«Ουάου!» ήταν η λέξη που αναφώνησε πανευτυχής η Βιρτζίνια Μεντίνα κάτοικος της πόλης Στόκτον της Καλιφόρνια όταν άκουσε πως ο Δήμος θα της δίνει 500 δολάρια το μήνα. «Ο άντρας μου με ρώτησε για ποιον λόγο μου τα δίνουν και του απάντησα για κανένα λόγο!».
Αυτό βέβαια δεν είναι ακριβές.
Η γυναίκα είναι μια από τους 125 κατοίκους της πόλης με εισόδημα κάτω του μέσου όρου που θα λαμβάνει κάθε μήνα και για διάστημα 18 μηνών, το ποσό των 500 δολαρίων και απώτερο στόχο να αξιοποιήσει τα χρήματα για να βελτιώσει τις συνθήκες διαβίωσής της.
Το πρόγραμμα του SEED (Stockton Economic Empowerment Demonstration) ξεκίνησε άλλωστε βασιζόμενο στην πεποίθηση πως η καλύτερη επένδυση που μπορεί να κάνει κάποιος, είναι στον άνθρωπο. Τον Φεβρουάριο του 2019 άρχισε να χορηγεί τα χρήματα στους κατοίκους της πόλης και δεν υπάρχει κανένας περιορισμός στο πώς θα τα ξοδέψουν. Αρκεί να είναι εγγεγραμμένοι δημότες, άνω των 18 και χαμηλού εισοδήματος (μικρότερο των 46.033 δολαρίων).
Τα δε χρήματα που δίνονται στους πολίτες προέρχονται από δωρεά ιδιωτών.
Ο στόχος είναι, στο πλαίσιο αναζήτησης τρόπων αντιμετώπισης της φτώχειας και της ανισότητας, να διαπιστωθεί πόσο μπορεί να αλλάξει η ζωή των ανθρώπων με μόλις 500 δολάρια και μάλιστα σε μια πόλη που χτυπήθηκε όσο λίγες στις ΗΠΑ από την οικονομική κρίση με τους πολίτες να χάνουν τα σπίτια τους και τις τράπεζες να τους κάνουν έξωση.
Όπως εξηγεί ο δήμαρχος της πόλης, Μάικλ Τουμπς «Κατά μέσο όρο το ποσό για το οποίο στις ΗΠΑ γίνονται οι εξώσεις είναι για οφειλές ύψους 200 έως 300 δολαρίων. Δεν είναι ένα τεράστιο ποσό κι όμως οι άνθρωποι χάνουν τα σπίτια τους. Ο Τουμπς ελπίζει πως αυτό το πείραμα θα βοηθήσει αρκετούς ανθρώπους που οδηγούνται στην φτωχοποιήση.
«Γνωρίζω εκ πείρας πως πολλά από τα κλισέ που αναπαράγονται για τους εργαζόμενους ανθρώπους, τους φτωχούς ανθρώπους δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Πολλοί πολίτες στην κοινότητά μου αγωνίζονται σκληρά. Δεν γνώρισα κανένα που να είναι τεμπέλης ή κάποιον που κακοδιαχειριζόταν τα χρήματα του ή κάποιον που απλά καθόταν και περίμενε από την κυβέρνηση να τον ζήσει. Αντιθέτως, γνωρίζω ανθρώπους που κάνουν ό,τι μπορούν για να τα βγάλουν πέρα, που δανείζονται και δανείζουν άλλους ακόμη και εάν δεν έχουν αρκετά για τους ίδιους. Είναι άνθρωποι που κάνουν ότι μπορούν. Το πρόβλημα δεν αφορά τον καθένα έναν ξεχωριστά, είναι δομικό.
Πόσο αλλάζει τη ζωή των ανθρώπων όμως αυτό το μικρό, θεωρητικά ποσό; «Πλήρωσα έναν λογαριασμό που χρωστούσα και αγόρασα περισσότερα πράγματα από το σούπερ μάρκετ» λέει η ενθουσιώδης Βιρτζίνια. Αυτό. Χρέη και μερικά βασικά είδη για το σπίτι. Κι όμως όπως φαίνεται και στο βίντεο του BBCαυτά τα 500 δολάρια που ξόδεψε με αυτόν τον τρόπο μοιάζουν να την έχουν κάνει τόσο ευτυχισμένη.
Όπως υποστηρίζει το SEED που τρέχει το πρόγραμμα οι άνθρωποι που λαμβάνουν αυτή την βοήθεια κάνουν ότι και η Βιρτζίνια. Ξεχρεώνουν έναν λογαριασμό, πληρώνουν τον παιδικό σταθμό, κάνουν μια επιδιόρθωση στο σπίτι, πηγαίνουν στον γιατρό.
Η αξία όμως αυτής της βοήθειας ξεπερνά το καθαρά «οικονομικό ζήτημα».
Όπως επισημαίνεται στο ρεπορτάζ, οι άνθρωποι που όλους αυτούς τους μήνες λαμβάνουν αυτά τα 500 δολάρια δηλώνουν πως νιώθουν λιγότερο μόνοι, αισθάνονται καλύτερα μέσα στην οικογένειά τους -στην οποία μπορούν να προσφέρουν περισσότερα- αλλά στην πόλη τους.
Το θέμα τους ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος ήταν μάλιστα ένα από αυτά που απασχόλησαν τα πρωτοσέλιδα στον αμερικανικό Τύπο σε όλη αυτή την μακρά πορεία προς τις προεδρικές εκλογές με υποψηφίους από το Κόμμα των Δημοκρατικών μάλιστα να φτάνουν ακόμη και στο σημείο να υπερθεματίζοντας υποσχόμενοι πως θα δώσουν από τα χρήματα της προεκλογικούς τους καμπάνιας, 1.000 δολάρια σε 10 οικογένειες στις ΗΠΑ για διάστημα ενός έτους για να πείσουν πόσο μπορεί να αλλάξουν οι ζωές των ανθρώπων με μερικά χρήματα παραπάνω.
Βέβαια υπάρχουν και πολλά λογικά ερωτήματα, με βασικότερο εάν αυτό που συμβαίνει για ένα περιορισμένο χρονικό διάστημα στην πόλη της Καλιφόρνια θα μπορούσαν να γίνει σε όλη τη χώρα σε μόνιμη βάση.
Η οικονομολόγος Χίλαρι Χόινς δεν είναι αισιόδοξη. «Όλη η συζήτηση καταλήγει στο θέμα των αναγκαίων εσόδων για την χρηματοδότηση ενός τέτοιου προγράμματος. Εάν πάρουμε για παράδειγμα το πρόγραμμα του SEED και το εφαρμόσουμε σε εθνικό επίπεδο το κόστος θα φτάσει τα 3τρις δολάρια. Και το ποσό αυτό είναι μεγαλύτερο από αυτό που ξοδεύουμε στις ΗΠΑ για το σύνολο του κοινωνικών-προνιακών υπηρεσιών».
Οι υποστηρικτές του προγράμματος πάντως συνεχίζουν να παρακολουθούν το πείραμα της πόλης Στόκχολντ και αναμένοντας τα αποτελέσματα αυτού.
«Είδαμε από υποψήφιους για την προεδρία αλλά και πολλούς άλλους να εστιάζουν σε θέματα που αφορούν τον τρόπο που λειτουργεί η οικονομία. Και ελπίζω πως το SEED θα συνεχίσει να παίζει τον δικό του ρόλο μέχρι όλη αυτή η συζήτηση να καταλήξει κάπου. Και για μένα η λογική κατάληξη αυτής της συζήτησης είναι η καθιέρωση ενός ελάχιστου βασικού εισοδήματος για όλους» λέει ο Δήμαρχος του Στόκχολντ.