Ένα ζήτημα που συνάδει με την ισότητα των φύλων και αναδεικνύεται ιδιαίτερα σε προεκλογική περίοδο, όπως είναι οι επικείμενες ευρωεκλογές, είναι η πολιτική εκπροσώπηση των γυναικών. Ως πολιτική εκπροσώπηση των γυναικών μπορούμε να ορίσουμε το ποσοστό των γυναικών που εκλέγεται στα νομοθετικά σώματα, αλλά και σε ποιό βαθμό υλοποιούνται τα αιτήματα που αφορούν την ευρύτερη σχέση των γυναικών με την κοινωνία. Το ζήτημα της πολιτικής εκπροσώπησης είναι διαχρονικό, καθώς στα πρώτα χρόνια των δημοκρατικών κρατών οι γυναίκες αποκλείονταν από την εκλογική διαδικασία. Με την ιστορική εξέλιξη, αυτό το εμπόδιο κάμφθηκε και οι γυναίκες μπορούν ισότιμα με τους άνδρες να προσέρχονται στις κάλπες και να εκλέγονται σε πολιτικές θέσεις. Όμως, είναι αρκετό να πούμε ότι με την πολιτική εκπροσώπηση εκπληρώνεται ο στόχος της ισότητας των φύλων;
Το δικαίωμα της ψήφου των γυναικών ήταν από τα πρώτα αιτήματα των γυναικείων κινημάτων, ”τροφοδοτώντας” το επονομαζόμενο ″πρώτο κύμα φεμινισμού” (1840-1850). [1] Ήδη από το 1792, με το βιβλίο της ″Αn vindication of the Rights of Women”, [2] η Mary Wollstonecraft είχε θέσει τις έννοιες της ισότητας των δύο φύλων και τα δικαιώματα των γυναικών μέσα στην κοινωνία. Με την πάροδο του χρόνου, όλο και περισσότερα κράτη καθιέρωσαν το εκλογικό δικαίωμα στις γυναίκες, αποτελώντας ένα πρώτο βήμα προς την συμμετοχή των γυναικών στην κοινωνική και πολιτική ζωή. Ωστόσο, όσο εξελισσόταν η κοινωνία, δεν αρκούσε μόνο η συμμετοχή γυναικών σε εκλογικούς καταλόγους, αλλά χρειαζόταν η εξασφάλιση της εκλογής τους και η συμμετοχή τους σε ανώτερες πολιτικές θέσεις. Έτσι, μια σημαντική παράμετρος στις σύγχρονες εκλογές είναι η καθιέρωση ποσοστώσεων του φύλου στους εκλογικούς καταλόγους. Οι ποσοστώσεις αυτές, στην περίπτωση της Ευρώπης, αφορά είτε τις εθνικές εκλογές είτε τις ευρωεκλογές. Σε κάποια ευρωπαϊκά κράτη, οι ποσοστώσεις αυτές είναι εθελοντικές, ενώ σε κάποια υποχρεωτικές.
Για την εικόνα της τρέχουσας πολιτικής επικαιρότητας είναι διαφωτιστική μια έρευνα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που δημοσιεύθηκε τον Μάρτιο 2017, με θέμα τις γυναίκες στο Κοινοβούλιο.[3] Σε παγκόσμια κλίμακα, στα δέκα κράτη με υψηλά ποσοστά εκπροσώπησης γυναικών συμπεριλαμβάνονται από την Ευρώπη η Ισλανδία, η Σουηδία και η Φινλανδία και η εισαγωγή εκλογικών ποσοστώσεων με βάση το φύλο αναπτύχθηκε μετά το 2000 στην Ευρώπη, με την Γαλλία να το εισάγει το 2000, το Βέλγιο το 2002, η Πορτογαλία και η Ισπανία το 2007. [4] Μια πολύ σημαντική παράμετρος που επισημαίνεται είναι ότι οι ″ποσοστώσεις των δύο φύλων είναι ουδέτερες ως προς το φύλο”, ώστε να αποφεύγεται η ″υποεκπροσώπηση ανδρών και γυναικών”. [5] Στις υποχρεωτικές ποσοστώσεις υπάρχει η έννοια της νομικής τήρησης ενός συγκεκριμένου ποσοστού και η μη τήρηση μπορεί να επιφέρει κυρώσεις. Στο Βέλγιο και στην Γαλλία ″απαιτείται ισοτιμία 50/50″, με την Σλοβενία και την Ισπανία το ποσοστό που πρέπει να περιλαμβάνεται στους καταλόγους είναι 40%, στην Πορτογαλία 33% και στην Πολωνία 35%. [6] Για την Ελλάδα και την Ιρλανδία έχουν προβλεφθεί ″ρήτρες” για τις εθνικές εκλογές, ωστόσο επισημαίνεται ότι δεν υπάρχει τέτοια πρόβλεψη για τις ευρωεκλογές.[7]
Στην Ιταλία, αναφέρεται η θέσπιση ″καταλόγων ισορροπίας μεταξύ των δύο φύλων”, 1/3 για κάθε φύλο, που εφαρμόστηκε στις εθνικές εκλογές του 2004 και στις ευρωπαϊκές του 2009. [8] Τέλος, όσον αφορά τις εθελοντικές ποσοστώσεις αναφέρεται ότι δεν υπάρχει ″νομική δέσμευση” και θεωρείται πιο αποτελεσματική πολιτική, καθώς αυξάνονται προοδευτικά τα ποσοστά γυναικών στα εθνικά κοινοβούλια. [9] Ως παραδείγματα αναφέρονται η Σουηδία, η Δανία και οι Κάτω Χώρες,[10] αλλά και το Ηνωμένο Βασίλειο, όπου κυριαρχεί η εθελοντική ποσόστωση,[11] με το 32% των μελών της Βουλής των Κοινοτήτων να είναι γυναίκες και το 26% στην Βουλή των Λόρδων. [12] Παρόλα αυτά, περισσότερες γυναίκες στα νομοθετικά σώματα μπορεί να οδηγήσει στην θέσπιση πολιτικών που να προωθούν πραγματικά την ισότητα σε όλους τους τομείς της κοινωνίας; Κατά ένα μεγάλο ποσοστό, βοηθά προς αυτήν την κατεύθυνση, αλλά υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που επηρεάζουν την όλη κατάσταση.
Ένα βασικό θέμα είναι η πολιτική που ασκεί η κάθε χώρα, ποιές είναι οι προτεραιότητες που έχει θέσει. Με άλλα λόγια, είναι πολύ σημαντική η πολιτική ατζέντα της κάθε κυβέρνησης και εάν βρίσκονται σε υψηλή θέση τα ζητήματα ισότητας στην ημερήσια διάταξη. Σύμφωνα με γυναικείες οργανώσεις, όπως η European Women’s Lobby, η έννοια των ποσοστώσεων δεν δίνει την συνολική εικόνα της κοινωνίας, καθώς οι γυναίκες ″δεν είναι μειοψηφία, αλλά αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το ήμισυ της ανθρωπότητας”.[13]
Ακόμη, οι συνθήκες που επικρατούν σε εσωτερική κλίμακα, και σε παγκόσμια, επηρεάζουν τις εξελίξεις σε θέματα οικονομίας, ασφάλειας και περιβάλλοντος, με την ανάδειξη νέων ζητημάτων και στον επαναπροσδιορισμό των ήδη υπαρχόντων. Για παράδειγμα, οι Ester Asin και Jacqueline Hale επισημαίνουν πόσο σημαντικός είναι ο ορισμός του περιεχομένου της έννοιας της ασφάλειας, αναφέροντας ως ζητήματα ασφαλείας και την ενδοοικογενειακή βία, τον εκφοβισμό στα σχολεία, την κλιματική αλλαγή.[14] Ένα άλλο παράδειγμα, είναι το Brexit και πώς μπορεί να επηρεάσει την ισότητα των φύλων στο εσωτερικό του Ηνωμένου Βασιλείου, καθώς, σύμφωνα με την Agnes Hubert, η ευρωπαϊκή νομοθεσία έχει θεσπίσει ένα νομικό και πολιτικό πλαίσιο που βοήθησε τα κράτη-μέλη να ενισχύσουν το ζήτημα αυτό στο εσωτερικό τους. [15]
Συνεπώς, συνοψίζοντας όλα τα παραπάνω, γίνεται αντιληπτό ότι η πολιτική εκπροσώπηση των γυναικών είναι ένα σημαντικό ζήτημα με πολλές παραμέτρους. Στην σύγχρονη εποχή γίνεται όλο και πιο έντονη η παρουσία των γυναικών σε όλους τους κοινωνικούς τομείς, όπως η επιχειρηματικότητα, ο εργασιακός χώρος, η επιστημονική κοινότητα και η πολιτική. Ωστόσο, είναι καίριας σημασίας η πολιτική που ακολουθείται, καθώς η κοινωνία αλλάζει και αναδεικνύονται νέα ζητήματα, με την κάθε χώρα να προσπαθεί να ανταποκριθεί. Στο τέλος, μπορεί να ειπωθεί, ότι δεν είναι αρκετό μόνο το ποσοστό των γυναικών που εκλέγεται, αλλά σε ποιό βαθμό είναι ενσωματωμένη η ισότητα των φύλων στην κοινωνία και να μπορεί να αντέξει σε οποιαδήποτε κατάσταση.
1. Heywood, Andrew, 2006, Εισαγωγή στην πολιτική, μετάφραση:Γιώργος Καράμπελας, Πόλις, Aθήνα, σελ.97.
2. Ιbid, σελ.99
3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10. At a glance infographic, 2017, “Women in parliaments”. European Parliament [http://www.europarl.europa.eu/EPRS/EPRS-at-a-glance-599314-Women-in-parliaments%20Update_FINAL.pdf].
11. Trowsdale, Alison, 2018, “The power-sharing dream: Where women rule in the world”, ΒΒC News [https://www.bbc.co.uk/news/world-44454914]
12. Richard Keen, Richard Cracknell & Max Bolton, 2018, “Women in Parliament and Government”, House of Commons, Library, Briefing Paper, Number SN01250. [https://researchbriefings.parliament.uk/ResearchBriefing/Summary/SN01250].
13. European Women’s Lobby, “Women in Politics” [https://www.womenlobby.org/-Women-in-Politics-507-?lang=en].
14, 15. Politico, 2018, “If women ruled” [https://www.politico.eu/article/feminism-gender-male-female-debate-if-women-ruled-the-world-future-of-europe/].