33 ημέρες μετά το εβραϊκό Πάσχα. Οι Εβραίοι ετοιμάζονται να γιορτάσουν το Lag BaOmer. Η συναγωγή Ghriba με τα μπλε πλακάκια της στο νησί Djerba της Τυνησίας φοράει τα γιορτινά της για να υποδεχτεί τους πιστούς της που έρχονται από όλες τις γωνιές του κόσμου για να γιορτάσουν το Lag BaOmer μαζί με τους 1100 Εβραίους του νησιού.
Εβραίοι, Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι μπαίνουν στη συναγωγή για να προσευχηθούν και να ανάψουν κεριά. Οι γυναίκες κάθονται στο πάτωμα για να τοποθετήσουν εκεί τα αυγά τους με γραμμένες επάνω τις ευχές τους. Σύμφωνα με την παράδοση, η πέτρα του πατώματος που μπαίνουν οι ευχές ανήκει στο Ναό της Ιερουσαλήμ. Έξω από τη συναγωγή, οι μουσικοί δεν έχουν σταματήσει να παίζουν, το κρασί από αποξηραμένα σύκα ρέει άφθονο και όλοι μαζί τρώνε από ένα τραπέζι γεμάτο από ψάρια και κουσκούς.
Η ιστορία της εβραϊκής κοινότητας
Σύμφωνα με την ιστορία, ένας αρκετά μεγάλος αριθμός Εβραίων κατέφυγε στην Τυνησία μετά την καταστροφή του πρώτου Ναού από τους Ρωμαίους, περίπου το 500 π.χ. Σε αυτή την περίοδο χτίστηκε και η πρώτη συναγωγή. Οι Εβραίοι έφεραν μαζί τους μία πόρτα από τον Ναό καθώς και μία πέτρα από τον βωμό του Ναού. Σήμερα σύμφωνα με τους κατοίκους της περιοχής, τόσο η πόρτα και όσο και η πέτρα είναι τοποθετημένα στη Συναγωγή της “Ghriba”.
Παρόλα αυτά, στο νησί της Τυνησίας βρήκαν καταφύγιο και οι Σεφαραδίτες Εβραίοι της Ισπανίας μετά τους διωγμούς που υπέστησαν από τους Βασιλείς Φερδινάνδο και Ισαβέλλα. Μέχρι και το 1956 όπου η Τυνησία κερδίζει την ανεξαρτησία της από τη Γαλλία, οι Εβραίοι θα μετράνε 100.000 εκ των οποίων οι περισσότεροι θα ζουν στο νησί Djerba αρμονικά με τους Μουσουλμάνους αδερφούς τους.
Στα αραβικά Ghriba σημαίνει “μυστήριος”, “παράξενος” και πολλοί αναρωτιούνται για ποιο λόγο δόθηκε η ονομασία αυτή στη συναγωγή. Σύμφωνα με το μύθο που κυριαρχεί στις αφηγήσεις, στο μέρος όπου ανακαλύφθηκε η συναγωγή στις αρχές του 19ου αιώνα κατοικούσε μία νεαρή “μυστήρια” κοπέλα η οποία δεν μίλησε ποτέ με κανέναν στο νησί. Η κοπέλα πέθανε μέσα στην καλύβα της όταν άρπαξε φωτιά. Έκπληκτοι οι Εβραίοι κάτοικοι διαπίστωσαν ότι το σώμα της ήταν άθικτο και προς τιμήν της “μυστήριας” κοπέλας ίδρυσαν τη Συναγωγή “Ghriba” στο εβραϊκό χωριό του νησιού Harah Seghira.
Η γιορτή του Lag BaOmer και η συνύπαρξη
Το προσκύνημα για το Lag BaOmer προσελκύει εκατοντάδες Εβραίους από όλα τα μέρη του κόσμου. Επισκέπτονται τη συναγωγή, προσεύχονται και συμμετέχουν στις πορείες που γίνονται και τις δύο ημέρες που διαρκεί η γιορτή. Οι πορείες έχουν τη μορφή μίας γαμήλιας τελετής και συμβολίζουν τη μυστική ένωση μεταξύ του Λαού του Ισραήλ και του Θείου. Οι γυναίκες αφήνουν αυγά με το όνομα μίας ανύπαντρης κοπέλας μέσα στο σημείο όπου υποτίθεται ότι βρέθηκε το σώμα της κοπέλας. Στη γιορτή συμμετέχουν τόσο Εβραίοι όσο και Μουσουλμάνοι. Οι Μουσουλμάνοι γείτονες βοηθούν τους Εβραίους να ετοιμάσουν το μέρος έτσι ώστε να υποδεχτεί όλο αυτό το πλήθος. Προσεύχονται και οι ίδιοι στη Συναγωγή ενώ οι μουσουλμάνες αφήνουν και οι ίδιες αυγά με γραμμένες ευχές στα αραβικά έτσι ώστε να παντρευτούν στο μέλλον.
Ο Μοχάμεντ φτιάχνει ψάθες για τη συναγωγή εδώ και 50 χρόνια. “Το πιο σημαντικό για εμάς είναι να δείξουμε ότι στη Djerba οι Εβραίοι και οι Μουσουλμάνοι μπορούν να ζήσουν μαζί αρμονικά.”
Καθώς ο πολύς κόσμος φεύγει για κάποια κοντινή παραλία ή καζίνο, οι ντόπιοι Εβραίοι μένουν στη Συναγωγή έτσι ώστε να συνεχίσουν τα δικά τους τοπικά έθιμα: το πρώτο κούρεμα ενός τρίχρονου αγοριού ή τη προετοιμασία ενός μεγάλου και συγκεκριμένου δείπνου όπου θα κάτσει όλη η κοινότητα μαζί.
Τα έσοδα που έρχονται από τη γιορτή του Lag BaOmer είναι αρκετά. Όλα τα χρήματα προορίζονται για το εβραϊκό γηροκομείο του χωριού Harah Seghira και για τη συντήρηση των είκοσι συναγωγών που βρίσκονται στο νησί.
Η Αμάλ που εργάζεται στην αγορά του Houmt και πηγαίνει κάθε χρόνο στη Συναγωγή να προσκυνήσει, λέει “Το παν είναι να είσαι άνθρωπος. Εμείς καθόμαστε εδώ ο ένας δίπλα στον άλλον και δε βλέπουμε καμία διαφορά.”
Περπατώντας στους δρόμους της Djerba δεν μπορείς να αναγνωρίσεις τον Εβραίο από τον Μουσουλμάνο. Μόνο μερικοί μεγαλύτεροι σε ηλικία Εβραίοι, βάζουν στο κάτω μέρος του παντελονιού τους ένα κομμάτι από μαύρο ύφασμα. Πένθος για την καταστροφή του Ναού.
Τις τελευταίες τρεις δεκαετίες οι περισσότεροι επισκέπτες προέρχονται από μέρη εκτός της Τυνησίας. To 2015 όμως το Ισραήλ εξέδωσε οδηγία προς τους Ισραηλινούς πολίτες να μην ταξιδέψουν στην Τυνησία για το ετήσιο προσκύνημα για λόγους ασφαλείας.
Νωρίτερα μέσα στη χρονιά, η χώρα είχε δεχθεί τρία τρομοκρατικά χτυπήματα από εξτρεμιστικές θρησκευτικές οργανώσεις. Όλες σχεδόν οι επιθέσεις ήταν σε μέρη μία ώρα μακρυά από το νησί. Εκείνη τη χρονιά, τα μέτρα ασφαλείας για το προσκύνημα ήταν δρακόντεια με σημεία ελέγχου σε όλο το νησί, ειδικές δυνάμεις διάσπαρτες παντού και στρατιωτικά φορτηγά γεμάτα πυροβόλα.
Την πρώτη ημέρα της γιορτής , ο Abdelfattah Mourou, εκπρόσωπος του μετριοπαθούς μουσουλμανικού κόμματος Islamic Enhanda αγκάλιασε τον ραβίνο Bittan έξω από τη συναγωγή και είπε στον κόσμο που είχε συγκεντρωθεί “ Η Τυνησία προστατεύεις τους Εβραίους της . Αυτό που οδηγεί στα άκρα είναι η ύπαρξη μόνο μίας κουλτούρας και ενός πολιτισμού. Η ύπαρξη πολλών πολιτισμών μας οδηγεί στο να δεχόμαστε φυσιολογικά ο ένας τον άλλον.”
Οι Εβραίοι του σήμερα
Σήμερα στη Djerba κατοικούν 1100 Εβραίοι. Σύμφωνα με τον αρχιραβίνο Haim Bittan κάθε χρόνο έχουν μόνο 30 νέες γεννήσεις σε εβραϊκές οικογένειες. Τα τελευταία χρόνια οι Εβραίοι έχουν αρχίσει να εγκαταλείπουν τον τόπο όχι λόγω διωγμών θρησκευτικού ή φυλετικού χαρακτήρα αλλά λόγω οικονομικής κρίσης.
Η Yisha Mamou, 24 ετών και δασκάλα στο εβραϊκό νηπιαγωγείο λέει “ Τελείωσα Οικονομικά στο δημόσιο λύκειο αλλά όπως οι περισσότεροι στην Τυνησία δεν είχα τη δυνατότητα να συνεχίσω στο Πανεπιστήμιο. Θέλω να φύγω γιατί δεν έχω τι να κάνω. Το μόνο που κάνω είναι να γυρίζω το μεσημέρι από τη δουλειά και να ασχολούμαι με το σπίτι.”
Μέχρι το 2004 η εβραϊκή κοινότητα της Τυνησίας στήριζε τρία δημοτικά σχολεία, δύο λύκεια και μία σχολή θρησκευτικής μελέτης (yeshiva) καθώς και την αρχιραβινεία. Πριν λίγα χρόνια έκλεισε και το μοναδικό εστιατόριο με διατροφή Kosher και όπως όλα δείχνουν η εβραϊκή κοινότητα θα αρχίσει να συρρικνώνεται εάν τόσο το κράτος τους όσο και η ίδια η κοινότητα δε βρουν τρόπους να κρατήσουν τους νέους εκεί.