Ευτυχώς υπάρχει η τεχνολογία και τα κοινωνικά δίκτυα. Ξεκινάω αυτό το άρθρο με την σημείωση και παραδοχή αυτή, καθώς κατά κανόνα είμαι κατά της κατάχρησης των κοινωνικών δικτύων και της επιρροής τους στον άνθρωπο. Στην προκειμένη περίπτωση όμως, δεν μπορώ παρά να πω ένα τεράστιο “ευτυχώς” που υπάρχουν τα κοινωνικά δίκτυα, καθώς αν δεν υπήρχαν, η κοινή γνώμη θα είχε μια πολύ διαφορετική άποψη για την πραγματικότητα και τα απίστευτα γεγονότα που βιώνουμε τους τελευταίους μήνες στην άμοιρη χώρα μας. Και εξηγούμαι.
Μου ήταν πραγματικά δύσκολο να βάλω τις σκέψεις μου σε τάξη για να γράψω αυτό το άρθρο, όμως οφείλω να προσπαθήσω, καθώς μου ζητήθηκε κιόλας να το κάνω από αναγνώστες προηγούμενων άρθρων μου. Είναι πλέον εξοργιστικά μεγάλος ο αριθμός των περιπτώσεων όπου τα μέσα μαζικής ενημέρωσης προβάλλουν μια συγκεκριμένη είδηση, με ένα συγκεκριμένο αφήγημα, το οποίο εν τέλει δεν συμφωνεί καθόλου με την πραγματικότητα που ξεπροβάλει μέσα από τα ερασιτεχνικά βίντεο που έρχονται να διαψεύσουν αυτό που βλέπουμε στις ειδήσεις και διαβάζουμε στα ειδησεογραφικά portals.
Ζούμε σε μια δυστοπία. Δεν ξέρεις πια αν μπορείς να πιστέψεις αυτό που διαβάζεις, ακούς, ακόμα ακόμα και αυτό που βλέπεις μπροστά στα μάτια σου. Ξεκινάς να μάθεις κάποιο νέο, και καταλήγεις εν τέλει να έχεις μάθει κάτι τελείως διαφορετικό από αυτό που έγινε στην πραγματικότητα, πράγμα που αποδεικνύεται από οπτικοακουστικό υλικό που θα βγει στο διαδίκτυο κατόπιν της πρώτης δημοσιοποίησης του νέου. Και θα το διαψεύσει πλήρως.
Προφανώς αφορμή είναι το πρόσφατο περιστατικό με τον 36χρονο που προσπάθησε να μπει στο καράβι τελευταία στιγμή, τα κατάφερε, και μετά το πλήρωμα τον πέταξε στην θάλασσα και είπε «φεύγουμε». Η πρώτη μαζική δημοσιοποίηση της είδησης διηγούνταν ότι ο άνθρωπος αυτός έπεσε μόνος του τρέχοντας να προλάβει το καράβι. Αυτό είπε το πλήρωμα, αυτό βγήκε στον αέρα, αυτό δημοσίευσαν τα μέσα. Στην συνέχεια ΕΥΤΥΧΩΣ εμφανίστηκε ένα βίντεο που έδειξε την πραγματική διάσταση των πραγμάτων. Ξεκάθαρη, στυγνή, απάνθρωπη ανθρωποκτονία. Πέταξαν τον άνθρωπο μέσα στην δύνη των απόνερων του πλοίου να πνιγεί και έφυγαν.
Και άντε να πιστέψω ότι στην προκειμένη περίπτωση ήταν πράγματι ομαδικό λάθος των μέσων μαζικής ενημέρωσης και ότι δεν υπήρχε καμία πρόθεση συγκάλυψης. Ας είμαι αφελής και ας πιστέψω ότι απλά για ακόμη μια φορά δεν έκαναν καλά τη δουλειά τους, και βιάστηκαν να δημοσιεύσουν μια αφήγηση χωρίς πρώτα να διασταυρώσουν το τι πραγματικά συνέβη. Όμως οι συμπτώσεις παραείναι πολλές για να καταλήγουμε πάντα στην ετυμηγορία του έντιμου λάθους.
Από που να αρχίσει κανείς. Από τις φωτιές στην Αλεξανδρούπολη και στη Ρόδο, όπου το θέμα έπαιξε για 1-2 ημέρες ενώ οι φωτιές κατάκαιγαν τα πάντα για περισσότερο από μια εβδομάδα, και το μαθαίναμε από τα βίντεο που βλέπαμε στα κοινωνικά δίκτυα; Από την δολοφονία του Άλκη Καμπανού, που στην αρχή βαφτίστηκε οπαδική συμπλοκή μέχρι που βγήκαν στη φόρα τα βίντεο με την επίθεση δολοφονίας σε 3 παιδιά που καθόταν σε ένα πεζούλι; Πηγαίνοντας ακόμα πιο πίσω, από την δολοφονία του Παύλου Φύσσα, όπου έγινε το ίδιο πράγμα; «Σκοτώθηκαν για τις ομάδες» έγραφε η λεζάντα στις πρωινές ενημερωτικές εκπομπές.
Να θυμηθώ μήπως τα Τέμπη και τους 57 νεκρούς τους, και την τεράστια προσπάθειας μετάθεσης όλης της ευθύνης σε έναν ανειδίκευτο σταθμάρχη που τοποθετήθηκε εκεί με ρουσφέτι; Ή μήπως την πολύ πρόσφατη κοσμοπλημμύρα στο Βόλο, όπου και πάλι μόνο τα ερασιτεχνικά βίντεο δείχνουν ότι η πόλη έχει καταστραφεί σχεδόν ολοσχερώς, την ίδια ώρα που τα περισσότερα κανάλια προβάλλουν εικόνες από καφετέριες που στάζουν τα νερά από τις οροφές; Ή μήπως να θυμηθώ τις φωτιές στην Εύβοια το προηγούμενο καλοκαίρι, και το αφήγημα ότι η αντιμετώπιση των πυρκαγιών ήταν επιτυχημένη καθώς δεν κάηκε κανένας ζωντανός, εκτός από κάτι χιλιάδες στρέμματα δάσους και κατοικιών;
Τα παραδείγματα είναι τόσα πολλά, που σε πιάνει κατάθλιψη και μόνο στην απλή απαρίθμηση τους. Το ξύλο των αστυνομικών δυνάμεων σε πολίτες στη Νέα Σμύρνη, χωρίς καμία πρόκληση, που και αυτό βαφτίστηκε ως συμπλοκή αναρχικών με την αστυνομία μέχρι να βγουν τα βίντεο στον αέρα. Ακόμα μια «βαφτισμένη» οπαδική συμπλοκή με την αστυνομία στην Αθήνα, όπου φίλαθλοι του Άρη Θεσσαλονίκης ξυλοκοπήθηκαν άγρια από την αστυνομία, και ενώ στην αρχή το αφήγημα ήταν περί επεισοδίων, βγήκαν βίντεο από μπαλκόνια που αποδείκνυαν πως τα ΜΑΤ τους έδερναν χωρίς κανέναν απολύτως λόγο και τους έβριζαν χυδαία. Αποτέλεσμα, να ξηλωθεί η ηγεσία των ΜΑΤ στην συγκεκριμένη περιοχή ευθύνης. Αν όμως δεν είχε βγει το βίντεο από το μπαλκόνι;
Τόσα και τόσα πολλά ακόμα παραδείγματα, που όμως δεν χρειάζεται να συνεχίσω να απαριθμώ. Έχετε πιάσει το νόημα. Είναι πράγματι τρομακτικός ο συνδυασμός μιας κυβέρνησης με -σχεδόν- ολική παντοδυναμία στη βουλή, και σχεδόν καθολική επιρροή στο αφήγημα των mainstream μέσων μαζικής ενημέρωσης, κάθε είδησης που μπορεί να έχει πολιτικό κόστος. Είναι εξοργιστικό το ότι πλέον δεν μπορείς να εμπιστευτείς λέξη από όσα ακούς στα mainstream media, και πρέπει να το διασταυρώσεις από δέκα πηγές διαφορετικών συμφερόντων, για να καταλήξεις τελικά στο τι πραγματικά συνέβη vs αυτού που διάβασες, άκουσες ή είδες.
Στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή συντελείται εδώ και μερικά χρόνια μια τεράστια αλλαγή πλεύσης του τρόπου λειτουργίας των μέσων μαζικής ενημέρωσης, όπου οδηγούνται σε ένα μοντέλο αμερικανικού τύπου. Θέλεις να ακούσεις στυγνή προπαγάνδα υπέρ των δημοκρατικών; Βάζεις CNN. Αν είσαι Ρεπουμπλικάνος; Fox News. Και ακούς αυτό που θέλεις να ακούσεις.
Τα προβλήματα που απορρέουν από αυτή τη συνθήκη είναι μεγάλα, και θα θίξω για αρχή δύο, το ένα μάλιστα ως συνέχεια του άλλου. Κατά πρώτον, είναι εν γένει νοσηρό το να μετατρέπεται η δημοσιογραφία σε ξεδιάντροπη προπαγάνδα, που δεν αισθάνεται καν την ανάγκη να καλύψει τον εαυτό της από το να γίνει αντιληπτή από την κοινή γνώμη. Γίνεται δε ακόμα χειρότερο όταν αυτή η προπαγάνδα είναι μονομερής και δεν έχει αντίπαλο δέος, έτσι ώστε τουλάχιστον να προσπαθεί ο μέσος πολίτης να μάθει τα πραγματικά γεγονότα καταφεύγοντας και στις δύο πηγές ενημέρωσης, και φτάνοντας τέλος πάντων μπακάλικα κάπου στη μέση. Έχουμε τους μεν που ελέγχουν τα πάντα, και τους δε που σχεδόν δεν υπάρχουν. Έχουμε συντεταγμένες προσπάθειες στρέβλωσης συγκεκριμένων γεγονότων με συγκεκριμένο σκοπό, και ασύνταχτα βίντεο και μαρτυρίες, διασκορπισμένα στα κοινωνικά δίκτυα, με την ελπίδα να γίνονται viral κάθε φορά για να αντικρούεται το πρώτο αφήγημα. Κάποιες φορές ευτυχώς συμβαίνει, τις περισσότερες φορές όμως όχι.
Αποτέλεσμα; Ζούμε μια στρεβλή εκδοχή της πραγματικότητας, αποφασίζουμε βάσει αυτής της στρεβλής εκδοχής, άρα στρεβλά, και κατευθυνόμαστε όπου πρέπει να μας κατευθύνουν για να συνεχιστεί αυτός ο φαύλος κύκλος επιβολής μιας εικονικής πραγματικότητας ως γεγονός.
Αντιμετώπιση; Μεγάλη κουβέντα. Όμως σίγουρα χρειάζεται να δυναμώσουν μέσω της στήριξης μας αδέσμευτα μέσα ενημέρωσης, που αναζητούν την αλήθεια και δεν την ντύνουν με κανένα ρούχο για να δείχνει αλλιώς. Και φυσικά, όπως σχεδόν πάντα, η μαζική καλυτέρευση της ενημέρωσης που λαμβάνουμε επαφίεται και στην ατομική μας ευθύνη. Να διασταυρώνουμε, να ελέγχουμε, να αμφισβητούμε. Και δυστυχώς, να μην εμπιστευόμαστε κανένα μέσο. Μέχρι να αλλάξουν τα μέσα, και μέχρι να αλλάξουμε και εμείς.