Την ώρα που η πολιτισμένη χριστιανική Δύση συγκεντρωνόταν στο Παρίσι για να παρακολουθήσει τα νέα θυρανοίξια της Notre-Dame, κάπου στην άλλη άκρη του χάρτη η Συρία έπεφτε στα χέρια των τζιχανιστών ανταρτών. Το καθεστώς του Μπασάρ Αλ Άσαντ αποτελούσε παρελθόν. Το Σάββατο της 7ης Δεκεμβρίου 2024 ήταν η μέρα της επιβεβαίωσης του διαιρεμένου κόσμου μας. Αλλά και η μέρα του τέλους της πολιτικής αφέλειας.
Σα να το έχει η μέρα. Στις 7 Δεκεμβρίου 1941 οι Ιάπωνες εξαπέλυσαν επίθεση στο Περλ Χάρμπορ καταφέρνοντας ένα μεγάλο αλλά όχι συντριπτικό πλήγμα στον αμερικανικό στόλο του Ειρηνικού. Ήταν όμως εκείνη η αιφνιδιαστική επίθεση αρκετή για να κάνει τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής να αρχίσουν να αναθεωρούν τη στάση τους περί ουδετερότητας κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Οι ιστορικές αναλογίες δεν είναι όμοιες, όμως ο πόλεμος των πολιτισμών και των συμφερόντων που βιώνει ο πλανήτης σήμερα αναμφίβολα γνώρισε μία νέα καμπή ύστερα από την τελευταία αλλαγή στη Συρία. Μία χώρα η κατάσταση της οποίας ουσιαστικά «μιλάει» για ολόκληρο τον κόσμο. Ένα κράτος που έχει παύσει προ πολλού να ασκεί την κυριαρχία του στην επικράτειά του και από το 2011 είχε γίνει πεδίο σύγκρουσης συμφερόντων όλων των παγκόσμιων γεωπολιτικών παικτών.
Οι Αμερικανοί υπέρμαχοι των Κούρδων, όπως και το Ισραήλ, δεν κινήθηκαν αυτή τη φορά για να αποτρέψουν μία κατάσταση που την τελευταία δεκαετία είχε εξελιχθεί σε πολλά επεισόδια. Είναι πια κοινό μυστικό -το δήλωσαν άλλωστε και οι ίδιοι- ότι πίσω από την ταχύτατη εβδομαδιαία προέλαση των τζιχαντιστών προς τη Δαμασκό βρίσκονταν οι Τούρκοι. Η χώρα του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει παρελθόν, παρόν και μέλλον στη Συρία. Ο ίδιος δήλωσε πρόσφατα ότι είχε προτείνει στον Άσαντ να συνδιαμορφώσουν από κοινού το μέλλον της Συρίας, αλλά εκείνος αρνήθηκε!
Το 2020 η Τουρκία επιχείρησε με τακτικά στρατιωτικά μέσα να καταλάβει το Ιντλίμπ της βορειοδυτικής Συρίας. Το αποτέλεσμα ήταν η επιστροφή δεκάδων Τούρκων στρατιωτών στην πατρίδα τους μέσα σε φέρετρα. Η εικόνα σόκαρε την τουρκική κοινή γνώμη και δημιούργησε δεύτερες σκέψεις στο καθεστώς Ερντογάν. Ο στόχος παρέμενε, όμως, πάντα η δίωξη έως εξοντώσεως των Κούρδων της Συρίας. Έτσι, ο Τούρκος πρόεδρος άρχισε να εμβαθύνει τις «εταιρικές σχέσεις» του με όλες τις γνωστές και άγνωστες τρομοκρατικές οργανώσεις της περιοχής και κυρίως με τους τζιχαντιστές. Δεν πρέπει να ξενίζει κανέναν η πρόσφατη εικόνα με τους Σύρους αντικαθεστωτικούς να ανεμίζουν τουρκικές σημαίες μαζί με τις σημαίες της συριακής επανάστασης.
Έλειπε απλώς η ευκαιρία. Αυτή δόθηκε τώρα δεδομένης της αντικειμενικής αδυναμίας της Ρωσίας να παρέμβει προς υπεράσπιση του συμμάχου της, Μπασάρ Αλ Άσαντ. Η… αποκλειστική απασχόληση των Ρώσων στο ουκρανικό μέτωπο δεν άφησε πολλά περιθώρια ελιγμών στον Πούτιν. Τα πλήγματα της αεροπορίας του ήταν από άστοχα έως εντελώς συμβολικά. Οι αντάρτες προήλασαν προς τη Δαμασκό κάνοντας ουσιαστικά περίπατο, καθώς δεν έπεσε ούτε τουφεκιά από την απέναντι πλευρά, δείγμα και της τεράστιας εσωτερικής διαφθοράς του καθεστώτος Άσαντ.
Ο συριακός στρατός ήταν κυριολεκτικά άφαντος. Το πρωί της Δευτέρας 9 Δεκεμβρίου πολλοί στρατιώτες του εθεάθησαν στο κέντρο της Δαμασκού να βγάζουν τις στολές τους και να φορούν πολιτικά, προσπαθώντας είτε να μην αναγνωριστούν μέσα στο αλαλάζον πλήθος είτε και να αυτομολήσουν προς την πλευρά των νέων κυρίαρχων της χώρας τους. Ταυτόχρονα, ο δεύτερος μεγάλος σύμμαχος του πρώην πλέον προέδρου της Συρίας, το Ιράν, έλαμψε διά της απουσίας του. Ήταν άλλωστε πρόσφατη η «απονεύρωσή του» από το Ισραήλ ύστερα από την εξόντωση πολλών εγκεφάλων της Χεζμπολάχ αλλά και της Χαμάς, γεγονότα που τελικά οδήγησαν στην εύθραυστη εκεχειρία του Λιβάνου.
Και τώρα τι;
Πολλοί, με πρώτο τον απερχόμενο Αμερικανό πρόεδρο Τζο Μπάιντεν και από κοντά την ευρωπαϊκή ηγεσία, έσπευσαν να χαιρετίσουν την πτώση του καθεστώτος Άσαντ μιλώντας για «ιστορική πράξη δικαιοσύνης» και «νέα ευκαιρία για ελευθερίας και ειρήνη για όλο τον συριακό λαό». Οι δηλώσεις αυτές, στο βαθμό που δεν υποκρύπτουν νέες στρατηγικές τοποθετήσεις (βλ. διατήρηση των αμερικανικών βάσεων στην ανατολική Συρία) αποτελούν μνημείο πολιτικής μυωπίας.
Ο αρχηγός της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση του Λεβάντε (Hayat Tahrir al Sham), ο 42χρονος Αμπού Μοχάμεντ αλ Τζολάνι, ξεκίνησε την «καριέρα» του ως επικεφαλής ομάδας με ρίζες στην Αλ Κάιντα. Οι δε τζιχαντιστές αντάρτες του αποτελούν πρώην βραχίονα του ISIS και όχι κάτι διαφορετικό όπως εκ των υστέρων η Τουρκία και οι σύμμαχοί της επιχειρούν να πουν, χωρίς βέβαίως πιθανότητες να τους πιστέψουν πολλοί στον κόσμο. Ο ίδιος πήρε τις αποστάσεις του από τον ISIS το 2012 όχι λόγω «πολιτικών διαφωνιών» αλλά επειδή δεν επιθυμούσε την επικυριαρχία του εμίρη του Ισλαμικού Κράτους (ISIS) Αμπού Μπακρ αλ Μπαγκντάτι.
Ο Αλ Τζολάνι είχε ήδη δώσει τα «διαπιστευτήριά» του από το 2003 πολεμώντας τους Αμερικανούς στο Ιράκ. Το 2006 συνελήφθη και φυλακίστηκε σε αμερικανικό στρατόπεδο της χώρας. Ύστερα από πέντε χρόνια αποφυλακίστηκε, ήρθε σε επαφή με τον Αλ Μπαγκτάντι και το 2011 επέστρεψε στη Συρία ως αντιπρόσωπος του εμίρη του Ισλαμικού Κράτους μεταφέροντας τις ευλογίες του και τσάντες γεμάτες με μετρητά προς στρατολόγηση Σύρων στο ισλαμικό κράτος.
Το 2016 ο Αλ Τζολάνι διέρρηξε τις σχέσεις του και με την Αλ Κάιντα. Άρχισε έτσι να συμπεριφέρεται ως το «καλό παιδί» στο παιχνίδι των ξένων δυνάμεων στη Συρία, λαμβάνοντας μέρος σε αιματηρές μάχες εναντίον του ISIS.
Πριν λίγες μέρες μπήκε θριαμβευτικά στο Χαλέπι. Διέταξε να μη διωχθούν οι αλλόδοξοι και αλλοεθνείς, μιλώντας για τη «διαφορετικότητα» στη διακυβέρνηση της νέας Συρίας (!)
Ποιος όμως μπορεί να πιστέψει στ’ αλήθεια έναν άνθρωπο με τέτοιο βιογραφικό;
Ποιος μπορεί να πει με βεβαιότητα ότι η Συρία δεν θα γίνει ένα δεύτερο Αφγανιστάν; Το 2013 οι τζιχαντιστές της ιρακινής οργάνωσης Αλ Νούσρα, στην οποία ανήκε ο Αλ Τζουλάνι, απήγαγαν τον Μητροπολίτη Χαλεπίου κ.κ. Παύλο, αδελφό του Πατριάρχη Αντιοχείας κ.κ. Ιωάννη I’, καθώς και τον Συροϊακωβίτη Μητροπολίτη του Χαλεπίου, κ.κ. Ιωάννη Ιμπραήμ. Στις 22 Απριλίου 2013 στις 15:37 ο Σύρος πρώην καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Χαμπίμπ Λαουέν, έλαβε στο κινητό του ένα μήνυμα από τον μητροπολίτη Παύλο που έγραφε στα αραβικά: «Μας απήγαγαν οι ισλαμιστές, μας πάνε για την Τουρκία…». Αμέσως μετά ένα δεύτερο μήνυμα από τον ίδιο αποστολέα έγραφε: «μας πήγαν στην Τουρκία». Έκτοτε οι δύο ιεράρχες αγνοούνται.
Καθίσταται λοιπόν σαφές ότι όχι απλώς οι στιγμές δεν προσφέρονται για πανηγυρισμούς, αλλά αντιθέτως θα έπρεπε να αναληφθεί διεθνής και εθνική δράση για την προστασία των χριστιανικών και δη των ελληνορθόδοξων πληθυσμών της Συρίας.
Το νέο καθεστώς που εγκαθιδρύεται στη χώρα θα είναι στην καλύτερη περίπτωση άλλο ένα αποτυχημένο κρατικό μόρφωμα (failed state), που θα ασκεί ισλαμιστική κυριαρχία στο νότιο τμήμα της Συρίας, αφήνοντας τα υπόλοιπα τμήματα σε σφαίρες επιρροής, με πρώτη και καλύτερη βεβαίως σε αυτή την εξίσωση την Τουρκία, η οποία επιδιώκει να αναλάβει τον ρόλο το γενικού τοποτηρητή και ρυθμιστή της διαλυμένης Συρίας κατά το αντίστοιχο παράδειγμα της Λιβύης.
Όσοι δεν βλέπουν τη μεγάλη αυτή εικόνα είναι είτε πολιτικά υστερόβουλοι είτε πολιτικά αφελείς. Όπως πάντα, βεβαίως, το δεύτερο είναι απείρως πιο επικίνδυνο από το πρώτο.