχυση των αμυντικών επενδύσεων.
Τα κράτη μέλη θα λάβουν αυτά τα κεφάλαια μέσω ελκυστικών δανείων μακράς διάρκειας, που θα αποπληρωθούν από τις ίδιες τις χώρες.
Οι πόροι θα διατεθούν για κοινές προμήθειες αμυντικού εξοπλισμού από την ευρωπαϊκή βιομηχανία.
Πώς θα λειτουργεί το SAFE
«Τα κράτη μέλη θα υποβάλουν σχέδια επενδύσεων στην Επιτροπή για να λάβουν τα δάνεια, με δυνατότητα προχρηματοδότησης έως 15% από το 2025, ενώ τα δάνεια θα έχουν διάρκεια έως 45 χρόνια με 10ετή περίοδο χάριτος.»
Ποια κράτη θα συμμετέχουν
Στην κοινή προμήθεια θα μπορούν να συμμετέχουν κράτη που έχουν την έδρα τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), στον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο (ΕΟΧ) [τα 27 κράτη μέλη και η Ισλανδία, Λιχτενστάιν και Νορβηγία], στα κράτη που ανήκουν στην Ευρωπαϊκή Ζώνη Ελεύθερων Συναλλαγών (ΕΖΕΣ) [εκτός από τα τρία προηγούμενα είναι και η Ελβετία) ή στην Ουκρανία.
Αυτό σημαίνει ότι εταιρείες εκτός αυτών των περιοχών (π.χ. από τις ΗΠΑ, την Κίνα ή άλλες χώρες) δεν θα είναι επιλέξιμες να λάβουν τέτοιες παραγγελίες.
Οι χώρες του ΕΟΧ/ΕΖΕΣ και η Ουκρανία μπορούν να συμμετάσχουν στις κοινές δημόσιες συμβάσεις, αλλά δεν θα μπορούν να λάβουν τα δάνεια. Επιπλέον, οι κοινές προμήθειες μπορούν να περιλαμβάνουν: προσχωρούσες χώρες, υποψήφιες χώρες, δυνητικά υποψήφιες χώρες και άλλες τρίτες χώρες με τις οποίες η Ένωση έχει συνάψει εταιρική σχέση ασφάλειας και άμυνας.
Στο ερώτημα «θα υπάρχει ρήτρα ”Αγοράστε Ευρωπαϊκά” για τις δαπάνες;» όπως και για το εάν θα μπορούν τα κράτη μέλη να χρησιμοποιούν τα δάνεια για να αγοράζουν προϊόντα που δεν παράγονται στην Ευρώπη η απάντηση είναι ότι τα κράτη μέλη θα πρέπει να αγοράζουν επιλέξιμα προϊόντα από οντότητες που είναι εγκατεστημένες και έχουν την έδρα τους στην ΕΕ, στα κράτη ΕΟΧ/ΕΖΕΣ και στην Ουκρανία.
Για τα αναλώσιμα πολεμικού υλικού (μη σύνθετα προϊόντα), τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι τα συστατικά που αντιπροσωπεύουν το 65% του κόστους του τελικού προϊόντος προέρχονται από την Ένωση/ΕΟΧ/ΕΖΕΣ/Ουκρανία.
3. Ενεργοποίηση του Ομίλου της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (EIB) και προσέλκυση ιδιωτικών κεφαλαίων
Το σχέδιο ReArm Europe/Readiness 2030 θα βασιστεί επίσης στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (EIB) για να επεκτείνει τις αμυντικές επενδύσεις.
Θα δημιουργηθεί Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων, διευκολύνοντας τη ροή ιδιωτικών κεφαλαίων σε κρίσιμους τομείς, όπως η άμυνα.
Προτεραιότητες επενδύσεων:
Οι επενδύσεις θα επικεντρωθούν σε επτά προτεραιότητες, σύμφωνα με τις πιο πιεστικές ανάγκες που έχουν εντοπιστεί σε επίπεδο ΕΕ και ΝΑΤΟ, που περιλαμβάνουν την αεροπορική και πυραυλική άμυνα, τα συστήματα πυροβολικού, τα πυρομαχικά και τους πυραύλους, τα drones και τα συστήματα αντιμετώπισης drones, τη στρατιωτική κινητικότητα, την τεχνητή νοημοσύνη, την κβαντική τεχνολογία, τον κυβερνοχώρο και τον ηλεκτρονικό πόλεμο, καθώς και την προστασία κρίσιμων υποδομών.σύμφωνα με τις πιο πιεστικές ανάγκες που έχουν εντοπιστεί σε επίπεδο ΕΕ και ΝΑΤΟ.»Με αυτά τα μέτρα, η Ευρωπαϊκή Ένωση στοχεύει σε μια ριζική αναβάθμιση της αμυντικής της πολιτικής, διασφαλίζοντας μακροπρόθεσμη στρατηγική αυτονομία και ενίσχυση της ασφάλειάς της, σε μια εποχή που η ρωσική απειλή και η αβεβαιότητα από τις ΗΠΑ αναγκάζουν την ΕΕ να αναλάβει μεγαλύτερο ρόλο στην παγκόσμια σκηνή.