Η παγκόσμια αναταραχή με αφορμή την κατάσταση που διαμορφώθηκε το προηγούμενο διάστημα στα σύνορα της Ουκρανίας επικαιροποίησε τους συσχετισμούς δυνάμεων και τους ανταγωνισμούς ισχύος σε ένα ήδη ρευστό διεθνές περιβάλλον. Με τις τακτικές κινήσεις όλων των παικτών στη σκακιέρα να έχουν ξεδιπλωθεί, η εμπειρία της «ουκρανικής» κρίσης συνιστά ένα επεισόδιο στη διαδικασία αναπροσαρμογής της παγκόσμιας τάξης και εδραίωσης ενός νέου στάτους μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων.
Στο κείμενο που ακολουθεί αναλύονται οι κινήσεις των βασικών παικτών στην ουκρανική κρίση και το εάν τελικά ήταν/είναι πιθανή μία επιθετική κίνηση από πλευράς Ρωσίας, η στάση και οι στόχοι των Ηνωμένων Πολιτειών, η θέση της Ευρώπης και συνολικότερα της Δύσης και το πώς διαμορφώνονται από εδώ και πέρα οι συσχετισμοί τόσο στην περιοχή όσο και σε όρους παγκόσμιας τάξης.
Τα σημεία της συνέντευξης του Δρ. Πέτρου Βαμβακά στο Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ
Για την πιθανότητα μιας ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία και τις προθέσεις Πούτιν
Η εύκολη απάντηση στην ερώτηση είναι όχι, δεν είναι πιθανή. Δεν χρειάζεται να εισβάλει η Ρωσία την Ουκρανία, απλά υπενθυμίζει σε τακτά διαστήματα ότι η επέκταση του ΝΑΤΟ ανατολικά δεν θα είναι πλέον αποδεκτή. Μην ξεχνάμε ότι και η άνοδος του Βλάντιμιρ Πούτιν οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην επεκτατικότητα του ΝΑΤΟ κατά την πρώτη δεκαετία μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.
Η Ρωσία έχει υιοθετήσει το «δόγμα Πριμακόφ» και στους τέσσερις πυλώνες και τονίζοντας σε όλους τους τόνους ότι θα δώσει προτεραιότητα στην υπεράσπιση των εθνικών συμφερόντων και ότι δεν είναι ένας «μικρότερος εταίρος» στις σχέσεις με τις ΗΠΑ και τη Δύση. Από τα μέσα της δεκαετίας του ’90 η γραμμή της Ρωσίας είναι καθαρή και προβλέψιμη. Η Ανατολική Ουκρανία και η Λευκορωσία είναι στη σφαίρα επιρροής της Ρωσίας και αυτό είναι κάτι που φαίνεται αποδεκτό σε μεγάλο βαθμό και από τους Ευρωπαίους.
Για τη «Δύση» και τη συνοχή της
Δεν ξέρω εάν βιώνουμε τον κατακερματισμό της Δύσης, αλλά αυτό που γνωρίζω είναι ότι ο όρος «Δύση», έτσι όπως έχει οριοθετηθεί μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, πλέον δεν υφίσταται. Η «γερμανική» Ευρώπη και η βαθιά πληγωμένη Αμερική, έπειτα από 20 χρόνια ηγεμονικών επιλογών, έχει δημιουργήσει βαθιά ρήγματα στο οικοδόμημα που αποκαλούσαμε «Δύση». Συν τοις άλλοις, έχουμε δει συχνά τις εθνικές επιλογές κρατών να υπερβαίνουν το κοινό καλό των συμμαχιών της Δυτικής αρχιτεκτονικής.
Για τον ρόλο της Ευρώπης και την ενεργειακή κρίση
Το ενεργειακό είναι στο επίκεντρο και αυτής της κρίσης που διαδραματίζεται στην Ουκρανία. Η σημαντική εξάρτηση της Ευρώπης στην παροχή ενέργειας από τη Ρωσία την καθιστά ευάλωτη και αδύναμη γεωπολιτικά.
Η αδυναμία της Ευρώπης να διαφοροποιήσει περαιτέρω τον ενεργειακό εφοδιασμό της και να κερδίσει πρόσθετους βαθμούς αυτονομία από τον ενεργειακό χάρτη της πρώην Σοβιετικής Ένωσης έχει οδηγήσει τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε μεμονωμένες επιλογές και στο να είναι η Ευρώπη αδύναμος κρίκος για τις γεωπολιτικές επιδιώξεις των Ηνωμένων Πολιτειών.
Για το εάν βρισκόμαστε στο κατώφλι μίας νέας παγκόσμιας τάξης και τους συσχετισμούς δυνάμεων
Η αδυναμία των ΗΠΑ είναι πλέον φανερή εντός και εκτός Αμερικής. Τους τελευταίους εννέα μήνες έχουμε παρακολουθήσει την ραγδαία αποχώρηση της Αμερικής από το Αφγανιστάν, την βεβιασμένη συμμαχία μεταξύ Αυστραλίας, Ηνωμένου Βασίλειου και Ηνωμένων Πολιτειών (ΑUKUS) που θυμίζει περισσότερο πρακτικές του 19ου αιώνα, και τώρα την ντε φάκτο διχοτόμηση της Ουκρανίας. Η -θα φανεί πόσο- προσωρινή μετακίνηση της αμερικανικής πρεσβείας από το Κίεβο στο Λβιβ και η αποχώρηση στρατευμάτων της Ρωσίας από τα σύνορα σηματοδοτεί τη νέα τάξη πραγμάτων στην περιοχή, μια de facto διαιρεμένη Ουκρανία.
Στην τελική ανάλυση, η επαναφορά του ψυχροπολεμικού κλίματος μπορεί να είναι και το θεμιτό αποτέλεσμα τόσο για την προεδρία Μπάιντεν, ισχυροποιώντας την θέση του Προέδρου ενόψει των ενδιάμεσων εκλογών του Νοεμβρίου όσο και για τον Πρόεδρο Πούτιν στο εσωτερικό του μέτωπο.
***
Ο Πέτρος Βαμβακάς, είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σπουδών του Emmanuel College της Βοστώνης η ανάλυσή του δημοσιεύθηκε αρχικά στο Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ