Η μεταλλουργία χρυσού δεν πρέπει να αποτελέσει ένα ακόμη αναπτυξιακό «τρένο», από τα πολλά που ήρθαν και έρχονται στην Ελλάδα, που ενώ τα βλέπουμε να περνούν και ενίοτε να σταματούν, τελικά φεύγουν χωρίς να αφήνουν πίσω τους κάποιο αποτέλεσμα ή παραγματικό έργο με πρακτικό ενδιαφέρον και αξία. Και αν κάποτε υπάρχουν ψήγματα αναπτυξιακής ελπίδας και προόδου, η συνέχεια δεν είναι τις περισσότερες φορές η προβλεπόμενη, με την εξέλιξη να καταλήγει συχνά σε δυσάρεστα, απογοητευτικά και κενά περιεχομένου αποτελέσματα. Έτσι η χώρα δεν κατορθώνει εδώ και χρόνια να κάνει το αναπτυξιακό άλμα που κάθε φορά θέτει σαν στόχο. Και αυτό κυρίως γιατί οι εκάστοτε εμπλεκόμενοι αλλάζουν ατζέντα, προτεραιότητες και πρακτικές σύμφωνα με τα δικά τους συμφέροντα και βλέψεις, και όχι απαραίτητα με αυτό που συμβαδίζει και προκύπτει από την κοινή αντίληψη και γνώση, ως προς την αναζήτηση και εφαρμογή ορθολογικών πρακτικών που οδηγούν στην αναπτυξιακή βιωσιμότητα.
Το «πολυμεταλλικό» πλεονέκτημα της ΒΑ Χαλκιδικής
Έχει αρθογραφηθεί και δημοσιευθεί πολλές φορές, και σε διάφορες ευκαιρίες, ότι η ΒΑ Χαλκιδική βρίσκεται τη στιγμή αυτή μεταξύ των 4-5 κορυφαίων κοιτασματολογικών περιοχών της Ευρώπης. Συγκεκριμένα είναι από τις δυναμικότερες αποθεματικά και πλουσιότερες μεταλλευτικά, με βασικό χαρακτηριτικό γνώρισμα την ορυκτολογική ιδιαιτερότητα και το συγκριτικό πλεονέκτημα πολυμεταλλικότητας, απότελεσμα των οποίων είναι συνύπαρξη και συνολική παρουσία πέντε τουλάχιστον μετάλλων σε εκμεταλλεύσιμες περιεκτικότητες. Πρόκειται για τα βασικά μέταλλα, μόλυβδο, ψευδάργυρο και χαλκό, και τα πολύτιμα μέταλλα χρυσό και άργυρο. Με το καθένα να έχει την δική του οικονομική αξία, πέρα από την ξεχωριστή χρησιμότητα του, και να επιλέγει συγκεκριμένη κοιτασματολογική «παρέα». Με τον χρυσό να το παίζει δίπορτο αφού από την μια είναι αχώριστος με τον χαλκό, και από την άλλη να προτιμά ακόμη περισσότερο τις μικτές και σύνθετες μεταλλευτικές σχέσεις που δημιουργούν ο μόλυβδος, ο ψευδάργυρος και ο άργυρος. Και φυσικά με τις επιμέρους οικονομικές αξίες των πέντε μετάλλων προστιθέμενες να πολλαπλασιάζουν και να ανεβάζουν πολλά επίπεδα υψηλότερα την συνολική πλουτοπαραγωγικότητα της περιοχής. Παράλληλα, η υπεροχή και η δυναμική της πολυμεταλλικότητας να συμβάλλουν αποτελεσματικά στην βιωσιμότητα της εκμετάλλευσης και να αυξάνουν το βαθμό ανθεκτικότητας και αντίστασης απέναντι στους οποιουσδήποτε κραδασμούς, αναταράξεις και διακυμάνσεις που συχνά παρατηρούνται και καταγράφονται στις τιμές και την ζήτηση των μετάλλων, καθώς και την παγκόσμια οικονομία γενικότερα. Όλα αυτά βεβαια αποτελούν βασικά στοιχεία και δεδομένα, και συνθέτουν σχετικές προυποθέσεις, λειτουργίες και προκλήσεις που στηρίζουν την χάραξη στρατηγικού σχεδιασμού, με προεκτάσεις γεωπολιτικής σημασίας.
Πρόκειται λοιπόν για τα μεταλλεία Κασσάνδρας, όπως αποκαλούνται και είναι γνωστά. Που προκαλούν το ενδιαφέρον ακόμη και λόγω της ονοματολογικής και γεωγραφικής αντίφασης που τα χαρακτηρίζει, αφού βρίσκονται στην ΒΑ Χαλκιδική και όχι στην χερσόνησο Κασσάνδρας, όπως ο κάθε πολύ λογικά σκεπτόμενος άνθρωπος θα περίμενε.
Στην γενικότερη αναφορά των μεταλλείων αυτών περιλαμβάνεται το πλούσιο σε χρυσό πολυμεταλλικό κοίτασμα Ολυμπιάδας, με τα αμέσως νοτιότερα εντοπισμένα μεταλλοφόρα συστήματα Βίνας και Ζέπκου, έτοιμα να αυξήσουν και να πολλαπλάσιουν τα αποθέματα του.
Ακόμη, το έντονα μεταλλοφόρο ρήγμα Στρατωνίου-Βαρβάρας με τα πολυμεταλλικά κοιτάσματα του να γίνονται ολοένα και πιο πλούσια σε χρυσό πηγαίνοντας δυτικά και κατά μήκος του ρήγματος από το Στρατώνι και τον Μαντέμ Λάκκο προς τις Μαύρες Πέτρες και την Πιάβιτσα.
Και φυσικά τα πορφυρικά μεταλλοφόρα συστήματα χαλκού με το μοναδικό, υποδειγματικό και εξαιρετικά δυναμικό κοίτασμα των Σκουριών, και το φερόμενο μεταλλευτικό ενδιαφέρον της Τσικάρας και της Φισώκας.
Με τα συνολικά διαθέσιμα κοιτασματολογικά αποθέματα (βεβαιωμένα, προτεινόμενα και τεκμαρτά) στις Σκουριές να ανέρχονται σε 7,1 εκ. ουγιές χρυσό και 1,8 εκ. τόνους χαλκό, και αντίστοιχα 4,8 εκ. ουγγιές χρυσό, 99,7 εκ. ουγγιές άργυρο, και περίπου 1,4 εκ. τόνους ψευδάργυρο και 1,1 εκ. τόνους μόλυβδο (https://www.eldoradogold.com), στα πολυμεταλλικά κοιτάσματα Ολυμπιάδας και, Μαύρων Πετρών που περιέχουν επίσης αυξημένες συγκεντρώσεις αντιμονίου.
Μέσα από μια πιο συγκεντρωτική αποθεματική προσέγγιση, στα μεταλλεία Κασσάνδρας της ΒΑ Χαλικδικής, υπάρχουν σήμερα προς αξιοποίηση περίπου 380 τόνοι χρυσού και 3.170 τόνοι αργύρου, με την προοπτική δυναμικής αύξησης τους να παραμένει κοιτασματολογικά ανοιχτή, κυρίως προς την πλευρά των μεταλλοφόρων συστημάτων Πιάβιτσας και Βίνας.
Στην ισχυρή οικονομική βάση που δημιουργεί η δεδομένη πλουτοπαραγωγική αξία των συγκεκριμέων αποθεμάτων πολύτιμων μετάλλων χρυσού και αργύρου, αλλά και του χαλκού, η παρουσία του οποίου επίσης θεωρείται και είναι σήμερα επίσης πολύτιμη, στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό η επιχειρησιακή και επιχειρηματική δυναμική της μεταλλουργίας χρυσού. Η παραγωγική δηλαδή μετάβαση, και το τεχνολογικό και αναπτυξιακό άλμα από τα συμβατικά και κοινότυπα συμπυκνώματα ορυκτών, στα υψηλής προστιθέμενης αξίας μέταλλα χρυσού, αργύρου και χαλκού. Η ευρύτερη κοιτασματολογική διάσταση και αξιοποίηση, και η αναπτυξιακή σημασία και συμβολή του μεταλλουργικού έργου, δεν έγιναν προφανώς αντιληπτές από τις εκάστοτε κυβερνήσεις, ενώ φαίνεται επίσης πως το επιχειρησιακό του μέγεθος και η λειτουργική του δυναμική δεν προσεγγίζονται ούτε αντιμετωπίζονται με την δέουσα επιχειρηματική πρακτική.
Μεταλλουργία χρυσού- Όραμα, σχέδιο και πράξη
Είναι φανερό ότι η ΒΑ Χαλκιδική είναι ο εκπαιδευτικός, ο επαγγελματικός και ο πλουτοπαραγωγικός «παράδεισος» της Οικονομικής Γεωλογίας, του έργου μηχανικού μεταλλείων, του Τεχνικού Εμπλουτισμού, της Μεταλλουργίας, της Περιβαλλοντικής Διαχείρισης, Προστασίας και Αποκατάστασης.
Κάθε κρίκος της αλυσίδας αξίας που αφορά στην καθετοποιημένη παραγωγική αξιοποίηση των μεταλλικών ορυκτών πρώτων υλών, βρίσκεται εδώ στα μεταλλεία Κασσάνδρας, στην ΒΑ Χαλικιδική, έτοιμος να συνδεθεί δυναμικά με τον προηγούμενο και τον επόμενο κρίκο, ώστε να υπάρξει βιώσιμη, ολοκληρωμένη και συνολική εκμετάλλευση, και να προκύψει το μέγιστο δυνατό όφελος από την επένδυση. Τι πιο επιχειρησιακά σωστό για μια υγιή, αποδοτική και κερδοφόρο επιχειρηματική δραστηριότητα; Τι το καλύτερο για το δημόσιο συμφέρον μιας χώρας;
Ποια καλύτερη ευκαιρία και δυνατότητα, αλλά συνάμα και πρόκληση για ορθολογική και βιώσιμη παραγωγική αξιοποίηση; Να περάσει δηλαδή από την συμβατική και περιορισμένης οικονομικής αξίας παραγωγή συμπυκνωμάτων, όπως είναι τα τωρινά μολύβδου και ψευδαργύρου, στην προηγμένη και πρόσθετης οικονομικής αξίας παραγωγή μετάλλων χαλκού, χρυσού και αργύρου. Ένα τεχνολογικό, παραγωγικό και οικονομικό άλμα που αλλάζει το υπάρχον αναπτυξιακό μέγεθος και δυναμικό διευρύνοντας τα όρια και την προοπτική του δημόσιου συμφέροντος, στη βάση κυρίως του πρόσθετου κοινωνικού οφέλους που προκύπτει, π.χ. περισσότερες θέσεις εργασίας, υψηλότερα εισοδήματα, μεγαλύτερες φορολογικές εισπράξεις. Πριν από περίπου 3.000 χρόνια ακόμη, ο βασιλιάς Σολομώντας με την επιχειρηματική διορατικότητα και ικανότητα που τον διέκρινε δεν αρκέστηκε απλά στον εμπλουτισμό αλλά στην παραγωγή μετάλλου χαλκού, επιλέγοντας την καθετοποιημένη μεταλλουργική αξιοποίηση, πλουτίζοντας έτσι από την εμπορική του διάθεση στην ευρύτερη περιοχή της ΝΑ Μεσογείου. Γιατί τελικά σύμφωνα με πρόσφατες αρχαιολογικές έρευνες, οι θησαυροί του βασιλιά Σολομώντα ήταν στην πραγματικότητα μεταλλεία χαλκού και όχι χρυσού, όπως συμβαίνει συχνά όταν ο θρύλος, η μυθοπλασία και η φαντασία προσπερνούν ή παρακάμπτουν την ιστορική και αρχαιολογική αλήθεια.
Δεν μπορούν λοιπόν να υπάρξουν καλύτερες προϋποθέσεις για το όραμα να γίνει πράξη, ο στόχος εφαρμογή και το σχέδιο να γίνει έργο μεταλλουργίας χρυσού. Η επιστημονική γνώση, η ικανή και κατάλληλη τεχνολογία, το στρατηγικό σχέδιο εφαρμογής, η λειτουργική βελτίωση, οι συγκεκριμένες μελέτες, το απαραίτητο κοινωνικό κεφάλαιο, υπάρχουν και είναι όλα διαθέσιμα. Τα μεταλλευτικά αποθέματα, με την πλουτοπαραγωγική τους αξία, γνωστή και δεδομένη είναι εδώ, όπως είναι και το άριστα καταρτισμένο ελληνικό εργατοτεχνικό και επιστημονικό δυναμικό. Ο εκσυγχρονισμός των υποδομών και εγκαταστάσεων, και ο σχεδιασμός για την κατασκευή νέων έχουν δρομολογηθεί. Χαρακτηριστική και άξια ειδικής αναφοράς είναι η διαδικαστική κατοχύρωση, ευρύτερη αναγνώριση και σχετική πιστοποίηση της περιβαλλοντικής διαχείρισης μέσα από την αναζήτηση της καινοτομίας και την εφαρμογή νέων τεχνικών και μεθόδων.
Μα τα σημερινά λοιπόν δεδομένα είναι πολλοί αυτοί που ελπίζουν ότι θα δούν σύντομα τους πρώτους ράβδους χρυσού να παράγονται στην Χαλκιδική και την Ελλάδα. Έτσι ώστε το αναπτυξιακό όφελος της προστιθέμενης αξίας, που αναμφίβολα θα προκύψει από την καθετοποιημένη αξιοποίηση των κοιτάσματων της ΒΑ Χαλκιδικής, να το εισπράξουν άμεσα και έμμεσα οι έλληνες πολίτες. Οποιαδήποτε άλλη εξέλιξη πέρα της μεταλλουργικής παραγωγής δεν εξυπηρετεί το δημόσιο συμφέρον, αλλά ούτε την ίδια την μεταλλευτική δραστηριότητα που ενδέχεται, με τυχόν απουσία του μεταλλουργικού κρίκου, να εμφανίσει λειτουργικές αδυναμίες και να δημιουργήσει αρνητικές επιπτώσεις στην βιωσιμότητα της όποιας επένδυσης.
Η Ελλάδα δεν πρέπει επ’ ουδενί λόγο να περιοριστεί στην παραγωγή συμβατικών, ξεπερασμένων και χαμηλότερης εμπορικής αξίας συμπυκνωμάτων γαληνίτη (πλούσιο σε μόλυβδο και άργυρο), σφαλερίτη (πλούσιο σε ψευδάργυρο), χαλκοπυρίτη (πλούσιο σε χαλκό και χρυσό) και αρσενοπυρίτη (πλούσιο σε χρυσό). Εξαφανίζεται έτσι και ουσιαστικά ισοπεδώνεται η παραγωγική διάσταση των πέντε μετάλλων, μειώνεται η συνολική οικονομική αξία της παραγωγής και βάλλεται η εμπορική ανταγωνιστικότητα, αντοχή και συνοχή που προκύπτει από το πλεονέκτημα της πολυμεταλλικής διαφοροποίησης.
Η παραγωγική σταθερότητα και επιχειρηματική βιωσιμότητα κινδυνεύουν αφού η μεταφορά και εμπορική διάθεση των μεταλλευτικών συμπυκνωμάτων συναντούν ολοένα και περισσότερα εμπόδια που συνδέονται με όρους και μέτρα που θέτουν ευρωπαϊκές και διεθνείς οδηγίες, κανονισμοί και ρυθμίσεις, σχετικά με την πιστοποίηση της ποιότητας, το περιβαλλοντικό αποτύπωμα και την «εν δυνάμει» επικυνδινότητα διακινούμενων εμπορευμάτων και προϊόντων, μεταξύ των οποίων και τα συμπυκνώματα. Επίσης συχνά- πυκνά οι χώρες που αγοράζουν τα συμπυκνώματα συμβαίνει να μειώνουν τα όρια περιεκτικότητας συγκεκριμέων ανεπιθύμιτων ιχνοστοιχείων για να επιτρέπουν την εισαγωγή τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Κίνα που πρόσφατα μείωσε δραστικά τα αποδεκτά όρια καδμίου, αρσενικού και υδραργύρου στα συμπυκνώματα ψευδαργύρου που αγοράζει, με αποτέλεσμα πολλά συμπυκνώματα ευρωπαϊκής προέλευσης να αντιμετωπίζουν προβλήματα εισόδου στην χώρα. Σχετικά αβέβαιη πρέπει να θεωρείται επίσης η διάθεση και πώληση του κατ’εξοχήν πλούσιου σε χρυσό συμπυκνώματος αρσενοπυρίτη λόγω των διαρκώς αυστηρότερων προδιαγραφών περιβαλλοντικής διάστασης και ασφαλούς μεταφοράς, με αποτέλεσμα τα πράγματα να είναι σήμερα έτσι και αύριο αλλιώς.
Προοπτική βιώσιμης αξιοποίησης
Με την υλοποίηση του, το έργο μεταλλουργίας χρυσού αποτελεί τεκμήριο και πράξη που αποδεικνύει ότι η αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου στην Ελλάδα αντιμετωπίζεται με καθαρή πρόθεση, ορθολογική προσέγγιση και απόλυτο σεβασμό στην μεταλλευτική (αλλά κατά κανόνα και την λατομική) «περουσία» της χώρας. Οποιαδήποτε απόκλιση και πορεία προς διαφορετική κατεύθυνση θα λειτουργήσει περιοριστικά ως προς την οικονομική βιωσιμότητα της παραγωγής, το δημόσιο συμφέρον και το προσδοκώμενο κοινωνικό όφελος. Είναι πλέον τώρα η ενδεδειγμένη και σωστή χρονική στιγμή να υπάρξουν οι δέουσες πρωτοβουλίες και ενέργειες από την κάθε ενδιαφερόμενη και εμπλεκόμενη πλευρά για την οριστική υλοποίηση του έργου. Με την κυβέρνηση, την επενδύτρια εταιρία και την τοπική κοινωνία, συμπεριλαμβανομένων των εργαζομένων, να σταθούν στό ύψος των περιστάσεων και ανταποκρινόμενοι απέναντι σε κάθε έλληνα πολίτη που θα ήθελε να δει κάποια στιγμή στη χώρα του, μια αναπτυξιακή πρωτοβουλία να ολοκληρώνεται όπως αρχικά προγραμματίστηκε και σχεδιάστηκε.
Η μεταλλουργία χρυσού πρέπει και μπορεί να είναι η σημαία της αναπτυξιακής Ελλάδας. Το σύμβολο μιας νέας εποχής και μιας καινούριας αρχής για την καθετοποιημένη παραγωγική αξιοποίηση των ορυκτών πρώτων υλών της χώρας. Με νέες τεχνολογίες, καινοτομία και βέλτιστες πρακτικές εφαρμογής που υποστηρίζουν την ολοκληρωμένη υλοποίηση και λειτουργική βιωσιμότητα της κάθε επιμέρους αλυσίδας αξίας που καλείται να ανταποκριθεί και να αντιμετωπίσει σήμερα στρατηγικές βιομηχανικές προκλήσεις που καταλήγουν σε δυναμικές μεταποιητικές χρήσεις και προϊόντα.