Η Ρωσία και η Ουκρανία αλληλοκατηγορούνται για βομβαρδισμό του μεγαλύτερου πυρηνικού σταθμού της Ευρώπη, προκαλώντας φόβους για μια μεγάλης κλίμακας καταστροφή στην ήπειρο.
Ο μεγαλύτερος πυρηνικός σταθμός της Ευρώπης
Ο σταθμός της Ζαπορίζια στη νότια Ουκρανία, κοντά στο Ενερχοντάρ, στις όχθες του Δνείπερου είναι ο μεγαλύτερος στην Ευρώπη και ένας από τους 10 μεγαλύτερους πυρηνικούς σταθμούς στον κόσμο.
Κατασκευάστηκε κατά τη σοβιετική περίοδο κι έχει έξι αντιδραστήρες συνολικά των 5.700 megawatts. Τρεις από τους αντιδραστήρες είναι σε λειτουργία.
Πριν τον πόλεμο, στον σταθμό αντιστοιχούσε περίπου το ήμισυ του ηλεκτρισμού που παραγόταν μέσω πυρηνικής ενέργειας στην Ουκρανία. Η χώρα έχει 15 αντιδραστήρες σε τέσσερις σταθμούς, και επίσης σε αυτήν βρίσκεται το Τσέρνομπιλ.
Υπό τον έλεγχο της Ρωσίας
Ρωσικά στρατεύματα κατέλαβαν τον σταθμό λίγο μετά την εισβολή στην Ουκρανία, στις 24 Φεβρουαρίου.
Κατά τη διάρκεια των μαχών στις αρχές του Μαρτίου, ρωσικές και ουκρανικές δυνάμεις αντάλλασσαν πυρά κοντά στον σταθμό. Οι συγκρούσεις σε φωτιά στις εγκαταστάσεις εκπαίδευσης.
Οι Ρώσοι έχουν αφήσει το ουκρανικό προσωπικό στη θέση του για να συνεχίσει να λειτουργεί τον σταθμό, και συνεχίζει να παρέχει ηλεκτρισμό σε ελεγχόμενα από την ουκρανική κυβέρνηση σημεία της Ουκρανίας.
Οι συγκρούσεις γύρω από τον σταθμό έχουν τροφοδοτήσει φόβους για καταστροφή σαν του Τσέρνομπιλ.
Οι ρωσικές δυνάμεις κατέλαβαν το Τσέρνομπιλ λίγο μετά την εισβολή, μα παρέδωσαν τον έλεγχο στους Ουκρανούς αφού αποσύρθηκαν από την περιοχή στο τέλος του Μαρτίου.
Ανταλλαγή κατηγοριών μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας
Η Ουκρανία έχει κατηγορήσει τη Ρωσία πως στέλνει στρατεύματα και όπλα στον σταθμό και τον χρησιμοποιεί ως έδρα για να εξαπολύει πλήγματα εναντίον ελεγχόμενων από την Ουκρανία περιοχών. Ουκρανοί αξιωματούχοι και στρατιωτικοί αναλυτές λένε πως οι δυνάμεις της Μόσχας έχουν χρησιμοποιήσει τον σταθμό ως ασπίδα, γνωρίζοντας πως οι Ουκρανοί θα δίσταζαν να ρίξουν εναντίον του.
Η Ρωσία έχει αρνηθεί τις κατηγορίες και από πλευράς της κατηγορεί τις ουκρανικές δυνάμεις πως βομβαρδίζουν επανειλημμένα τον σταθμό.
Μια σειρά επιθέσεων στον σταθμό τις τελευταίες λίγες ημέρες έχει προκαλέσει ζημιές σε μέρος του βοηθητικού εξοπλισμού του μα όχι στους αντιδραστήρες, και δεν έχει υπάρξει απειλή διαρροής ραδιενέργειας, σύμφωνα με τις ρωσικές αρχές.
Το ρωσικό υπουργείο Άμυνας είπε ότι ουκρανικοί βομβαρδισμοί στον σταθμό την Κυριακή προκάλεσαν έξαρση ενέργειας και καπνούς, με αποτέλεσμα ένα έκτακτο «shutdown» και τον εξαναγκασμό του προσωπικού να μειώσει την παραγωγή/ απόδοση σε δύο από τους αντιδραστήρες.
Ο Ντμίτρι Πεσκόφ, εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, προειδοποίησε πως οι βομβαρδισμοί στον σταθμοί συνεπάγονται εν δυνάμει «καταστροφικές συνέπειες για τεράστιες εκτάσεις, για όλη την Ευρώπη», ενώ το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών κατηγόρησε την Ουκρανία πως «κρατά όλη την Ευρώπη όμηρο».
Ουκρανοί αξιωματούχοι απάντησαν κατηγορώντας τις ρωσικές δυνάμεις πως τοποθέτησαν εκρηκτικά στον σταθμό εν όψει μιας πιθανής ουκρανικής αντεπίθεσης στην περιοχή. Επίσης κατηγόρησαν τη Ρωσία πως εξαπέλυσε επιθέσεις από τον σταθμό χρησιμοποιώντας Ουκρανούς εργάτες εκεί ως ανθρώπινη ασπίδα και ότι βομβάρδισε τον σταθμό η ίδια.
Ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντιμίρ Ζελένσκι είπε ότι οι ρωσικοί βομβαρδισμοί και η παγίδευση του σταθμού με εκρηκτικά αντιστοιχούν σε «πυρηνικό εκβιασμό».
Ο κυβερνήτης της Ζαπορίζια, Ολεξάντρ Σταρούχ, είπε ότι ενώ οι αντιδραστήρες είναι καλά προστατευμένοι από τους τσιμεντένιους θόλους τους, είναι αδύνατον να εγγυηθείς τη σωστή τους λειτουργία λόγω της παρουσίας των ρωσικών στρατευμάτων. Σημείωσε επίσης ότι οι χώροι αποθήκευσης στον σταθμό για χρησιμοποιημένο πυρηνικό καύσιμο δεν είναι το ίδιο καλά προστατευμένοι με τους αντιδραστήρες.
Ο Μαρκ Γουένμαν, ειδικός σε θέματα πυρηνικής ενέργειας στο Imperial College του Λονδίνου, είπε ότι οι αντιδραστήρες του σταθμού είναι σχεδιασμένοι έτσι ώστε να παρέχεται προστασία απέναντι σε φυσικές καταστροφές ή περιστατικά που οφείλονται σε ανθρώπινη δραστηριότητα, όπως συντριβές αεροσκαφών ή ατυχήματα αντιδραστήρα.
«Δεν πιστεύω πως θα υπήρχε υψηλή πιθανότητα παραβίασης του κτιρίου περιορισμού ακόμα και πληγεί κατά λάθος από βλήμα, και ακόμα λιγότερο να υποστεί ο ίδιος ο αντιδραστήρας ζημιές από κάτι τέτοιο» είπε. Πρόσθεσε ότι το χρησιμοποιημένο καύσιμο αποθηκεύεται επίσης σε «πολύ ανθεκτικά ατσάλινα και τσιμεντένια κοντέινερ που είναι σχεδιασμένα να αντέχουν πολύ υψηλής ενέργειας πλήγματα».
Εκκλήσεις για διεθνή παρακολούθηση
Ο Ραφαέλ Μαριάνο Γκρόσι, γενικός διευθυντής της αρμόδιας υπηρεσίας του ΟΗΕ, της ΙΑΕΑ, είπε στο Associated Press την προηγούμενη εβδομάδα ότι η κατάσταση του σταθμού στη Ζαπορίζια είναι «εντελώς εκτός ελέγχου» και κάλεσε τη Ρωσία και την Ουκρανία να επιτρέψουν σε ειδικούς να επισκεφθούν τις εγκαταστάσεις για να σταθεροποιήσουν την κατάσταση και να αποφύγουν ένα πυρηνικό ατύχημα.
«Κάθε αρχή της πυρηνικής ασφάλειας έχει παραβιαστεί» στον σταθμό, είπε ο Γκρόσι. «Αυτό που διακυβεύεται είναι εξαιρετικά σοβαρό και επικίνδυνο».
Ο Γκρόσι είπε ότι η αλυσίδα προμηθευτών για εξοπλισμό και ανταλλακτικά έχει επίσης διαταραχθεί, «οπότε δεν είμαστε βέβαιοι πως ο σταθμός παίρνει όλα όσα χρειάζεται». Σημείωσε πως η ΙΑΕΑ επίσης πρέπει να πραγματοποιήσει πολύ σημαντικούς ελέγχους ώστε να διασφαλίσει ότι το πυρηνικό υλικό είναι ασφαλές.
Ο Γκρόσι πρόσθεσε ότι έχουν υπάρξει περιπτώσεις τριβών και αναφορές βίας μεταξύ των Ρώσων και του ουκρανικού προσωπικού. «Όταν τα βάλετε όλα αυτά μαζί, έχουμε έναν κατάλογο πραγμάτων που δεν θα έπρεπε να συμβαίνουν ποτέ σε κανένα πυρηνικό σταθμό» είπε ο Γκρόσι.
Η Ρωσία και η Ουκρανία σε αντιπαράθεση για την επίσκεψη της ΙΑΕΑ
Η ΙΑΕΑ προσπαθεί να στείλει ομάδα επιθεωρητών στον σταθμό, εδώ και μήνες. Η Μόσχα έχει πει ότι καλωσορίζει μια επίσκεψη στον σταθμό από την ΙΑΕΑ, μα είναι ασαφές αν είναι έτοιμη να βοηθήσει στο να οργανωθεί κάτι τέτοιο.
Η Ουκρανία προηγουμένως είχε αντιτεθεί σε μια επίσκεψη στον σταθμό όσο παραμένει υπό ρωσικό έλεγχο, απαιτώντας την απόσυρση των ρωσικών δυνάμεων. Αυτή την εβδομάδα ωστόσο Ουκρανοί αξιωματούχοι φάνηκαν να αλλάζουν στάση, με τον Ντμίτρο Λούμπινετς, αρμόδιο επίτροπο, να ζητά από τον ΟΗΕ και την ΙΑΕΑ να στείλει αντιπροσωπεία να βοηθήσει στην «πλήρη αποστρατιωτικοποίηση της περιοχής» και στην παροχή εγγυήσεων ασφαλείας σε εργαζόμενους στον σταθμό.