Η πρόσφατη Σύνοδος Κορυφής, το διήμερο 28 και 29 Ιουνίου, επιβεβαίωσε με θεαματικό τρόπο δύο παράλληλες και άκρως συνδεόμενες πραγματικότητες. Η προσφυγική/μεταναστευτική κρίση είναι εδώ και θα εξακολουθήσει να υφίσταται, παρά το σημαντικό περιορισμό των ροών, σε σχέση με την κλιμάκωσή της το 2015. Την ίδια ώρα, η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι κατακερματισμένη πολιτικά, αφού παρά την όποια πρόσκαιρη συμφωνία, η όξυνση του ζητήματος μπορεί να προκαλέσει νέο διχασμό και αντιπαράθεση μεταξύ των αντίπαλων μπλοκ που έχουν διαμορφωθεί.
Ενώ διεξαγόταν η Σύνοδος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, με κύριο και φλέγον ζήτημα αυτό της διαχείρισης του προσφυγικού/μεταναστευτικού, πάνω από 100 μετανάστες έχαναν τη ζωή τους από πνιγμό στα ανοιχτά της Λιβύης, υπενθυμίζοντας ότι ο εφησυχασμός δεν επιτρέπεται.
Ανθρωπισμός vs Ξενοφοβία
Σε πολιτικό επίπεδο δύο διακριτοί πόλοι είναι εμφανείς. Από τη μία πλευρά ο ξενοφοβικός, αυτός του ακροδεξιού λαϊκισμού, της έξαρσης των εθνικιστικών ανταγωνισμών απέναντι στο διαμοιρασμό βαρών και στην κοινή δράση των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Από την άλλη, η πλευρά του ανθρωπισμού, της αλληλεγγύης, της εφαρμογής στην πράξη των ευρωπαϊκών αξιών και της προσπάθειας εξεύρεσης βιώσιμης λύσης μέσω της κοινής προσπάθειας.
Η Σύνοδος Κορυφής κατέδειξε, δυστυχώς για το κομμάτι της προοδευτικής Ευρώπης, ότι οι ο πρώτος πόλος έχει την πολιτική ισχύ να θέτει τις επιδιώξεις και τα αιτήματά του στην ευρωπαϊκή ατζέντα. Ο Αυστριακός καγκελάριος, Σεμπάστιαν Κουρτς, ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Ορμπάν, ο Ιταλός επικεφαλής της (συγκυβερνώσας) Λέγκας του Βορρά, Ματέο Σαλβίνι, μεταξύ άλλων, έχουν ενώσει τις φωνές τους σε μία πολιτική γραμμή με κοινά χαρακτηριστικά. Αποτέλεσμα, οι αποφάσεις για περιφερειακές πλατφόρμες αποβίβασης προσφύγων/μεταναστών και ελεγχόμενα κέντρα σε κράτη-μέλη.
Το βέτο με το οποίο απείλησε ο Ιταλός πρωθυπουργός, Τζιουζέπε Κόντε, τα συμπεράσματα της Συνόδου, η στάση του επικεφαλής του βαυαρικού κόμματος των Χριστιανοκοινωνιστών (CSU), Χορστ Ζέεχοφερ, όπως και η αντιπαράθεσή του με την Άνγκελα Μέρκελ που κλυδώνισε σημαντικά τον κυβερνητικό συνασπισμό στη Γερμανία, παρά τη φαινομενικά πρόσκαιρη χρυσή τομή που βρέθηκε, αποτελούν κομμάτια ενός σκοτεινού «παζλ» που συνθέτει το ευρωπαϊκό τοπίο για το παρόν και το μέλλον.
Η αυστριακή προεδρία της ΕΕ με την ομιλία του Αυστριακού Καγκελαρίου στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έδωσε στίγμα. Ο Σεμπάστιαν Κουρτς, αφού εξέφρασε την ικανοποίησή του για τα αποτελέσματα της Συνόδου Κορυφής που, όπως είπε, «αναγνώρισε τη ανάγκη προστασίας των εξωτερικών συνόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης», διαμήνυσε προς τη Γερμανία ότι η Αυστρία θα αντιδράσει, αν το Βερολίνο προχωρήσει σε μονομερή μέτρα για το προσφυγικό ζήτημα.
Η ΕΕ ακολουθεί τον επικίνδυνο δρόμο
Όλες οι εξελίξεις, απόρροια της ανόδου και πολιτικής επέκτασης του ακροδεξιού λαϊκισμού, συνδιαμορφώνουν με ξεκάθαρο τρόπο ένα μεγάλο, υπαρξιακού χαρακτήρα, κίνδυνο για την Ευρωπαϊκή Ένωση και τη συνοχή της.
Η Γερμανίδα καγκελάριος δήλωσε λίγο πριν από τη Σύνοδο των Ευρωπαίων ηγετών ότι «η μετανάστευση μπορεί να κρίνει τη μοίρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης». Παρ’ όλα αυτά, η Ευρώπη κινείται προς τα πίσω, προς τα εθνικιστικά ένστικτα και συμφέροντα. Δεν κάνει βήματα προς την αντιμετώπιση των δομικών παθογενειών της, που είχαν συνέπειες σε πολιτικό, οικονομικό και κυρίως κοινωνικό επίπεδο, με τη μεταρρύθμιση ΕΕ και Ευρωζώνης να παραμένει σε αμφιβολία.
Η διαχείριση της μεταναστευτικής κρίσης είναι βαθιά συμβολική για την Ευρώπη αποτελώντας την ισχυρότερη εξήγηση της αύξησης του ευρωσκεπτικισμού. Η Ευρώπη του ανθρωπισμού, έδειξε την εικόνα μιας ηπείρου των τειχών, των φρουρίων, της περιχαράκωσης, του φόβου απέναντι στους «άλλους» που έρχονται ως δυνάμει απειλή. Ο κίνδυνος μιας μόνιμα διχασμένης ΕΕ μεγαλώνει.
* Του Βαγγέλη Βιτζηλαίου - Η ανάλυση περιλαμβάνεται στο Δελτίο Ευρωπαϊκών Εξελίξεων του Ινστιτούτου Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ, που δημοσιεύεται στο www.enainstitute.org