Το ευρωπαϊκό προεκλογικό κλίμα την Άνοιξη του 2019, πριν από πέντε χρόνια, στις προηγούμενες ευρωπαϊκές εκλογές, διαμορφώνονταν κυρίως από αιτήματα που σχετίζονταν με την κλιματική αλλαγή. Ήταν επίσης η περίοδος που κυριαρχούσε η έξοδος του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Μετά τις ευρωεκλογές του 2019 και τα νέα θεσμικά δεδομένα στην ΕΕ, η κλιματική αλλαγή και οι πράσινες πολιτικές κυριάρχησαν στην ενωσιακή ατζέντα. Μάλιστα ήταν σε τέτοιο βαθμό έντονη η ανάπτυξη της σχετικής συζήτησης, που η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, από τους Χριστιανοδημοκράτες, εξελέγη Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, έχοντας την υποστήριξη της πλειοψηφίας του Ευρωπαϊκού Σοσιαλιστικού Κόμματος, των Φιλελευθέρων και των Πράσινων, μετά από δεσμεύσεις ως προς την πράσινη μετάβαση.
Παραμονές όμως των ευρωεκλογών του 2024, το ενωσιακό περιβάλλον είναι εντελώς διαφορετικό. Η Ευρώπη, όπως και ολόκληρη η παγκόσμια κοινότητα, βρέθηκε αντιμέτωπη με μια πρωτοφανή υγειονομική κρίση, ακολούθησε η Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, με συνέπειες ως προς το ενεργειακό κόστος και το κόστος διαβίωσης, τις πληθωριστικές πιέσεις. Στο πρώτο εξάμηνο του 2024, σχεδόν στο σύνολο των κρατών-μελών, ενώσεις αγροτών προχωρούν σε μαζικές διαμαρτυρίες εναντίον των αλλαγών που επιφέρουν οι πράσινες πολιτικές και ως προς την Κοινή Αγροτική Πολιτική.
Στις ευρωπαϊκές κοινωνίες, κυρίως στις χώρες του ευρωπαϊκού κέντρου, δυνάμεις που εκφράζουν από υπερσυντηρητικές ως ακροδεξιές, ευρωσκεπτικιστικές, ευρωαρνητικές, εθνικολαϊκιστικές θέσεις, γίνονται αποδεκτές από ευρύτερα κοινωνικά στρώματα. Από την στιγμή που σε μια σειρά από ευρωπαϊκές χώρες, τέτοιας κατεύθυνσης κόμματα βρίσκουν ακροατήρια για να προχωρήσουν τις λαϊκιστικές τους θέσεις, στην Ιταλία στην θέση του πρωθυπουργού εξελέγη η Τζόρτζια Μελόνι, έχοντας την επιδίωξη για την διαμόρφωση μιας δεξιάς ομάδας εντός του ευρωκοινοβουλίου, προσδοκώντας να έχει ρόλο.
Η Ευρώπη σήμερα στερείται ενός πλαισίου πολιτικών, ενός οράματος που μπορεί να θέσει ξανά σε κίνηση την ενοποιητική διαδικασία. Όπως συνέβη την δεκαετία του ’50, με το Σχέδιο για την Ευρωπαϊκή Αμυντική Κοινότητα. Όπως συνέβη την 10ετία του ’70 με την Ευρωπαϊκή Πολιτική Συνεργασία, την 10ετία του ’80 με το Σχέδιο Συνθήκης του Αλτιέρο Σπινέλι για την δημιουργία της ΕΕ, όπως έγινε στις αρχές της 10ετίας του ’90, με την Συνθήκη του Μάαστριχτ και τον οραματισμό του Ντελόρ για την Περιφερειακή Πολιτική, την Συνοχή, την Κοινωνική Ευρώπη. Με τις αντιλήψεις Κόλ και Μιτεράν να προωθήσουν την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, με τις χώρες τους, Γερμανία και Γαλλία να βρίσκονται στην προμετωπίδα αυτής της προσπάθειας.
Η Ευρώπη έχει ανάγκη από μια νέα δυναμική ενοποίησης, για την οικονομική ανάπτυξη, την ανταγωνιστικότητα, την πολιτική ασφάλειας και άμυνας, από μια επαναφορά της συζήτησης για την πολιτική ενοποίηση. Η Ελλάδα, διαχρονικά σταθερά προσανατολισμένη στον πυρήνα των δυνάμεων που μπορούν να ενισχύσουν την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, μέσα από τη νέα διαμόρφωση των πολιτικών ομάδων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, οφείλει να διατυπώνει με ένταση θέσεις που να εμπεριέχουν συγκλίσεις πάνω στην ομοσπονδιακή μετεξέλιξη, την αναγκαιότητα της πολιτικής ενοποίησης.
Το αποτέλεσμα της ευρωπαϊκής κάλπης της 9ης Ιουνίου, δεν διαμόρφωσε ένα μεγάλο συμπαγές υπερδεξιό μέτωπο, παρά την μείωση των εδρών του Ευρωπαϊκού Σοσιαλιστικού Κόμματος, την ραγδαία μείωση της δύναμης των Φιλελευθέρων και των Πράσινων, εν τέλει όμως οι συσχετισμοί που προέκυψαν συγκροτούν μια φιλοευρωπαϊκή πλειοψηφία, με κυρίαρχη πολιτική δύναμη το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα.
Η ενίσχυση υπερσυντηρητικών, ακραίων δεξιών σχηματισμών, από τις Σκανδιναβικές χώρες, έως την Γερμανία και την Γαλλία, τις Βαλκανικές χώρες και την Ελλάδα, προσδιορίζει τις δέουσες πολιτικές αντιλήψεις των σχημάτων αυτών, αυτή η πολιτική συνάθροιση όμως δεν μπορεί να προσδιορίσει την ευρωπαϊκή ατζέντα. Στο ευρωκοινοβουλευτικό πολιτικό ιστορικό, οι δυνάμεις που προσδιορίζονται από έναν ριζοσπαστικό, εθνικολαϊκιστικό λόγο, με αντιευρωπαϊκή κατεύθυνση, δεν μπορούν να διαμορφώσουν ένα ενιαίο μέτωπο.
Στην συγκρότηση του νέου Κοινοβουλίου το επόμενο διάστημα, απέναντι στην ευρωαρνητική αντίληψη της ακροδεξιάς αλλά και μέρους μιας ριζοσπαστικής αριστεράς, οι προσδιορισμοί για μια Ευρώπη πιο συνεκτική, για μια Ευρώπη της συνεργασίας, για μια Ευρώπη των Πολιτών, προϋποθέτουν την ανάπτυξη μιας φιλόδοξης, πολιτικής πρότασης για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, μια επαναπροσέγγιση της ιστορικής πρωτοβουλίας του Αλτιέρο Σπινέλι για την φεντεραλιστική μετεξέλιξη της ΕΕ.
Για μια Ευρώπη που θα ανταποκρίνεται πειστικότερα στις προκλήσεις των καιρών, στις προσδοκίες των Πολιτών της, μέσα από νέες φιλόδοξες κοινές πολιτικές. Γιατί είναι επιτακτική ανάγκη να βρεθεί η Ευρώπη εγγύτερα στις κοινωνικές της ρίζες, δημιουργώντας νέα πολιτικά διακυβεύματα.