Προπαγάνδα είναι οι κατασκευασμένες και παραπλανητικές ειδήσεις που σκοπό έχουν την χειραγώγηση της κοινής γνώμης. Η Προπαγάνδα δεν είναι σημερινό φαινόμενο, υπάρχει από τότε που οι άνθρωποι άρχισαν να επικοινωνούν και είναι το βασικό εργαλείο των αντιδημοκρατικών και καθεστωτικών μορφών εξουσίας για να ελέγχουν τους λαούς τους.
Αυτό δεν σημαίνει ότι και στις δημοκρατικές κοινωνίες δεν είναι μια συνηθισμένη τακτική παραπλάνησης και επηρεασμού της κοινής γνώμης.
Κατά την διάρκεια ενός πολέμου η προπαγάνδα υποκαθιστά την αλήθεια, χρησιμοποιείται κατά κόρον και από τις δύο πλευρές για τον επηρεασμό της διεθνούς κοινότητας, αλλά και για την τόνωση του ηθικού των πολιτών των εμπλεκομένων χωρών.
Το πιο ακραίο περιστατικό προπαγάνδας στον σύγχρονο κόσμο έγινε το 2003. Τότε οι Αμερικανοί πολιτικοί για να πείσουν τους συμμάχους τους να συναινέσουν στην επίθεση εναντίον του Ιράκ επικαλέστηκαν κατασκευασμένες ειδήσεις ότι τάχα ο Σαντάμ Χουσεΐν διέθετε όπλα μαζικής καταστροφής.
Σήμερα με την άνθιση των social media η προπαγάνδα τείνει να γίνει καθημερινό φαινόμενο σε όλες τις κοινωνίες.
Αλήθεια έχουμε αναρωτηθεί ποτέ αν όσα διαβάζουμε στα Social media που με τόση ευκολία και βιασύνη αναπαράγουμε, ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα; Το διαδίκτυο δυστυχώς, δίνει απλόχερα βήμα σε κάθε ευφάνταστο, αλλά και σε κάποια παπαγαλάκια που πληρώνονται με το κομμάτι για να επηρεάζουν, να κατευθύνουν και να διαμορφώνουν την κοινή γνώμη, κυρίως γύρω από πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα.
Η επίκληση στο συναίσθημα είναι η πιο απροκάλυπτη μέθοδος προπαγάνδας.
Λίγα λεπτά είναι αρκετά για να αναπαραχθεί κάτι που προκαλεί την οργή, η την ευαισθησία του κόσμου. Η προπαγάνδα εκεί στοχεύει. Στα συναισθήματα των ανθρώπων, όπως συνέβη πρόσφατα με την «μικρή Μαρία στον Έβρο» μια από τις μεγαλύτερες υποθέσεις προπαγάνδας στην Ελλάδα.
Λίγα λεπτά ήταν αρκετά για να αναπαραχθεί αυτή η «είδηση» σε χιλιάδες λογαριασμούς χωρίς οι κάτοχοί τους να μπουν στον κόπο να αμφισβητήσουν την αυθεντικότητά της, παρ όλες τις αντίθετες φωνές και τις διαψεύσεις.
Και από κάτω χιλιάδες οι θλιμμένες και οργισμένες φατσούλες να συνοδεύουν την κάθε ανάρτηση.
Ξέρετε ποια είναι η διαφορά της προπαγάνδας από τα fake news;
Τα fake news πέρα από την πρόθεση για εξαπάτηση, μπορεί να κρύβουν μια ανωριμότητα και ίσως μια επιπολαιότητα. Η προπαγάνδα όμως είναι κάτι πιο σκοτεινό, κάτι πιο υποχθόνιο που επιδιώκει να διαμορφώσει απόψεις με δόλιες μεθόδους.
Η προπαγάνδα χρησιμοποιεί πολλές τεχνικές για να πετύχει το σκοπό της. Κάποιες από αυτές είναι:
Συναισθηματική φόρτιση. Η χρησιμοποίηση εικόνων και λέξεων κυρίως με παιδιά και ζώα, που στοχεύουν στο συναίσθημα και όχι στην λογική.
Φόβος. Καλλιεργούν τον φόβο και όταν σε έχουν φοβίσει αρκετά θα τους δεις σαν σωτήρες που θα έρθουν να σε σώσουν.
Σοφιστείες. Η χρησιμοποίηση αληθοφανών επιχειρημάτων που οδηγούν σε λάθος συμπεράσματα.
Άσπρο η μαύρο. Η λογική του η είσαι μαζί μας, η εναντίον μας.
Αποπροσανατολισμός. Η ευκολία μεταπήδησης από το ένα θέμα στο άλλο για να προκληθεί σύγχυση.
Περί ηθικής. Κατηγορίες για αναπόδεικτα σκάνδαλα και αμαρτίες του παρελθόντος.
Δαιμονοποίηση. Αποκαλείς τον άλλο υπηρέτη ξένων αφεντάδων, ακραίο και φασίστα και καθάρισες.
Ψέματα και μισές αλήθειες. Το ψέμα εξαπατά και οι μισές αλήθειες δημιουργούν προβληματισμό που αυτός είναι ο σκοπός τους. Εκεί στοχεύουν. Στον κλονισμό της εμπιστοσύνης.
Ο ρόλος την Κασσάνδρας. Σαν προφήτες επικαλούνται τα δεινά που έρχονται στοχεύοντας στην ανάγκη των ανθρώπων για ένα καλύτερο αύριο.
Χάρτινα συνθήματα. Τυποποιημένες φράσεις που προκαλούν εντυπώσεις και συγκινούν την μάζα χωρίς ουσιαστικό περιεχόμενο.
Μετατόπιση ευθυνών. Πόσες φορές δεν το ακούσαμε στο παρελθόν. Ναι. Ξέρεις. Αλλά και οι άλλοι δεν ήταν καλύτεροι.
Συμψηφισμός. Τους λες για την Ρωσία που εισέβαλε στην Ουκρανία και σου απαντούν για την Σερβία, το Ιράκ και την Λιβύη.
Αν δεν θέλουμε να πέσουμε θύματα της προπαγάνδας, θα πρέπει να αντιμετωπίζουμε με καχυποψία τις ειδήσεις που αφήνουν κάποια ερωτηματικά, να εισάγουμε στην σκέψη μας τις αρχές της αντικειμενικότητας και να αντιμετωπίζουμε με κριτικό βλέμμα, με ελεύθερη βούληση και νηφαλιότητα ότι διαβάζουμε και ότι ακούμε.