Η Αμερικανική Διαστημική Υπηρεσία (NASA) χρηματοδοτεί και στηρίζει μια διεθνή αποστολή εξερεύνησης του ελληνικού βυθού γύρω από το υποθαλάσσιο ηφαίστειο του Κολούμπου στη Σαντορίνη, η οποία θα πραγματοποιηθεί την άνοιξη του 2019 με ελληνική συμμετοχή. Πρόκειται για «πρόβα» ορισμένων νέων αυτόνομων και «έξυπνων» τεχνολογιών που τις επόμενες δεκαετίες μπορούν να αξιοποιηθούν για την εξερεύνηση των εξωγήινων ωκεανών.
Έχοντας ως μελλοντικό διαστημικό στόχο να μελετήσει ωκεανούς σε άλλους κόσμους, σε πρώτη φάση στους μεγάλους δορυφόρους του Κρόνου και του Δία, όπως ο Εγκέλαδος και η Ευρώπη, η NASA θέλει να δοκιμάσει νέες τεχνικές εξερεύνησης με αυτόνομα υποβρύχια οχήματα, κάτι που μπορεί να γίνει αρχικά στις θάλασσες της Γης.
Ένα βασικό πρόβλημα είναι ότι στο διάστημα λόγω της μεγάλης απόστασης θα μεσολαβεί μεγάλη χρονική υστέρηση ανάμεσα στην εντολή που θα δίνεται από το κέντρο ελέγχου στη Γη και στη λήψη της από το υποβρύχιο ρομπότ μέσα σε ένα εξωγήινο ωκεανό. Γι′ αυτό αναζητούνται «έξυπνες» λύσεις, ώστε το υποβρύχιο να μπορεί να «σκέφτεται» και να παίρνει γρήγορα αυτόνομες αποφάσεις σε αχαρτογράφητα και πιθανώς επικίνδυνα περιβάλλοντα.
Ένα παρόμοιο πρόβλημα αντιμετωπίζουν οι επιστήμονες που εξερευνούν τα βάθη των ωκεανών, καθώς τα ραδιοκύματα δεν ταξιδεύουν καλά μέσα σε νερό με αλάτι. Γι′ αυτό, οι νέες αυτόνομες τεχνολογίες εξερεύνησης εξωγήινων ωκεανών δοκιμάζονται πρώτα σε γήινες θάλασσες, κάτι που ξεκίνησε - με ελληνική συμμετοχή - τον Δεκέμβριο στον Ειρηνικό Ωκεανό, στα νοτιοδυτικά της Κόστα Ρίκα.
Στο πρόγραμμα που στοχεύει στη βελτιστοποίηση της τεχνολογίας τηλεχειρισμού των ρομποτικών ανιχνευτικών μέσων, συνεργάζονται τα Ωκεανογραφικά Ινστιτούτα Schmidt και Woods Hole της Καλιφόρνια, η NASA, το Αυστραλιανό Κέντρο Ρομποτικής Εξερεύνησης του Πανεπιστημίου του Σίδνεϊ, τα αμερικανικά πανεπιστήμια MIT και Μίσιγκαν, καθώς επίσης το Πανεπιστήμιο Αθηνών με τη συμμετοχή του Τμήματος Γεωλογίας & Γεωπεριβάλλοντος και του μεταπτυχιακού προγράμματος «Στρατηγικές Διαχείρισης Περιβάλλοντος, Καταστροφών και Κρίσεων».
Στην πολύπλοκη περιοχή στα ανοιχτά της Κόστα Ρίκα, η οποία περιλαμβάνει υποθαλάσσια ηφαίστεια και πολλές υδροθερμικές πηγές, δοκιμάστηκαν πολλαπλοί τύποι ρομποτικών οχημάτων που λειτουργούν αυτόνομα σε επικίνδυνα περιβάλλοντα. Αυτά τα αυτόνομα οχήματα που «βλέπουν» και «σκέφτονται», κάτι που τους επιτρέπει να πλοηγηθούν με ασφάλεια, μπορούν επίσης να αναζητήσουν στο νερό ακόμη και αχνά χημικά σήματα ύπαρξης ζωής - κάτι πολύ σημαντικό για τους αστροβιολόγους, όταν κάποτε γίνουν οι πρώτες αποστολές σε εξωγήινες θάλασσες.
Η επίκουρη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών Παρασκευή Νομικού, η μοναδική επιστήμονας από την Ελλάδα που συμμετείχε στην αποστολή στην Κόστα Ρίκα και θα είναι επίσης παρούσα του χρόνου στην αποστολή στον Κολούμπο, μόλις επέστρεψε από την ωκεανογραφική αποστολή στον Ειρηνικό ωκεανό, όπου έλαβε χώρα το πρώτο σκέλος του προγράμματος της NASA και εξερευνήθηκε ο βυθός με τα μηχανήματα υψηλής τεχνολογίας.
Όπως δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, «για μένα ήταν μοναδική εμπειρία να αποτελείς μέρος μια ομάδας που χρησιμοποιεί υποβρύχια οχήματα, τα οποία λειτουργούν αυτόνομα, εξερευνώντας επικίνδυνα γεωλογικά περιβάλλοντα στα βάθη των ωκεανών. Νιώθω περήφανη που το Πανεπιστήμιο Αθηνών συμμετείχε σε τέτοιες καινοτόμες αποστολές».
Τόνισε ακόμη ότι «η αποστολή υπήρξε η ”πρόβα” για το επόμενο σκέλος που θα πραγματοποιηθεί στο ηφαίστειο Κολούμπος της Σαντορίνης την προσεχή άνοιξη». Η έρευνα στο Αιγαίο αναμένεται να πραγματοποιηθεί στο τέλος Μαΐου με αρχές Ιουνίου και θα διαρκέσει περίπου μία εβδομάδα.
Υποθαλάσσιο και ενεργό
Ο Κολούμπος ή το Κολούμπο είναι υποθαλάσσιο ενεργό ηφαίστειο σε απόσταση 6,5 χιλιομέτρων βορειοανατολικά της Σαντορίνης, το οποίο ανήκει στο Ηφαιστειακό τόξο του Νοτίου Αιγαίου. Έγινε γνωστό μετά από μεγάλη ηφαιστειακή έκρηξη στις 27 Σεπτεμβρίου 1650.
Από τη λάβα σχηματίστηκε μικρή νησίδα, η οποία, όμως, εξαιτίας των θαλασσίων κυμάτων, γρήγορα κατέρρευσε σε ύφαλο. Από την κατάρρευση αυτή προκλήθηκε τσουνάμι, το οποίο προκάλεσε ζημιές μέχρι και σε απόσταση 150 χιλιομέτρων. Σήμερα έχει ύψος 280 μέτρων (σε σχέση με τον περιβάλλοντα θαλάσσιο πυθμένα) και βρίσκεται περίπου 18 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Ο κρατήρας του έχει διάμετρο περίπου 3 χιλιομέτρων και βάθος 512 μέτρων.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ / Wikipedia