Συναισθήματα όπως ο έρωτας και η αγάπη προσδίδουν στον έξω κόσμο, σε εμάς τους ίδιους, αλλά και στον αποδέκτη των συναισθημάτων μας ιδιότητες μαγικές.
Με άλλα λόγια, πλάι στα αγαπημένα μας πρόσωπα, μια μικροσκοπική παραλία στο χωριό μπορεί να λάβει τις διαστάσεις τροπικής ακτογραμμής στο Μπαλί, ένα πικ-νικ στην αμμουδιά να μας φανεί πιο απολαυστικό από ένα γεύμα στο πιο φημισμένο εστιατόριο, η διαμονή στη σκηνή του κάμπινγκ, πιο πολυτελής κι από πεντάστερο ξενοδοχείο και ένα μέρος δίπλα στην Αθήνα, που το έχουμε επισκεφτεί πολλάκις, να μοιάζει σαν την πρώτη φορά.
Τι σόι μαύρη μαγεία είναι αυτή;
Κι όμως, δεν υπάρχει τίποτα το υπερφυσικό. Όλα αυτά τα «συμπτώματα» είναι απολύτως φυσιολογικά και εξηγούνται με βάση την νευροεπιστήμη. Όταν ερωτευόμαστε ή όταν βρισκόμαστε πλάι στους ανθρώπους που αγαπάμε, εκκρίνεται ένα μείγμα ορμονών που μας μεθά, μας πλημμυρίζει συναισθήματα ευφορίας.
Ιδίως στα πρώτα στάδια της ρομαντικής αγάπης ενεργοποιείται στον εγκέφαλό μας το σύστημα της ανταμοιβής, ακριβώς όπως συμβαίνει μετά τη χρήση κοκαΐνης. Για να το πούμε πιο απλά, ένα νέο ειδύλλιο ή μερικές στιγμές με τους πιο καλούς μας φίλους ενισχύουν την έκκριση ορμονών, όπως η ωκυτοκίνη, η βαζοπρεσίνη και η ντοπαμίνη.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη μειωμένη δραστηριότητα στις περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με τον φόβο, τη δυσαρέσκεια και την αηδία και μας βοηθά να παραβλέπουμε τα ελαττώματα των ανθρώπων μας, του καταλύματος, του θέρετρου και του έξω κόσμου εν γένει. Πρόκειται για αυτό που οι επιστήμονες αποκαλούν το φαινόμενο των «ροζ γυαλιών» και μας κάνει να τα βλέπουμε όλα ρόδινα.
Όμως προτού το ψάξω ως επιστημονικό φαινόμενο, είχα ακούσει και βιώσει μια σειρά από εμπειρίες, που με οδήγησαν στο να αναζητήσω περισσότερα για την παραισθησιογόνο επίδραση του έρωτα και της δυνατής φιλίας.
Προσωπικά, θα αναφερθώ στο «φαινόμενο των ροζ γυαλιών» μέσα από δύο καλοκαιρινές ιστορίες και ένα από τα χιλιάδες παραδείγματα της τέχνης. Κι ενώ δεν ακούγεται αρκετά επιστημονικό και εμπεριστατωμένο, είναι αυτό που οι ακαδημαϊκοί κύκλοι αποκαλούν «case-study», δηλαδή μελέτη (μεμονωμένων) περιπτώσεων. Και θα εκμεταλλευτώ με χαρά τον επιστημονικό ορισμό τους.
Case Study πρώτο
Πρόσφατα συζητούσα με μια φίλη που βγήκε από μια μακροχρόνια, πολύ τρυφερή και όμορφη σχέση. Όταν λοιπόν τη ρώτησα τί πήγε στραβά μου απάντησε «Τίποτα το συγκεκριμένο». Προβληματίστηκα, γιατί στο μυαλό μου μέχρι πρότινος, υπήρχε η παραδοχή ότι ο χωρισμός, συνήθως επέρχεται όταν το ένα ταίρι κακοκαρδίσει το άλλο.
Εκείνη όμως, προκειμένου να μου δώσει να καταλάβω, μου διηγήθηκε την εξής ιστορία: «Τις πρώτες μας διακοπές με τον Νίκο τις κάναμε στο χωριό του, στον Άγιο Κωνσταντίνο, στη Φθιώτιδα. Μια σταλιά μέρος, ένα σπίτι παλιό, το μπάνιο σε ξεχωριστό κτίσμα και ένα σωρό συγγενείς, που είχαν μαζευτεί για να γιορτάσουν οικογενειακώς το Δεκαπενταύγουστο. Κι όμως, είχαμε περάσει υπέροχα, γελούσαμε ασταμάτητα και η κάθε μέρα ήταν πιο ωραία από την προηγούμενη. Την τρίτη χρονιά που ήμασταν μαζί είχαμε οργανώσει για την επέτειό μας ένα πανάκριβο ταξίδι στη Βιέννη. Το ξενοδοχείο ήταν πέντε αστέρων και εγώ, πάντοτε ονειρευόμουν να ταξιδέψω στην Αυστρία. Κι όμως, όλα μου φαίνονταν άχαρα. Με τον Νίκο μαλώναμε και διαφωνούσαμε διαρκώς. Στην ουσία δεν έφταιγε τίποτα, ούτε για τον χωρισμό μας, ούτε για το γεγονός ότι δεν τα περάσαμε όπως προσδοκούσαμε. Απλώς αυτό που νιώθαμε ο ένας για τον άλλο είχε εξασθενήσει. Κι αν θυμάμαι κάτι από ’κείνον, είναι το τριήμερο στο χωριό κι όχι η εκδρομή μας στην Αυστρία. Το πιστεύεις;»
Πιθανολογώ πως τα πάντα τους φαίνονταν πιο φιλόξενα, επειδή το ειδύλλιο είχε μόλις αρχίσει και είχαν φορέσει και οι δυο τους τα περίφημα ροζ γυαλιά. Δεν έβλεπαν τα κατά, μόνο τα υπέρ. Μπορεί να μην έβλεπαν και τίποτα. Ίσως μέσα από τα ροζ γυαλιά τους να αναγνώριζαν μόνο ο ένας το πρόσωπο του άλλου.
Στη Βιέννη όμως, οι ροζ φακοί τους μάλλον είχαν ραγίσει ή γρατζουνιστεί από το πέρασμα του χρόνου. Και άφηναν τα ελαττώματα του έξω κόσμου αλλά και τα δικά τους να διαπεράσουν τα ροζ γυαλιά.
Case Study δεύτερο (και ακόμα πιο προσωπικό)
Μιλώντας σε πρώτο ενικό, κάπως αναβλητική και με περιορισμένο μπάτζετ, φέτος άργησα να κλείσω τις καλοκαιρινές μου διακοπές. Και τελικά βρέθηκα όπως κάθε χρόνο στο νησί μου, στην Αίγινα, που απέχει μια ώρα από την Αθήνα. Κι ενώ ετοιμαζόμουν για ρουτινιάρικες οικογενειακές διακοπές, φέτος η μια έκπληξη διαδεχόταν την άλλη.
Αρχικά ήρθαν ο αδερφός του μπαμπά μου με τα δυο του αγόρια, δηλαδή τα ξαδέρφια μου. Μαζί δεν είχαμε ξανακάνει ποτέ διακοπές. Κι ας τους είχαμε προτείνει αρκετά καλοκαίρια να έρθουν να μας βρουν στο νησί. Με τους γονείς μου και την αδελφή μου αναλάβαμε να τους προσφέρουμε ένα είδος ξενάγησης (κυρίως γαστρονομικού ενδιαφέροντος) και μαζί με τους «μουσαφίρηδες» όπως τους αποκαλούσαν οι γιαγιάδες μου, άρχισα να βλέπω το μέρος σαν τουρίστρια για πρώτη φορά. Ακόμα και οι στιγμές στο σπίτι ήταν ξεκαρδιστικές. Η παραλία πήρε χρώμα και ό,τι δοκίμαζα, μου φαινόταν πιο νόστιμο και ξεχωριστό από ποτέ. Κι ας το είχα φάει εκατό φορές στο παρελθόν.
Έπειτα μας επισκέφτηκαν μερικές πολύ καλές φίλες - η μια μάλιστα γράφει κι εκείνη στην HuffPost. Μετά το φαγητό - που και πάλι μου φάνηκε ασύλληπτο - ζήτησαν ή μάλλον απαίτησαν να τις πάμε στον Ναό της Αφαίας. Όταν φτάσαμε συνειδητοποίησα πως δεν είχα πάει ποτέ! Με άλλα λόγια μαζί τους ξεναγήθηκα κι εγώ.
Το σερί των επισκέψεων συμπληρώθηκε από μια ακόμη οικογενειακή φίλη και εξαιρετική ηθοποιό, τσίπουρο και υπέροχες κουβέντες στην ακροθαλασσιά. Θα θυμάμαι κάθε αστείο και κάθε μας συζήτηση. Και επιστρέφοντας από την άδεια, νιώθω τρομερά πλήρης κι ευτυχισμένη.
Όλα αυτά τα αγαπημένα πρόσωπα, με έπεισαν πως σε κανένα νησί των Κυκλάδων, των Δωδεκανήσων, των Σποράδων δεν θα βίωνα τόσο συγκινητικές στιγμές και τόσο πρωτόγνωρα συναισθήματα. Κι ας έμεινα στο πιο «safe» και γνώριμο σε εμένα νησί.
Τι έχει να πει για όλα αυτά η τέχνη
Ίσως έχετε ακούσει ένα τραγούδι της Μελίνας Κανά, σε μουσική και στίχους του Θανάση Παπακωνσταντίνου, που λέγεται «Μιλώ για σένα». Το ακούω από παιδί κι όμως πρόσφατα, η προσοχή μου εστίασε σε έναν στίχο, που δεν με είχε απασχολήσει πριν ακούσω για το «φαινόμενο των ροζ γυαλιών».
Ο στίχος λέει «Μιλώ με τ′ ουρανού τα μαύρα σύννεφα και τους μιλώ για σένα, πως όταν περπατάς, γλυκά όπου πατάς η στέρφα γη ανθίζει».
Και σκέφτομαι πως όντως, ούτε τροπικές ακρογιαλιές έχουμε ανάγκη, ούτε πεντάστερες πανσιόν, ούτε φινετσάτα κρασιά και οστρακοειδή στο τραπέζι μας. Ίσως το μόνο που χρειαζόμαστε είναι ταίρια και φίλους που να κάνουν ακόμα και τα πιο άγονα κομμάτια γης να ανθίζουν γύρω μας. Με ένα ωραίο αστείο; Μια καλή κουβέντα; Μια αγκαλιά; Πάσα προσφορά δεκτή.
Και τελικά ποιο είναι το συμπέρασμα;
Μέσα από όλη αυτό το μοίρασμα ιστοριών και συναισθημάτων προσπαθώ να πω ότι όσο περιορισμένο κι αν είναι το μπάτζετ, όσο λίγες ημέρες άδειας κι αν απομένουν, μια όμορφη συντροφιά μπορεί να μας εξασφαλίσει τις πιο υπέροχες διακοπές. Και μια ανεπιθύμητη παρέα να καταστρέψει ένα ταξίδι που σχεδιάζαμε και ονειρευόμασταν χρόνια.