«Το πρώτο πράγμα που σκέφτηκα ήταν ότι δεν με νοιάζει αν θα πεθάνω, αλλά φοβάμαι τον πόνο και την κατάρρευση». Η ψηφιακή παρουσία του Χρήστου Γραμματίδη στο Facebook ήταν ξεχωριστή, όχι μόνο για τον ιδιαίτερο λόγο του, αλλά κυρίως για τα όσα βίωνε, τη μάχη του με τον καρκίνο που οδήγησε τελικά στη δυσβάσταχτη απώλεια.
Ο Χρήστος ήταν ένας από εκείνους που είτε από θάρρος, είτε από φόβο, μοιράζονται την οδύνη τους στις σελίδες των κοινωνικών δικτύων, αναζητώντας και βρίσκοντας στήριξη, συμπαράσταση, επικοινωνία. Ένας άλλος άνθρωπος που ακολούθησε παρόμοιο δρόμο ήταν ο μεγάλος δάσκαλος και φίλος, Γιώργος Αποστολόπουλος, ο οποίος σχεδόν με θράσος μετέφερε τα όσα περνούσε στον Άγιο Σάββα, στα κοινωνικά προφίλ του. Μετά τον θάνατό του, κυλούσα ξανά και ξανά το χρονολόγιό του αναζητώντας τη θεώρησή του, τις πολύτιμες συμβουλές του, την αίσθηση της παρουσίας του...
Αυτό που έχει αξία να καταγραφεί στην προσπάθεια κατανόησης του ρόλου των κοινωνικών δικτύων στην καθημερινότητά μας, αλλά και στο πώς μετέχουμε ή απλώς παρακολουθούμε τις ζωές των άλλων είναι η κατάρρευσης της απόπειρας για μονοδιάστατη ερμηνεία τους με άξονα ένα ακόμη δίπολο: στη μία προσέγγιση αποτελούν εργαλεία επικοινωνίας και στην αντιστροφή της, αιτία κοινωνικής απομόνωσης.
Η ορθή προσέγγιση είχε αρχίσει να διαφαίνεται εδώ και αρκετά χρόνια, τουλάχιστον στο δικό μου το μυαλό. Ήταν το όχι και τόσο μακρινό 2009, στο άνοιγμα των εργασιών του Πρώτου Παγκόσμιου Συνεδρίου Επιστήμης του Ιστού (Web Science), στο Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, όταν και όλοι όσοι βρίσκονταν εκεί είχαν μόλις ακούσει τον σερ Τιμ Μπέρνερς Λη, δημιουργό του http και αποκαλούμενο από πολλούς πατέρα του Διαδικτύου, να μιλάει για το νέο του δημιούργημα, την Web Science. Στον απόηχο, λοιπόν, της ομιλίας του Μπέρνερς Λη και ενώ συνομιλούσα με τον τότε υπουργό Πολιτισμού, Αντώνη Σαμαρά, ο καθηγητής Κωνσταντίνος Κοσκινάς (Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας), άρχισε να κάνει νοήματα με τα χέρια του από μακριά και να με καλεί. Πριν ακόμη φτάσω δίπλα του, επαναλάμβανε μονότονα και με ενθουσιασμό το ίδιο μάντρα: «το παράδειγμα έχει αλλάξει, το παράδειγμα έχει αλλάξει». Αυτό που μου εξήγησε αμέσως μετά είναι πόσο λανθασμένη ήταν η ακαδημαϊκή - ερευνητική προσέγγιση των κοινωνικών δικτύων ως κάτι διαφορετικό από τον πραγματικό κόσμο. Ανέλυσε ότι δεν μπορείς να εξάγεις ορθά και ολοκληρωμένα συμπεράσματα, δεν μπορείς καν να εξετάσεις τα social media, αν δεν τα αντιμετωπίσεις ως προέκταση της ζωής μας, με την όποια σημαντικότητα έχει αυτή η προέκταση για τον καθένα μας.
Έτσι, η πολυπλοκότητα της ζώσας πραγματικότητας είναι δεδομένο ότι γίνεται ακόμη πιο σύνθετη, προσθέτοντας τις δυνητικές, εικονικές και ψηφιακές εκδοχές της και μάλλον μας βρίσκει ανέτοιμους απέναντι σε συναισθήματα, όπως η οδύνη της απώλειας, για τα οποία ούτως ή άλλως ποτέ δεν θα είμαστε επαρκώς προετοιμασμένοι.