Λίγες ημέρες πριν, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Aids, είχα μιλήσει με τη Μαρία Ξανθάκη,Ψυχολόγο και Υπεύθυνη Επικοινωνίας και Διεκδίκησης Δικαιωμάτων στο Red Umbrella Athens, το Φορέα Πρόληψης και Ενδυνάμωσης που λειτουργεί με πρωτοβουλία του Συλλόγου Οροθετικών Ελλάδας «Θετική Φωνή» και του Συλλόγου Ασθενών Ήπατος Ελλάδος «Προμηθέας» και αφορά στα άτομα που εργάζονται στο σεξ.
Τότε, η Μαρία μου είχε πει πως στις 17 Δεκεμβρίου είναι η Παγκόσμια Ημέρα Κατά της βίας των ατόμων που εργάζονται στο σεξ. Ήμουν πολύ ειλικρινής μαζί της. «Μαρία, δεν ήξερα καν ότι υπάρχει αυτή η μέρα αλλά με ενδιαφέρει πολύ». Έτσι, κανονίσαμε να βρεθώ στο χώρο που στεγάζεται το Red Umbrella Athens, στην οδό Σατωβριάνδου όπου και γίνεται πιάτσα, να γνωρίσω από κοντά τους εθελοντές και κάποια άτομα που εργάζονται ως sex workers και να μιλήσουμε για τις δράσεις του φορέα ενόψει της Παγκόσμιας Ημέρας αλλά και για κάτι ακόμα, πολύ βασικό: τι ορίζουμε ως βία σε ένα τόσο «αχαρτογράφητο» επαγγελματικό πεδίο, δεδομένου ότι αυτοί οι άνθρωποι εργάζονται εκτός πλαισίου.
Αφαίρεση του προφυλακτικού από τον πελάτη κατά τη διάρκεια του σεξ
Το πρώτο πράγμα που μου έθεσε ως μορφής βίας για τους sex workers ο Γιώργος Παπαδοπετράκης, Διευθυντής του Red Umbrella Athens & Αντιπρόεδρος του Συλλόγου Θετική Φωνή, είναι η αφαίρεση προφυλακτικού από τον πελάτη στη διάρκεια του σεξ, παρά το γεγονός ότι είχαν συμφωνήσει με τον/την εργαζόμενη να γίνει με προφύλαξη. Έτσι, το άτομο που εργάζεται στο σεξ εκτίθεται στον κίνδυνο των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων. Στην ίδια κατηγορία κατατάσσονται και οι περιπτώσεις που ο πελάτης πιέζει τον εργαζόμενο ή την εργαζόμενη να κάνουν σεξ χωρίς προφυλακτικό, προσφέροντας ακόμα και μεγαλύτερο χρηματικό αντίτιμο για να το πετύχει.
Λεκτική, σωματική, ψυχολογική βία
Εδώ τα πράγματα είναι πιο ξεκάθαρα και συμπεριλαμβάνεται οποιαδήποτε μορφή άσκησης σωματικής ή λεκτικής και ψυχολογικής βίας. Είναι ενδεικτική η σχετική έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (Π.Ο.Υ.) που αναφέρει ότι Παγκοσμίως, οι εργαζόμενοι του σεξ αντιμετωπίζουν 45-75% πιθανότητα εμφάνισης βίας στον εργασιακό χώρο και 32 -55% πιθανότητα να βιώσουν σεξουαλική βία μέσα σε ένα οποιοδήποτε έτος.
Η βία που εφαρμόζεται από επίσημα όργανα
Ο Miro Pascalev, μέλος του ΔΣ της «Θετικής Φωνής» και μέλος της ομάδας του Red Unbrella Athens, ήταν αφοπλιστικός: «Για μένα, χειρότερη κι από την αφαίρεση του προφυλακτικού, είναι η βία που βιώνουν οι sex workers από την αστυνομία. Μας έχει καταγγείλει περιστατικό εργαζόμενη στο sex που ήταν στο super market με το παιδί της, μπήκαν σε αυτό αστυνομικοί κι επειδή προφανώς την αναγνώρισαν φυσιογνωμικά τη συνέλαβαν μπροστά στο παιδί της επειδή είναι εργαζόμενη στο σεξ, χωρίς να έχει κάνει κάτι παράνομο μέσα στο χώρο του super market».
Πράγματι, δεδομένου ότι δεν έχει αποποινικοποιηθεί η εργασία στο σεξ, οι sex workers δεν είναι εκτεθειμένοι μόνο στη βία των πελατών. Αυτό επιβεβαιώνει και η σχετική έκθεση του ΠΟΥ που διευκρινίζει ότι οι εργαζόμενοι στο σεξ δεν είναι μόνο ευάλωτοι στη βία από τους πελάτες ή άτομα που παριστάνουν τους πελάτες, αλλά κυρίως από ιδιώτες, την αστυνομία, τη μεταναστευτική αστυνόμευση όπως και από τα δικαστήρια. Επιπροσθέτως, οι εργαζόμενοι στο σεξ βιώνουν ένα μεγάλο εύρος παρενοχλήσεων, λεκτικής και σωματικής κακοποίησης, όπως και σεξουαλικής παρενόχλησης από περαστικούς, γείτονες, συναδέλφους, άτομα που παριστάνουν τους πελάτες, ακτιβιστές ενάντια στην πορνεία και την εργασία στο σεξ, ερευνητές και επιστήμονες, δημοσιογράφους, εγκληματικές συμμορίες, ιδιοκτήτες χώρων.
Τι ορίζουν, όμως, ως βία οι ίδιοι οι εργαζόμενοι στο σεξ;
Σε αυτές τις περιπτώσεις, είναι καταλληλότεροι να μιλήσουν για το τι συνιστά βία σε βάρος τα ίδια τα άτομα που εργάζονται στο σεξ.
-Η Άννα Κουρουπού, Υπεύθυνη Ενδυνάμωσης Κοινότητας εργαζόμενων στο σεξ στο Red Umbrella Athens και sex worker, δηλώνει τα εξής: «Με μια πιο γενικευμένη σκέψη, θεωρώ βία οτιδήποτε καθηλώνει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Αυτό περιλαμβάνει κάθε μορφή της-ιδιαίτερα με προσωπεία- σε οποιαδήποτε ανύποπτη στιγμή για οτιδήποτε φέρεις,αντιπροσωπεύεις ή είσαι. Πάντα έχει λόγο ύπαρξης η βία,αλλά καμία δικαιολογία. Λόγω της εργασίας μου-στο σεξ αλλά και της “ιδιαίτερη φύσης” μου, είμαι τρανς γυναίκα, η βία έχει παίξει πρωταγωνιστικό και κυρίως καθοριστικό ρόλο στη ζωή μου. Οι κραυγαλέες πράξεις βίας που έχω υποστεί είναι πολλές. Βιασμοί-και ομαδικοί- ξυλοδαρμοί,εκβιασμοί από επίδοξους προστάτες της τσέπης τους και μόνο και μια καθημερινή ταπείνωση,ιδιαίτερα όταν εργαζόμουν στο δρόμο».
Και συμπληρώνει: «Το να σε λοιδορεί ο κάθε περαστικός, απλά για να γελάσει με το δικό του ”ρόπαλο” αστειότητας, ή να σου πετάξει μια πέτρα στο κεφάλι γελώντας ή ένα γιαούρτι γεμάτο με κομμάτια γυαλιών, είναι αδύνατον σχεδόν να περιγραφεί πόσο καταστροφικό είναι για την πορεία της ζωής ενός ανθρώπου που φέρει δυο μελανά στίγματα πάνω του. Οι επιπτώσεις είναι ολέθριες με αποτέλεσμα να δημιουργούν ένα μόνιμο αίσθημα ανασφάλειας σε κάθε δραστηριότητα της καθημερινότητας,με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Μη εμπιστοσύνη, φόβος, τραύματα, μη επουλώσιμα και μια χαμηλή αυτοεκτίμηση που το καθιστά μονίμως να είναι σε μια στάση άμυνας και καχυποψίας. Δηλαδή ένα ”σκλαβωμένο” άνθρωπο στο ρόλο που του δημιούργησε η ίδια η βία. Στις πιο ιδιαίτερες στιγμές της μπαίνει σε βλέμματα,μορφασμούς,λέξεις που ενοχοποιούν την ύπαρξη του».
Πώς μπορείς να σταματήσει αυτός ο φαύλος κύκλος; «Ο πιο χρήσιμος τρόπος για να σταματήσει η βία, είναι η παιδεία,η γνώση και φυσικά το οικογενειακό περιβάλλον. Επειδή όμως αυτά ακούγονται και προφανώς είναι ουτοπικά, θεωρώ πως μια νομοθεσία με εργασιακές και ιδίως κοινωνικές παροχές, έχει ανασταλτικό χαρακτήρα σε κάθε επίδοξο προϊόν της βίας. Ελπίζω λοιπόν κάποια στιγμή η Ελληνική κυβέρνηση να κοιτάξει με σοβαρότητα και ενδιαφέρον τα προβλήματα που δημιουργούνται σε τόσους ανθρώπους-και είναι πολλοί-βάζοντας μια περιχαράκωση ανάμεσα στη βία και στο δικαίωμα για μια πραγματικά ελεύθερη ζωή. Είναι ένα στοίχημα που έχει μπροστά της να το κερδίσει,δίνοντας μάλιστα και το ερέθισμα στην κοινωνία να σκεφτεί, πως είναι πραγματικά τραγικό να σε πολεμάει αυτός που είναι ο “εργοδότης” σου, δηαλδή ο πελάτης σου», καταλήγει.
-Η Ειρήνη, μέλος της ομάδας του Red Umbrella Athens από το Φεβρουάριο του 2017 έχει αρκετά περιστατικά βίας να μοιραστεί. «Θυμάμαι αρκετά ”σκηνικά” βίας: Πελάτης που με έπιασε απ’ το λαιμό για να με πνίξει επειδή δεν του είπα σ’αγαπώ.Απαξίωση και ειρωνεία από όργανα της τάξεως. Λεκτικές φράσεις θίγοντας την κατ’επιλογή μου φύση. Επίθεση με αυγά, γιαούρτια, φρούτα, κ.ά. Απόπειρα δολοφονίας (π.χ. προσπάθησε να με πατήσει με το αυτοκίνητο, ξυλοδαρμός με βαρύ αντικείμενο κ.ά)» και συμπληρώνει: «Η βία δεν είναι μόνο οι δολοφόνοι ή η κακοποίηση σωματική, λεκτική, ψυχολογική. Μπορεί να είναι και κατάχρηση εξουσίας (π.χ αστυνομία), το στίγμα, η ποινικοποίηση.Όλα αυτά είναι κομμάτι της βίας ενάντια στους ανθρώπους που είναι sex workers. Ο ρατσισμός, η ομοφοβία η τρανσοφοβία επίσης».
Ποιες είναι οι αιτίες κατά την ίδια για τη βία που υφίστανται οι εργαζόμενοι στο σεξ; «Η έλλειψη γνώσης, παιδείας, καλλιέργειας και μόρφωσης οδηγούν στην οποιαδήποτε μορφή βίας. Το μήνυμά μου για την 17η Δεκεμβρίου είναι ότι ζητώ την ίση μεταχείριση, την προστασία και τα δικαιώματα που έχουν όλοι οι πολίτες. Την αποποποινικοποίηση της εργασίας στο σεξ. Λέμε στοπ σε κάθε μορφή βίας απ’ όπου και αν προέρχεται. Η εργασία στο σεξ είναι εργασία».
Sex workers δεν είναι μόνο γυναίκες. Υπάρχουν και άντρες όπως και τρανς άτομα που διατρέχουν τους ίδιους κινδύνους με τις γυναίκες εργαζόμενες στο σεξ.
-Ο Χρήστος, που δραστηριοποιείται στο διαδικτυακό sexworking τα τελευταία 8 χρόνια και είναι μέλος της ομάδας του Red Umbrella Athens και της Θετικής Φωνής τον τελευταίο ένα χρόνο, μοιράζεται τη δική του οπτική στο θέμα.
«Ως εργαζόμενος στο σεξ, για να είμαι ειλικρινής δεν έχω υποστεί σωματική βια. Για μένα η βία είναι οποιαδήποτε ενέργεια σωματική που συμβαίνει σε ένα άτομο χωρίς να το έχει επιλέξει συνειδητά. Δεν υπάρχει λογική και λόγος για την βία. Δεν εξηγείται απλά δυστυχώς συμβαίνει. Σε αυτή τη δουλειά, το ότι δεν έχω υποστεί βια , αισθάνομαι ότι με βοηθάει αρκετά ο τρόπος προσέλκυσης των πελατών μου, ο οποίος γίνεται από διάφορες σχετικές ιστοσελίδες, όπως επίσης και το ότι έχω σταθερούς πελάτες Θα μπορούσα να υποστηρίξω πως αυτό, κατά κάποιο τρόπο, με προστατεύει από το να ήμουν σε κάποια πιάτσα εκτεθειμένος από τους πελάτες είτε από τα όργανα του νόμου».
Στέκομαι, ωστόσο, ιδιαίτερα σε κάτι -αυτονόητο, συχνά όμως παραγκωνισμένο ως πραγματικότητα- που αναφέρει μεταξύ άλλων ο Χρήστος: «Μπορεί σε ένα καθεστώς τρομολαγνείας η εργασία στο σεξ να είναι γυναικεία υπόθεση και πολλές φορές ατυχώς να συνδέεται με την ”κακομοιριά” και την εν γένει κακοποίηση. Να μην ξεχνάμε όμως ότι η εργασία στο σεξ είναι κι άλλα πράγματα. Η εργασία στο σεξ αποτελείται από ανθρώπους. Υπάρχουν φορές που έχω συγκινηθεί από το πόσο καλή χορεύτρια είναι μία γυναίκα που μας επισκέπτεται στον Κέντρο Ημέρας ή το πόσο καλά ζωγραφίζει μια άλλη, ή επίσης για το πόσο καλές είναι οι συμβουλές μαγειρικής μίας τρίτης. Η εργασία στο σεξ αφορά ανθρώπους και οι άνθρωποι δεν είναι μονοδιάστατες μαριονέτες, έχουν ψυχή και ζουν άμα τους δώσεις το κατάλληλο περιβάλλον να αναπτυχθούν».
Πώς συνοψίζει της έως τώρα εμπειρία του στο Red Umbrella Athens;
«Το Red Umbrella Athens, το team μας αλλά και οι ωφελούμενοι/ες του Κέντρου Ημέρας μας προσωπικά με βοήθησαν στο να συνειδητοποιήσω περισσότερο και να εντάξω τον εαυτό μου σε ένα σύνολο ισότιμο και ελεύθερο να πάρει αποφάσεις, να σκεφτεί και να δώσει λύσεις και να διεκδικήσει το αυτονόητο που είναι η αξιοπρέπεια».
Την ημέρα που επισκέφτηκα το Red Umbrella Athens, η ομάδα είχε μια μικρή «γιορτή» η οποία αποσκοπούσε σε κάτι πολύ σημαντικότερο από το να μαζευτούν και να διασκεδάσουν όλοι μαζί.
Στόχος ήταν οι sex workers ενημερωθούν για την ύπαρξη αυτής της παγκόσμιας μέρας, να καταλάβουν την σημαντικότητά της και να αντιληφθούν γιατί είναι ανάγκη να δράσουν συλλογικά και να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους.
Εξάλλου, το Red Umbrella Athens δε δημιουργήθηκε μόνο για να προσφέρει συμβουλευτική πρόληψης και ενδυνάμωσης στα άτομα που εργάζονται στο σεξ αλλά και για να δημιουργήσει ένα δίκτυο ώστε οι sex workers να μη νιώθουν μόνοι και πως δεν υπάρχει κάποιος που να μπορεί να τους ακούσει, να τους καταλάβει και να διεκδικήσει μαζί τους την αξιοπρέπειά τους.
«Μπορεί έξω από εδώ κάποιες να μην κάνουν παρέα ή, ενδεχομένως, να έχουν και καβγάδες πάνω στη δουλειά, όμως εδώ είμαστε για ένα σκοπό, που δεν είναι άλλος από το διαρκή αγώνα για τα δικαιώματά μας», ανέφερε στη διάρκεια της συζήτησής μας η Άννα Κουρουπού.
Πηγαίνοντας στο ραντεβού που είχα με την ομάδα η αλήθεια είναι πως δεν ήξερα τι θα συναντήσω. Κι αυτό γιατί νόμιζα πως -κατά κύριο λόγο- θα βρω άτομα φοβισμένα, καταβεβλημένα, σκυθρωπά. Η πραγματικότητα με διέψευσε και, μάλιστα, με έκανε να καταλάβω πως είχα πέσει στην παγίδα που ανέφερε ο Χρήστος, να έχω στο μυαλό μου τις εργαζόμενες και τους εργαζόμενους στο σεξ με αυτή τους την ιδιότητα μονάχα.
Ο Αντώνης Πριμυκήρης, Σύμβουλος Υγείας & Streetworker στο Red Umbrella Athens, μου εξήγησε πως στόχος της ομάδας είναι να μειώσει τη βλάβη που υφίστανται οι sx workers σε διάφορα επίπεδα και όχι να τους πείσουν να αλλάξουν εργασία ή να σταματήσουν τη χρήση ναρκωτικών. Γι′ αυτό το λόγο, στο Κέντρο Ημέρας, παρέχουν δωρεάν προφυλακτικά και σύριγγες στους τοξικοεξαρτημένους.
Απ′ όσα μου είπε για το streetworking κράτησα κάτι φαινομενικά απλό αλλά πραγματικά ουσιώδες. «Οι γυναίκες αυτές (σου μιλάω περισσότερο για τις γυναίκες γιατί για τους άντρες sex workers λειτουργούμε εδώ και λίγο καιρό) έχουν μάθει να τους συμπεριφέρονται με ένα συγκεκριμένο τρόπο, να τις χρησιμοποιούν. Στο streetworking προσπαθούμε να τους δείξουμε ότι υπάρχει και κάτι άλλο πέρα από αυτό, ότι μπορεί κάποιος να τις πλησιάσει για τις ρωτήσει αν είναι καλά και να τους πει ότι υπάρχει ένας χώρος που μπορούν να κάνουν ένα διάλειμμα, να πουν μια κουβέντα, να αντιμετωπιστούν ως άνθρωποι».
Συχνά συγχέουμε την εργασία στο σεξ με το trafficking. Είναι δύο τελείως διαφορετικά πράγματα. Για όποιο λόγο έχει επιλέξει κάποιος να εργάζεται στο σεξ, σημασία έχει ακριβώς αυτό, ότι το έχει επιλέξει. Αυτό, ωστόσο δε σημαίνει ότι δεν δικαιούται να νιώθει ασφαλής και αξιοπρεπής, να πηγαίνει στην εργασία του/της χωρίς να φοβάται ότι θα γίνει αποδέκτης οποιασδήποτε μορφής βίας, να ξέρει ότι υπάρχει νομοθεσία που διασφαλίζει τα δικαιώματά του.
Επομένως, η 17η Δεκεμβρίου δεν είναι μια ακόμη Παγκόσμια Ημέρα. Έχει πολύ συγκεκριμένο λόγο ύπαρξης και, όπως κανονικά θα έπρεπε να συμβαίνει με όλες τις αντίστοιχες Παγκόσμιες Ημέρες, η ομάδα του Red Umbrella Athens μάχεται ώστε να πάψουν να υπάρχουν οι λόγοι που την καθιστούν αναγκαία.
Μέχρι τότε, μπορείτε να απευθύνεστε στη σελίδα του Red Umbrella Athens στο facebook και στο email: redumbrellathens@gmail.com.