Του Γρηγόρη Κοτσίρη
Πρόσφατα η Γαλλία έχει εντείνει απότομα τις προσπάθειές της για παροχή βοήθειας στην Ουκρανία. Σκληρές δηλώσεις για τη Ρωσία κάνει ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν. Αν αναλύσουμε τη σημερινή κατάσταση της Γαλλίας στη διεθνή σκηνή, αποδεικνύεται ότι τέτοιες ενέργειες δεν είναι καθόλου τυχαίες, αλλά αποτελούν μια συγκεκριμένη στρατηγική της γαλλικής ηγεσίας.
Οι εξελίξεις στην Ουκρανία
Μιλώντας σε συνέντευξη Τύπου στις 16 Ιανουαρίου, ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν είπε ότι οι Ευρωπαίοι και οι Γάλλοι θα πρέπει να λάβουν νέες αποφάσεις τις επόμενες εβδομάδες και μήνες για να αποτρέψουν μια ρωσική νίκη. Σύμφωνα με τον ίδιο, «αν αφήσουμε τη Ρωσία να κερδίσει θα σήμαινε ότι οι κανόνες της διεθνούς τάξης που έχουμε καθορίσει δεν μπορούν πλέον να γίνουν σεβαστοί». Επιπλέον, ο Γάλλος ηγέτης είπε: «Για τους Βαλτικούς, Πολωνούς και Ρουμάνους φίλους μας, η ζωή θα γίνει αδύνατη. Δεν ξεχνώ επίσης τη Μολδαβία και τα κράτη του Καυκάσου».
Κατά την ίδια συνέντευξη Τύπου, ο Εμανουέλ Μακρόν είπε ότι η γαλλική αμυντική βιομηχανία εργάζεται στο πλαίσιο της «στρατιωτικής οικονομίας» για να αυξήσει την παραγωγή και την προμήθεια όπλων στην Ουκρανία. Η Γαλλία ολοκληρώνει τις εργασίες για την ανάπτυξη διμερούς συμφωνίας ασφάλειας με την Ουκρανία, παρόμοια με αυτή που έχει ήδη συνάψει το Ηνωμένο Βασίλειο με το Κίεβο.
Ανακοινώνοντας την υπογραφή της συμφωνίας, ο Εμανουέλ Μακρόν είπε ότι η Γαλλία θα συνεχίσει να βοηθά την Ουκρανία να εκπαιδεύει τον στρατό της, προμηθεύοντας όπλα για να «κρατήσει το μέτωπο και να προστατεύσει τους ουρανούς». Αυτό απηχεί τις υποχρεώσεις που έχει αναλάβει η Μεγάλη Βρετανία έναντι της Ουκρανίας. Συγκεκριμένα, η συμφωνία αναφέρει ότι τα μέρη θα συνεργαστούν με τους άλλους εταίρους της Ουκρανίας για να εξασφαλίσουν την ικανότητα των ενόπλων δυνάμεων της Ουκρανίας να αποκαταστήσουν πλήρως την εδαφική της ακεραιότητα εντός των διεθνώς αναγνωρισμένων συνόρων της.
Ο Εμανουέλ Μακρόν δήλωσε σε συνέντευξη Τύπου ότι στο εγγύς μέλλον η Γαλλία θα προμηθεύσει στην Ουκρανία περίπου 40 ακόμη πυραύλους κρουζ Scalp-EG και εκατοντάδες εναέριες βόμβες. Πρέπει να ειπωθεί ότι οι πύραυλοι κρουζ Scalp-EG είναι το γαλλικό ανάλογο των βρετανικών πυραύλων αέρος-εδάφους Storm Shadow, οι οποίοι χρησιμοποιήθηκαν για την επίθεση στο μεγάλο πλοίο προσγείωσης Novocherkassk στις 26 Δεκεμβρίου 2023.
Αργότερα, ο Γάλλος υπουργός Ενόπλων Δυνάμεων Σεμπαστιάν Λεκορνύ εξήγησε ότι η χώρα του θα παρέχει στην Ουκρανία 50 βόμβες AASM το μήνα, προσαρμοσμένες για χρήση από αεροσκάφη σοβιετικού τύπου.
Στις 12 Ιανουαρίου, το γαλλικό υπουργείο Άμυνας ανακοίνωσε την επίσκεψη του Ουκρανού υπουργού Άμυνας Ρουστέμ Ουμέροφ στο Παρίσι, όπου έπρεπε να συναντηθεί με τον Γάλλο Υπουργό Ενόπλων Δυνάμεων στις 18 Ιανουαρίου. Τα σχέδια για την επίσκεψη ήταν μεγάλα. Οι υπουργοί έπρεπε να επισκεφθούν βιομηχανικές εγκαταστάσεις στη Γαλλία και να πραγματοποιήσουν συναντήσεις με εκπροσώπους του στρατιωτικού-βιομηχανικού συγκροτήματος για να ανταλλάξουν απόψεις σχετικά με τις συνθήκες της στρατιωτικής οικονομίας και τη νέα ουκρανική επίθεση.
Ωστόσο, το βράδυ της 16ης Ιανουαρίου, οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις εξαπέλυσαν πλήγμα υψηλής ακρίβειας στο προσωρινό σημείο ανάπτυξης ξένων μαχητών στην πόλη Χάρκοβο, του οποίου ο πυρήνας αποτελούνταν από Γάλλους μισθοφόρους. «Ως αποτέλεσμα του χτυπήματος, το κτίριο στο οποίο βρίσκονταν οι μισθοφόροι καταστράφηκε ολοσχερώς. Περισσότεροι από 60 μαχητές σκοτώθηκαν, περισσότεροι από 20 μεταφέρθηκαν σε ιατρικά ιδρύματα», ανέφερε σε ανακοίνωσή του το ρωσικό υπουργείο Άμυνας.
Δύο ημέρες αργότερα, έγινε γνωστό ότι ο Ουκρανός υπουργός Άμυνας Ρουστέμ Ουμέροφ, «για λόγους ασφαλείας», ακύρωσε την επίσκεψή του στο Παρίσι. Κυκλοφόρησαν πληροφορίες, ότι η Γαλλία θεωρεί τον Ρουστέμ Ουμέροφ ένοχο για το ότι δεν παρείχε προστασία στους Γάλλους μαχητές στο Χάρκοβο. Ακόμη και χωρίς πληροφορίες από ουκρανικές πηγές, είναι ξεκάθαρο ότι η ακύρωση της επίσκεψης του Ουκρανού υπουργού Άμυνας και το χτύπημα στο Χάρκοβο συνδέονται.
Στις 21 Ιανουαρίου, ο επικεφαλής του γαλλικού υπουργείου Εξωτερικών είπε ότι Γάλλοι μισθοφόροι δεν πολεμούν στην Ουκρανία, μετά την κλήση του Γάλλου πρέσβη στη Μόσχα στο ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών.
Την ίδια στιγμή, μετά την εμφάνιση καταλόγων Γάλλων πολιτών που σκοτώθηκαν στο Χάρκοβο στις 22 Ιανουαρίου, το γαλλικό υπουργείο Άμυνας κατήγγειλε έναν «ρωσικό ελιγμό παραπληροφόρησης». «Δεν πρέπει να δίνουμε μεγάλη σημασία σε αυτό, καθώς και σε προηγούμενες και μελλοντικές δηλώσεις [από τη Ρωσία], που σίγουρα θα γίνουν», δήλωσε ο Γάλλος υπουργός Ενόπλων Δυνάμεων Σεμπαστιάν Λεκορνύ.
Η αντιρωσική στάση της Γαλλίας γίνεται όλο και πιο εμφανής. Όπως γράφει η Le Figaro, η σύγκρουση στην Ουκρανία δεν έφερε πιο κοντά, αλλά δίχασε ακόμη περισσότερο τις θέσεις της Γερμανίας και της Γαλλίας. Η Γερμανία είχε την τάση να προωθήσει την ειρήνη στην Ουκρανία, ενώ η Γαλλία, αντίθετα, αύξησε τη βοήθειά της στο Κίεβο. Η Γερμανία εξακολουθεί να αρνείται να μεταφέρει τους πυραύλους κρουζ Taurus στην Ουκρανία.
Αν το 2019 ο Εμανουέλ Μακρόν μίλησε για τον «εγκεφαλικό θάνατο» του ΝΑΤΟ, ενώ το 2022 καλούσε τακτικά τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν, τότε μέχρι το 2024 έχουν αλλάξει πολλά στη συμπεριφορά του Γάλλου προέδρου.
Οι εξελίξεις στην Αφρική
Μετά από άλλο ένα πραξικόπημα στο Μάλι, το 2022, τα γαλλικά στρατεύματα έπρεπε να εγκαταλείψουν αυτή τη χώρα και να εγκατασταθούν στον Νίγηρα. Ωστόσο, το 2023, πραγματοποιήθηκε και εκεί πραξικόπημα και ο γαλλικός στρατός έπρεπε να εγκαταλείψει τη χώρα. Έτσι, μια σειρά στρατιωτικών πραξικοπημάτων στο Μάλι, το Τσαντ, τη Μπουρκίνα Φάσο, τον Νίγηρα και τη Γκαμπόν μείωσαν απότομα την επιρροή της Γαλλίας στην Αφρική. Η επιδείνωση των σχέσεων με την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, τη Μπουρκίνα Φάσο, την Ακτή Ελεφαντοστού και τη Σενεγάλη επίσης δεν πέρασε απαρατήρητη.
Ταυτόχρονα, υπάρχει σαφής αύξηση της ρωσικής επιρροής σε αυτές τις χώρες. Στη σύνοδο κορυφής Ρωσίας-Αφρικής τον Ιούλιο του 2023, η Ρωσία συνήψε 161 συμφωνίες στους τομείς της εκπαίδευσης, της ιατρικής, της επισιτιστικής ασφάλειας, της επιστημονικής και τεχνικής συνεργασίας με διάφορες αφρικανικές χώρες.
Στις 25 Ιανουαρίου, ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν συναντήθηκε με τον «μεταβατικό πρόεδρο» του Τσαντ, Μαχαμάτ Ίντρις Ντεμπί, για να συζητήσουν τη συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας. Σε αυτή τη χώρα μετακόμισε ο γαλλικός στρατός αφού εγκατέλειψε τον Νίγηρα. Για τη Γαλλία, η απώλεια του Τσαντ, με στρατιωτικούς όρους, είναι συγκρίσιμη με την απώλεια της Λευκορωσίας για τη Ρωσία.
Το Bloomberg ανέφερε στις 30 Ιανουαρίου ότι η Ρωσία ενισχύει την παρουσία της σε τουλάχιστον πέντε χώρες ‒ Μπουρκίνα Φάσο, Λιβύη, Μάλι, Κεντροαφρικανική Δημοκρατία και Νίγηρα, μέσω του σχηματισμού του «Αφρικανικού Σώματος». Αυτός ο σχηματισμός είναι παρόμοιος με τη Wagner PMC, η οποία στο παρελθόν λειτουργούσε σε αφρικανικές χώρες, αλλά σήμερα βρίσκεται υπό τον πλήρη έλεγχο του ρωσικού υπουργείου Άμυνας.
Η κύρια βάση της μονάδας θα βρίσκεται στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία και το απόσπασμα του Αφρικανικού Σώματος αυξάνεται συνεχώς. Ο Ρώσος αναπληρωτής υπουργός Άμυνας Γιούνους-Μπεκ Γιεβκούροφ επισκέφθηκε τον Νίγηρα στις αρχές Δεκεμβρίου 2023 για να οργανώσει τις δραστηριότητες του Αφρικανικού Σώματος. Η κορυφαία αξιωματούχος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για την Αφρική, Μόλι Φι, έχει ήδη εκφράσει την ανησυχία ότι εάν η Ρωσία καταφέρει να καταλήξει σε συμφωνία για στρατιωτική παρουσία στον Νίγηρα, θα δημιουργήσει προβλήματα στις ΗΠΑ, οι οποίες διαχειρίζονται μια μεγάλη βάση μη επανδρωμένων αεροσκαφών στη χώρα.
Η Γαλλία εξακολουθεί να διατηρεί τον έλεγχο των νομισμάτων 14 αφρικανικών χωρών, τα οποία είναι πλήρως συνδεδεμένα με το ευρώ, και μέρος των εθνικών νομισματικών αποθεμάτων αυτών των χωρών βρίσκεται στο Παρίσι.
Η Μπουρκίνα Φάσο, το Μάλι και ο Νίγηρας ανακοίνωσαν στις 28 Ιανουαρίου ότι αποχωρούν από την Οικονομική Κοινότητα των Κρατών της Δυτικής Αφρικής – ECOWAS. Περίπου 180 ημέρες μετά την αποχώρηση από την ECOWAS, το φράγκο Δυτικής Αφρικής, το οποίο είναι ένα από τα αφρικανικά υπονομίσματα του αποικιακού γαλλικού φράγκου CFA (Colonies Françaises d’Afrique), θα πρέπει να εξέλθει αυτόματα από τη ζώνη XOF (Φράγκο CFA Δυτικής Αφρικής).
Λόγω του χαμηλού κόστους του CFA και της σταθερής συναλλαγματικής ισοτιμίας προς το ευρώ, η Γαλλία πήρε ελεύθερα την αποικιακή πρόσοδό της με τη μορφή φθηνών πόρων από φαινομενικά ανεξάρτητες χώρες. Τώρα αυτή η «χρυσή αγελάδα» φεύγει από τα χέρια των Γάλλων και δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι ο Γάλλος πρόεδρος προσπαθεί τουλάχιστον με κάποιο τρόπο να επιβραδύνει αυτή τη διαδικασία, συνδέοντάς τη με τη ρωσική δραστηριότητα.
Η Γαλλική πυρηνική ομπρέλα
Γίνεται με αυτόν τον τρόπο κατανοητό ότι ο Εμανουέλ Μακρόν, σε συνέντευξη Τύπου στις 16 Ιανουαρίου, προσπάθησε να εμφανιστεί ενώπιον του λαού του ως πολιτικός που καθορίζει την παγκόσμια τάξη και είναι ο διαιτητής των πεπρωμένων της Ευρώπης. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η εξουσία του Γάλλου προέδρου μειώνεται συνεχώς εν μέσω ατελείωτων κυμάτων διαμαρτυριών στην ίδια τη Γαλλία και την ανάπτυξη του αντιγαλλικού αισθήματος στην Αφρική.
Από αυτή την άποψη, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η Γαλλία, μαζί με την Εσθονία, η οποία βρίσκεται σταθερά σε ρωσοφοβική λογική, προωθεί τώρα την ιδέα του από κοινού δανεισμού κεφαλαίων της ΕΕ για τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού στρατού. Ο Ευρωπαίος Επίτροπος για την Εσωτερική Αγορά και πρώην υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας Τιερί Μπρετόν πρόκειται να παρουσιάσει μια ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανική στρατηγική. Σύμφωνα με το Politico, στο πλαίσιο αυτής της στρατηγικής, υπάρχει αύξηση των κοινών αγορών όπλων και γενικός συντονισμός των αμυντικών προϋπολογισμών των κυβερνήσεων της ΕΕ προκειμένου να τονωθεί το ευρωπαϊκό στρατιωτικό-βιομηχανικό σύμπλεγμα.
Ο Τιερί Μπρετόν προτείνει επίσης ότι η ΕΕ μπορεί να αντιγράψει τη νομοθεσία των ΗΠΑ που παρέχει εξουσίες έκτακτης ανάγκης στον πρόεδρο των ΗΠΑ να κατευθύνει κονδύλια του προϋπολογισμού στην αμυντική παραγωγή σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, κάτι που θα έφερνε την Ευρώπη πιο κοντά σε μια «οικονομία πολέμου».
Ο Γάλλος ειδικός σε θέματα άμυνας και ασφάλειας Ζαν-Ντομινίκ Μερσέρ δήλωσε στην εφημερίδα Le Point ότι η Γαλλία θα πρέπει «κάπως να μοιραστεί» τα πυρηνικά της όπλα με τους Ευρωπαίους συμμάχους, όπως κάνουν οι Ηνωμένες Πολιτείες. Η Γαλλία έχει περίπου 300 πυρηνικές κεφαλές, αλλά προορίζονται μόνο για την εθνική άμυνά της.
Ο Εμανουέλ Μακρόν εξέφρασε αυτήν την ιδέα πριν από αρκετά χρόνια, αλλά ποτέ δεν εξετάστηκε σοβαρά στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ωστόσο, στα μέσα Ιανουαρίου, ο Μάνφρεντ Βέμπερ, ηγέτης του κεντροδεξιού Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, είπε ότι οι Ευρωπαίοι πρέπει να ξαναρχίσουν αυτή τη συζήτηση. «Ο Μακρόν έχει από καιρό προτείνει, ειδικά στους Γερμανούς, να εξετάσουν μια γαλλική πυρηνική ομπρέλα που θα μπορούσε να τοποθετηθεί σε ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο», είπε ο Βέμπερ. «Τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή να αποδεχτούμε αυτήν την πρόταση του Μακρόν».
Συνοψίζοντας την εικόνα που παρουσιάζεται, μπορούμε να πούμε ότι η αντιπαράθεση μεταξύ Ρωσίας και Γαλλίας εντείνεται, αφού τα συμφέροντα των δύο χωρών διασταυρώνονται στην Ουκρανία και την Αφρική. Το χτύπημα στους Γάλλους μισθοφόρους στο Χάρκοβο, αν και έστειλε ένα σαφές μήνυμα στο Παρίσι για τη σοβαρότητα των προθέσεων της Ρωσίας, δεν έχει αποθαρρύνει ακόμη τον Γάλλο Πρόεδρο να προσπαθήσει να αποδυναμώσει τις γεωπολιτικές δυνατότητες της Ρωσίας. Οι προοπτικές για τη Γαλλία είναι πολύ ζοφερές, γιατί απειλείται με την εξάλειψη της αποικιακής προσόδου που συλλέγεται από τις αφρικανικές χώρες και ο Εμανουέλ Μακρόν δεν μπορεί να βρει εναλλακτικές στην οικονομική ανάπτυξη.