Σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, η «κακοποίηση παιδιών» ή «κακομεταχείριση», συνιστά «όλες τις μορφές σωματικής και / ή συναισθηματικής κακομεταχείρισης, σεξουαλικής κακοποίησης, αμέλειας ή εμπορικής ή άλλης εκμετάλλευσης, με αποτέλεσμα πραγματική ή δυνητική βλάβη στην υγεία, στην επιβίωση, στην ανάπτυξη ή στην αξιοπρέπεια του παιδιού στο πλαίσιο μιας σχέσης ευθύνης, εμπιστοσύνης ή εξουσίας».
Ομολογουμένως το τελευταίο διάστημα κατακλυζόμαστε δυστυχώς από αρνητικές ειδήσεις με κακοποιήσεις σε κάθε επίπεδο παιδιών. Καταγγελίες και αποκαλύψεις πολυετών κακοποιήσεων- σεξουαλικών βιασμών, οικονομικής σεξουαλικής εκμετάλλευσης και εμπορευματοποίησης ανηλίκων,παιδικής πορνογραφίας , με θύτες και οι ίδιοι οι γονείς, και άλλα πολλά αποτρόπαια και ανατριχιαστικά εγκλήματα βλέπουν το φως της δημοσιότητας…
Με τη σειρά μας, ως μέλη μιας κοινωνίας που εδώ και χρόνια μας δείχνει σημάδια σήψης και παρακμής, κάθε φορά που βλέπει το φως της δημοσιότητας η κακοποίηση ανήλικου/ανηλίκων, αρχίζουμε να ρίχνουμε το ανάθεμα όπου ο καθένας κρίνει (στους αυτουργούς, στο κράτος, στην κοινωνία, κλπ).
Είναι γεγονός πως όταν αποκαλύπτονται τέτοιου είδους « ειδεχθή εγκλήματα », σαφώς και πολλοί έχουν μερίδιο ευθύνης πέραν των φυσικών αυτουργών γιατί σίγουρα μια οργανωμένη κοινωνία οφείλει να λειτουργεί όχι μόνο κατασταλτικά και μάλιστα εν προκειμένω με ρυθμούς χελώνας ως προς την απόδοση δικαιοσύνης και παραδειγματικής τιμωρίας των αυτουργών, αλλά οφείλει να αναπτύσσει ισχυρούς μηχανισμούς πρόληψης μέσα από οργανωμένα δίκτυα κοινωνικής φροντίδας και προστασίας των ανηλίκων.
Στο δια ταύτα, διερωτώμαι ποιοι είναι αλήθεια οι κοινωνικοί μηχανισμοί προστασίας για τα ευάλωτα μέλη μιας κοινωνίας;
-πόσο εφαρμόζονται και σε ποιο βαθμό οι ευρωπαϊκές πολιτικές και οι διεθνείς συμβάσεις για την προστασία των παιδιών σε εθνικό επίπεδο;
-πώς λειτουργούν τα δίκτυα προαγωγής της δημόσιας φροντίδας μιας κοινότητας ( υποστηρικτικές δομές φροντίδας των παιδιών, διαδικασία αναδοχής, κα)
-πώς αξιοποιούνται οι λειτουργοί προαγωγής της κοινότητας ( πχ κοινωνικοί λειτουργοί, ψυχολόγοι, οι σύλλογοι προστασιας των δικαιωμάτων του παιδιού, οι κοινοτικοί ιατροί, επιμελητές ανηλίκων, κα)
-πώς λειτουργούμε εμείς οι ίδιοι ως ενεργά μέλη της κοινωνίας μέσα στον μικρόκοσμο της καθημερινότητας μας , πέραν από το να προβαίνουμε σε δηλώσεις δικαιολογημένης αγανάκτησης;
Πολλά τα ερωτήματα που θέτω, και πρωτίστως στον εαυτό μου αλλά και σε όλους εσάς που θέλετε να συμβάλλετε στην αντιμετώπιση της παιδικής κακοποίησης αλλά δεν γνωρίζετε τους τρόπους.
Προστασία των δικαιωμάτων του παιδιού σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο
Σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο υπάρχει πληθώρα θεσμικών κειμένων που προστατεύουν τα δικαιώματα του παιδιού και δεσμεύουν κάθε κράτος μέλος που συμμετέχουν σε αυτούς (ΟΗΕ, Συμβούλιο της Ευρώπης, Ευρωπαϊκή Ένωση). Η δραστηριότητα αυτών των οργανισμών προάγει αδιάλειπτα την προστασία των δικαιωμάτων του παιδιού και είναι εξαιρετικά σημαντικό να γίνει γνωστή ευρέως.
Ειδικότερα, η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, έχει ως αποκλειστικούς αποδέκτες τα παιδιά, η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την προάσπιση των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών (ΕΣΔΑ) του Συμβουλίου της Ευρώπης έχει ως αποδέκτες και τα παιδιά, η δράση της Επιτροπής Δικαιωμάτων του Παιδιού, που επιβλέπει την εφαρμογή της πρώτης Σύμβασης, και τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ), και ο Χάρτης θεμελιωδών δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης ( ΕΕ) , η ευρωπαϊκή στρατηγική για τα δικαιώματα του παιδιού και η ευρωπαϊκή εγγύηση για τα παιδιά*.
Προστασία των δικαιωμάτων του παιδιού σε επίπεδο ελληνικού κράτους:
Ας ξεκινήσουμε από το ελληνικό κράτος που φέρει συνταγματικά το βάρος της θεσμικής και ουσιαστικής προστασίας του παιδιού, και σαφώς είναι εναρμονισμένο με τις θεσμικές επιταγές των διεθνών και ευρωπαϊκών οργανισμών.
Σίγουρα τις τελευταίες δεκαετίες έγιναν ουσιαστικά βήματα ως προς τα θέματα που αφορούν την προστασία των παιδιών, όμως η συνεχής αύξηση των ποσοστών κακοποίησης και βίας ανηλίκων τα τελευταία χρόνια, καταδεικνύουν την αναγκαιότητα να υιοθετηθούν κι άλλες πολιτικές και να ληφθούν ακόμα πιο δραστικά μέτρα για την προστασία των ανηλίκων.
Μεταξύ αυτών που πρέπει να γίνουν, απαιτείται άμεσα:
- Η υιοθέτηση Σχεδίου Δράσης για το παιδί , όπου θα περιλαμβάνει και τα θέματα κακοποίησης ανηλίκων.
- Λήψη θεσμικών πρωτοβουλιών αφενός για την προστασία των ανηλίκων και αφετέρου για την παραδειγματική τιμωρία όσων διαπράττουν αδικήματα κατά αυτών. Π.χ η δημιουργία ειδικού ποινικού μητρώο για αδικήματα κατα ανηλίκων.
- Λειτουργία του θεσμού του/της Επίτροπος/ου Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού( Ανεξάρτητη Αρχή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, η οποία ασχολείται με τη διασφάλιση των δικαιωμάτων του παιδιού και της οποίας οι αρμοδιότητες και υποχρεώσεις ορίζονται με νομοθεσία).
- Ενίσχυση της υπηρεσίας του επιμελητή ανηλίκων και κοινωνικής αρωγής.
- Δια βίου εκπαίδευση των δημόσιων λειτουργών για την αντιμετώπιση περιστατικών κακοποίησης ανηλίκων.
- Στελέχωση με ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς κάθε σχολικής βαθμίδας.
- Σε επίπεδο περιφερειακής και τοπικής αυτοδιοίκησης αυτοδιοίκησης
- Ενίσχυση των υπαρχουσών κοινωνικών δομών αλλά και τη δημιουργία νέων δομών σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης ( α’ και β’ βαθμού) με περαιτέρω στελέχωση από εξειδικευμένο προσωπικό ( πχ ιατροπαιδαγωγικά κέντρα υποστήριξης ανηλίκων, δομές φροντίδας κακοποιημένων παιδιών, κα)
- Δημιουργία δικτύου συμβουλευτικών κέντρων υποστήριξης της οικογένειας σε κάθε δημοτικό διαμέρισμα/ κοινότητα ενός δήμου.
- Δημιουργία ψηφιακής κοινωνικής ταυτότητας σε κάθε δήμο (με την καταγραφή και συστηματική ανατροφοδότηση των κοινωνικών δεδομένων ενός δήμου! Ως παράδειγμα, θυμίζω μια πρωτοβουλία του Δήμου Ρόδου με το ΕΚΚΕ στη δημιουργία και ψηφιακή αποτύπωση της κοινωνικής ταυτότητας του Δήμου Ροδίων.
- Γραμμή καταγγελιών κακοποίησης ανηλίκων υπό την ευθύνη κάθε δήμου ( υπό την ευθύνη του τομέα κοινωνικής πολιτικής του δήμου).
- Ενεργό ρόλο σε πιστοποιημένες συλλογικές οντότητες της Κοινωνίας των Πολιτών, με την δυνατότητα οργάνωσης και διεξαγωγής δράσεων ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης και προαγωγής της κοινοτικής υγείας ( σε συντονισμό πάντα με τους δημόσιους και δημοτικούς φορείς και δομές κοινωνικής πολιτικής)
- Συνέργειες και συνεργασίες μεταξύ όλων των εμπλεκομένων φορέων ( κράτος, αυτοδιοίκηση, εκπαίδευση, δικαιοσύνη, εκκλησία, συλλογικών ομάδων, κοινωνία των πολιτών,κα) αφενός για την πρόληψη και την ενδυνάμωση και προαγωγή της κοινότητας, και αφετέρου για τον συντονισμό ως προς τον εντοπισμό και την αντιμετώπιση φαινομένων κακοποίησης ανηλίκων.
Εν κατακλείδι, είναι καιρός να επαναξιολογήσουμε τις προτεραιότητες μας σε συλλογικό και σε ατομικό επίπεδο και να αναλογιστούμε τι είδος κοινωνία θέλουμε και τι είδους πολιτικές χρειαζόμαστε. Πολιτικές με επίκεντρο την αγορά και τον πλούτο ή πολιτικές με επίκεντρο τον άνθρωπο και την κοινωνική συνοχή;
Σίγουρα στόχος μας πρέπει να είναι η διασφάλιση της προστασίας των ανηλίκων καθώς τα παιδιά είναι το μέλλον ..
[* Η στρατηγική για τα δικαιώματα του παιδιού και η ευρωπαϊκή εγγύηση για τα παιδιά, αποτελεί ένα νέο ολοκληρωμένο πλαίσιο πολιτικής της ΕΕ για τη διασφάλιση της προστασίας των δικαιωμάτων όλων των παιδιών και για την εξασφάλιση της πρόσβασης των ευάλωτων παιδιών σε ειδικές υπηρεσίες. Καταπολέμηση της βίας κατά των παιδιών και διασφάλιση της προστασίας των παιδιών. Ο Θεματικός τομέας 3 της στρατηγικής της ΕΕ για τα δικαιώματα του παιδιού, αφορά δράσεις της ΕΕ που βοηθούν τα παιδιά να μεγαλώσουν χωρίς βία. ]