Την περασμένη εβδομάδα επιβεβαιώθηκε ότι η πολυαναμένομενη συνάντηση κορυφής μεταξύ του Προέδρου Trump και του ηγέτη της Βόρειας Κορέας Kim Jong-un θα γίνει τελικά στις 12 Ιουνίου. Η συνάντηση είχε ανακοινωθεί στις αρχές Μαΐου, για να ακυρωθεί από την αμερικανική ηγεσία στις 24 του ίδιου μήνα. Ακολούθησαν συναντήσεις και διπλωματικές διαβουλεύσεις για να γίνει γνωστό ότι τελικά η συνάντηση θα γίνει.
Είναι αξιοσημείωτο, ιδίως αν σκεφτεί κανείς ότι μέχρι πριν λίγους μήνες οι ΗΠΑ και η Βόρεια Κορέα φαίνονταν να βρίσκονται στα όρια του πολέμου με τους ηγέτες των δύο χωρών να ανταλλάσσουν προσβολές και απειλές. Τον περασμένο Μάρτιο μάλιστα, ο Trump κατά τη διάρκεια της ομιλίας του στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, αποκάλεσε τον Kim Jong Un «πυραυλάνθρωπο» ενώ προειδοποιούσε ότι αν οι ΗΠΑ αισθάνονταν ποτέ απειλούμενες, δεν θα είχαν άλλη επιλογή από το να καταστρέψουν εντελώς τη Βόρεια Κορέα. Ο Kim απάντησε σε αυτό το σχόλιο αποκαλώντας τον Αμερικανό πρόεδρο ”πνευματικά διαταραγμένο”.
Μπορεί αυτές οι δηλώσεις να εντάσσονταν στο παιχνίδι εντυπώσεων όμως οποιαδήποτε συνάντηση μεταξύ των δύο ηγετών εκείνη την στιγμή φαινόταν αδιανόητη.
Ξαφνικά, στις αρχές Μαΐου, ανακοινώθηκε ότι οι Donald Trump και Kim Jong Un: θα συναντηθούν στη Σιγκαπούρη στις 12 Ιουνίου, κάτι που μετά από ακυρώσεις και συζητήσεις επιβεβαιώθηκε και επίσημα.
Το παρασκήνιο και τα διπλωματικά οφέλη της Συνόδου
Μπορεί τα διεθνή μέσα ενημέρωσης να χαρακτήρισαν ως έκπληξη το άνοιγμα του Kim Jong-un προς τη Νότια Κορέα και τον Donald Trump, όμως για όποιον παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις στην κορεατική χερσόνησο ήταν κάτι αναμενόμενο.
Τα οικονομικά και πολιτικά ανοίγματα του Kim Jong-un είχαν ξεκινήσει ήδη από το 2012 όταν ανέλαβε την εξουσία. Υιοθέτησε μια νέα οικονομική προσέγγιση, εισάγοντας γεωργικές μεταρρυθμίσεις οι οποίες επέτρεπαν στους αγρότες να πουλήσουν το πλεόνασμα της παραγωγής τους για ιδιωτική χρήση ενώ παράλληλα βοήθησε στην ανάπτυξη της μεσαίας τάξης με μια σειρά από μέτρα που ευνοούσαν την ιδιωτική πρωτοβουλία και την επιχειρηματικότητα. Παράλληλα ανήγγειλε από την αρχή τις προθέσεις του να προσεγγίσει τη Νότια Κορέα κάτι που έκανε ακόμη πιο ξεκάθαρο τα τελευταία τρία χρόνια μέσω άτυπων επαφών. Μέσω της κρατικής τηλεόρασης είχε δηλώσει ότι θα είναι έτοιμος να συζητήσει με τις ΗΠΑ εάν οι προκλήσεις εναντίον της χώρας του σταματήσουν. Ωστόσο, η εμμονή της αμερικανικής κυβέρνησης να ξεκινήσει συνομιλίες μόνο αν η Πιονγκ Γιάνγκ σταματήσει το πυρηνικό της πρόγραμμα καθυστέρησε κάθε διπλωματική λύση και οδήγησε σε πολεμική ρητορική και από τις δύο πλευρές.
Η πολιτική αναγνώριση της Βόρειας Κορέας και ο τερματισμός της αμερικανικής απειλής αποτελούν πάγιο αίτημα της Πιονγκ Γιανγκ τα τελευταία τριάντα χρόνια. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και η Συμφωνία ΗΠΑ-Βόρειας Κορέας του 1994, βάσει της οποίας η Βόρεια Κορέα δεσμεύτηκε να παγώσει το πρόγραμμα όπλων πλουτωνίου με αντάλλαγμα οικονομική βοήθεια και πολιτική αναγνώριση.
Παρόλο που η συμφωνία κατέρρευσε το 2002,όταν ο George Bush ο νεότερος έγινε πρόεδρος των ΗΠΑ, το 2005 επετεύχθη μια δεύτερη συμφωνία, η οποία όριζε ότι η Βόρεια Κορέα θα εγκαταλείψει το πρόγραμμα πυρηνικών και πυραύλων και θα επιτρέψει διεθνείς επιθεωρήσεις. Οι ΗΠΑ υποσχέθηκαν ότι θα σταματήσουν κάθε εχθρική ενέργεια εναντίον της Βόρειας Κορέας και θα προσφέρουν ανθρωπιστική βοήθεια, καύσιμα ενώ δεσμεύτηκαν να ”διαπραγματευτούν ένα μόνιμο καθεστώς ειρήνης στην κορεατική χερσόνησο”.
Δυστυχώς, και αυτή η συμφωνία κατέρρευσε όταν η Ουάσιγκτον αρνήθηκε να τηρήσει τις δεσμεύσεις της.
Τον Ιανουάριο του 2018, η Πιονγκ Γιάνγκ ανακοίνωσε ότι η Βόρεια Κορέα θα συμμετάσχει στους Χειμερινούς Ολυμπιακούς του 2018 στο Pyeong Chang της Νότιας Κορέας με αθλητές και διπλωματική αντιπροσωπεία. Βορράς και Νότος μπήκαν στην τελετή έναρξης των Ολυμπιακών με την σημαία της κορεατικής ενοποίησης ενώ κατέβασαν κοινή ομάδα στο χόκεϊ επί πάγου γυναικών.
Ενώ τα διεθνή μέσα ενημέρωσης έψαχναν να βρουν τι κρύβεται από πίσω, η Βόρεια και η Νότια Κορέα ξεπέρασαν κάθε διπλωματικό σκόπελο και στις 27 Απριλίου, πραγματοποιήθηκε - για πρώτη φορά ύστερα από 11 χρόνια- συνάντηση μεταξύ των ηγετών των δύο χωρών στο Panmunjon. Εκεί υπέγραψαν τη Διακήρυξη Panmunjon, αποκαθιστώντας με αυτό τον τρόπο την «sunshine policy» της περιόδου 1998-2007.
Η δήλωση περιείχε συγκεκριμένες υποσχέσεις για κοινές οικονομικές, πολιτιστικές και αθλητικές ενέργειες, οικογενειακές επανενώσεις και δέσμευση για την πλήρη εξάλειψη όλων των εχθρικών πράξεων και τον σταδιακό αφοπλισμό της χερσονήσου.
Είναι ακόμα νωρίς για να φανεί σε ποιους τομείς της οικονομίας της Βόρειας Κορέας θα έχει αντίκτυπο η Σύνοδος των δύο χωρών, αλλά φαίνεται ότι ο εκσυγχρονισμός των υποδομών θα παίξει σημαντικό ρόλο στις τρέχουσες και μελλοντικές συμφωνίες. Σύμφωνα με τις νοτιοκορεατικές εφημερίδες, οι ηγέτες των δύο χωρών συζήτησαν τη δυνατότητα κατασκευής σιδηροδρομικής γραμμής ώστε να συνδεθεί ο Βορράς με το Νότο. Αυτό είχε υπαινιχθεί και ο διευθύνων σύμβουλος της South Korea Railroad Corp., Oh Young-sik, όταν δήλωσε στους δημοσιογράφους ότι η εταιρεία ετοιμάζεται για το ενδεχόμενο οι δύο Κορέες να συμφωνήσουν να ξαναρχίσουν τη σιδηροδρομική γραμμή Νότου-Βορρά.
Σε έναν κόσμο όπου η εικόνα μετράει περισσότερο από τις πράξεις, ο αντίκτυπος της συνόδου κορυφής του Panmunjon ήταν άμεσος. Μέσα σε μια μέρα, ο Kim Jong-un μεταμορφώθηκε, από τον παγκόσμιο κακό που ταΐζει τους συγγενείς του στα σκυλιά, σε αξιοσέβαστο και ισότιμο συνομιλητή.
Ο ρόλος της Κίνας και το αδιέξοδο της αμερικανικής πολιτικής
Αρχές Μαΐου και ο ο Kim Jong-un επισκέπτεται το Πεκίνο για συνομιλίες με τον κινέζο πρόεδρο Xi Jinping. Αυτή ήταν η δεύτερη συνάντησή του με τον Πρόεδρο της Κίνας, καθώς είχε προηγηθεί μια συνάντηση στις 25 Μαρτίου, ένα μήνα πριν από τη συνάντηση του Panmunjon.
Φέρεται ότι οι δύο συναντήσεις μεταξύ Kim και Xi βοήθησαν στη βελτίωση των σχέσεων με την Κίνα και ενίσχυσαν τη διαπραγματευτική θέση της Βόρειας Κορέας τόσο με τις ΗΠΑ όσο και τη Νότια Κορέα.
’Ήταν και μια καλή ευκαιρία για την Κίνα να δείξει στην παγκόσμια κοινότητα τον σημαντικό της ρόλο στη βορειοκορεατική πολιτική συνεχίζοντας την σχεδόν υποστηρικτική της στάση απέναντι στη Βόρεια Κορέα.
Είναι πιθανό ότι ο Kim Jong-un διαπραγματεύτηκε με τον Πρόεδρο Xi τους όρους των συζητήσεων του τόσο με τον Πρόεδρο της Νότιας Κορέας όσο και με τον Trump. Ως αντάλλαγμα ο πρόεδρος της Κίνας θα υποσχέθηκε πίεση για ελάφρυνση των κυρώσεων, ιδίως των μονομερών, καθώς και πολιτική και οικονομική υποστήριξη.
Οι εξελίξεις αυτές αποδυναμώνουν την πάγια αμερικανική στάση της «μέγιστης πίεσης» ενώ παράλληλα απομονώνει τον Πρόεδρο Trump σε περίπτωση που εμμένει σε περισσότερες κυρώσεις και πίεση.
Το μοντέλο της Λιβύης και το ζήτημα της Βόρειας Κορέας
Στις 16 Μαΐου, η Βόρεια Κορέα απείλησε να ακυρώσει τη διάσκεψη κορυφής με τις ΗΠΑ αλλά και κάθε νέα συνομιλία με τη Νότια Κορέα, λέγοντας ότι οι συνεχιζόμενες στρατιωτικές ασκήσεις ΗΠΑ - Νότιας Κορέας παραβιάζουν τις συμφωνίες του Punmunjon.
Δεν ήταν οι ασκήσεις που ενόχλησαν τον Βορειοκορεάτη ηγέτη, όσο οι πτήσεις με B-52 πάνω από την Κορεατική χερσόνησο, καθώς τα αεροπλάνα αυτά αποτελούν την θλιβερή ανάμνηση των βομβαρδισμών της Πιονγκ Γιανκ κατά τον πόλεμο της Κορέας.
Οι απειλές της Πιονγκ Γιάνγκ να ακυρώσουν τη συνάντηση δήλωναν και την έντονη αντίδραση της Βόρεια Κορέας στις δηλώσεις του Συμβούλου Εθνικής Ασφάλειας τουTrump, J. Bolton, ότι η Λιβύη θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως παράδειγμα για τον τρόπο αφοπλισμού της Βόρειας Κορέας. Με δεδομένη την κατάληξη του Καντάφι ύστερα από εκείνη τη συμφωνία, η Βόρεια Κορέα δεν θα μπορούσε ποτέ να αποδεχτεί το μοντέλο της Λιβύης.
Ο υπουργός Εξωτερικών της Βόρειας Κορέας Kim Kye-gwan κατέστησε σαφές ότι οι οικονομικές επενδύσεις δεν θα δελεάσουν την Πιονγιάνγκ ώστε να συμφωνήσει σε κάτι τέτοιο. Σε δήλωσή του, ο υφυπουργός είπε ότι ”εάν οι Η.Π.Α. προσπαθούν να μας οδηγήσουν στη γωνία για να εκβιάσουν μονομερή εγκατάλειψή των πυρηνικών, δεν μας ενδιαφέρει τέτοιος διάλογος.. ”
Ο Πρόεδρος Trump έσπευσε να διευκρινίσει ότι η κυβέρνησή του δεν επιδιώκει το ”μοντέλο της Λιβύης” για τη Βόρεια Κορέα και δήλωσε ότι οι λεπτομέρειες για τη διάσκεψη κορυφής βρίσκονται ακόμη σε εξέλιξη. Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ πρόσθεσε ότι η Βόρεια Κορέα θα αποκτήσει ισχυρή προστασία και άφησε να εννοηθεί ότι οι ΗΠΑ δεν επιθυμούν αλλαγή ηγεσίας στη χώρα.
Είναι ακόμα πολύ νωρίς για να δούμε αν ο Trump αποφάσισε να αγνοήσει τη συμβουλή του Bolton ή ένα πρόκειται για έναν ακόμα ελιγμό ώστε να διασκεδάσει τις υποψίες της Πιονγκ Γιάνγκ σχετικά με την προώθηση του μοντέλου της Λιβύης.
Αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι και οι δύο χώρες ορίζουν την αποπυρηνικοποίηση με διαφορετικό τρόπο. Οι ΗΠΑ πιέζουν για πλήρη αποπυρηνικοποίηση, ενώ για την Βόρεια Κορέα τα πυρηνικά όπλα είναι διαπραγματευτικό χαρτί αλλά και οικονομική επιβίωση. Ο ηγέτης της Βόρειας Κορέας έχει επενδύσει πολιτικά και οικονομικά στο πυρηνικό πρόγραμμα και φαίνεται πολύ απίθανο ότι θα δεσμευτεί σε πλήρη αποπυρηνικοποίηση σε αυτό το στάδιο.
Ανεξάρτητα από το πόσο μικρά ή μεγάλα θα είναι τα κέρδη και για τις δύο πλευρές, η σύνοδος κορυφής θα είναι σίγουρα η αρχή μιας μακροπρόθεσμης διαπραγμάτευσης μεταξύ των ΗΠΑ και της Βόρειας Κορέας.
Το σίγουρο είναι ότι όσο μέτρια και αν είναι τα αποτελέσματα της πρώτης συνάντησης, θα είναι σίγουρα αρκετά για να τα χαρακτηρίσουν και οι δύο πλευρές ως ”νίκη”.