Η περιοδική έκθεση «Η Σμύρνη στις αρχές του 20ου αι. Μέσα από τα μάτια του βυζαντινολόγου Γεωργίου Λαμπάκη», που παρουσιάζεται στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο και θα διαρκέσει έως τις 30 Απριλίου, αποτελεί μία εξαιρετική ευκαιρία να «συναντήσει» κανείς τη Σμύρνη, την πρωτεύουσα της Ιωνίας, μέσω μίας εναλλακτικής οδού, που δεν είναι άλλη από το αρχείο του Γεωργίου Λαμπάκη (1854 - 1914).
Στην έκθεση παρουσιάζονται για πρώτη φορά σημαντικά ιστορικά τεκμήρια από το Αρχείο της Οικογένειας Λαμπάκη αλλά και από τις συλλογές του Βυζαντινού Μουσείου, που φωτίζουν διαφορετικές πτυχές της ζωής στην πόλη της Σμύρνης και γενικότερα στη Μικρά Ασία την περίοδο της μεγάλης ακμής του Ελληνισμού (τέλη του 19ου αιώνα και έως το 1922.
Στις επί μέρους θεματικές ενότητες της έκθεσης αναδεικνύονται στοιχεία για την προσωπικότητα του Γεωργίου Λαμπάκη, την τοπογραφία της πόλης της Σμύρνης και την ευρύτερη γεωγραφία της Μικράς Ασίας, τα μνημεία, τους ανθρώπους, τα έθιμα, τα επαγγέλματα, τα σχολεία και τους θεσμούς της πόλης, αλλά και το ρόλο της αρχαιολογίας και των μνημείων για τον Ελληνισμό της Μικράς Ασίας αλλά και της Ελλάδας την συγκεκριμένη περίοδο.
Με τη συνδρομή του Μουσείου επιτεύχθηκε η αξιοποίηση πολλαπλών προηγμένων μουσειακών πρακτικών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ένταξη στην έκθεση σύγχρονου εικαστικού έργου του νεαρού καλλιτέχνη Σωτήρη Φωκέα. Ο Σωτήρης Φωκέας, γνωστός ως Soteur, παρουσιάζει τη δική του εκδοχή για τη Σμύρνη μέσα από την pop art. Η προσέλκυση νεανικού κοινού στην έκθεση επιτυγχάνεται τόσο με τον ευρηματικό μουσειολογικό σχεδιασμό όσο και με την αξιοποίηση των κοινωνικών δικτύων (Ιnstagram profile @my_smyrna).
Η έκθεση να πλαισιώνεται από δράσεις για όλο το φάσμα των ηλικιών, μέσω της δημιουργίας εξειδικευμένων εκπαιδευτικών προγραμμάτων αλλά και ειδικών ξεναγήσεων για άτομα της τρίτης ηλικίας. H προσβασιμότητα ατόμων με αναπηρία στην έκθεση επιτυγχάνεται μέσα από ακουστική ξενάγηση για άτομα με ολική ή μερική απώλεια όρασης, video με επεξηγήσεις εκθεμάτων στην νοηματική γλώσσα και ξεναγήσεις ειδικού ενδιαφέροντος.
«Οι Επτά Αστέρες της Αποκαλύψεως»
Το έργο, η προσωπικότητα και η δράση του Γεωργίου Λαμπάκη αποτελούν σημαντικό μέρος της έκθεσης -άλλωστε, σε μεγάλο μέρος το σκεπτικό της έκθεσης στηρίζεται στο έργο του «Οι Επτά Αστέρες της Αποκαλύψεως».
Οι επτά αστέρες είναι οι επτά πόλεις της Μικράς Ασίας, που ιδρύθηκαν από τον Απόστολο Παύλο και στις οποίες στάλθηκαν Άγγελοι από τον Ευαγγελιστή Ιωάννη, όταν έγραφε την Αποκάλυψη στο σπήλαιο της Πάτμου. Ο Γεώργιος Λαμπάκης ακολουθεί αυτά τα βήματα. Έρχεται σε επαφή με τις ελληνικές κοινότητες, αποτυπώνει τα αρχαία, τα βυζαντινά και τα νεότερα μνημεία. Μελετά τα μνημεία και με τη δράση του τα αναδεικνύει και φροντίζει για τη διασύνδεση τους με τις ελληνικές κοινότητες της Μικράς Ασίας.
Ο Γεώργιος Λαμπάκης πέθανε το 1914 και επομένως το αρχείο του σταματάει σε αυτή τη χρονολογία. Αξιοποιήθηκε, ωστόσο, και το αρχείο του Γεωργίου Σωτηρίου, που διηύθυνε ανασκαφές στην περιοχή την περίοδο της ελληνικής διοίκησης της περιοχής της Σμύρνης (1919-1922) και έτσι επεκτάθηκε εννοιολογικά η έκθεση έως το 1922.
Οι επισκέπτες της έκθεσης αρχίζουν την πορεία τους συναντώντας την προτομή του Γεωργίου Λαμπάκη και κάποιες γενικές πληροφορίες αλλά και ένα σύντομο εισαγωγικό βίντεο που αναπαράγει τη λογική του βωβού κινηματογράφου με τίτλο «Η Ευρώπη στο κατώφλι του 20ου αιώνα» που αποτυπώνει την ατμόσφαιρα της εποχής.
Στη συνέχεια παρουσιάζεται η ζωή και το έργο του, εκτίθεται το πορτραίτο του φιλοτεχνημένο από τον αδελφό του Εμμανουήλ Λαμπάκη, που ήταν ένας σημαντικός ζωγράφος του τέλους του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα, μέλος της λεγόμενης «Σχολής του Μονάχου», η αυτοπροσωπογραφία του καλλιτέχνη και για πρώτη φορά το χειρόγραφο της διδακτορικής διατριβής του.
Η επόμενη ενότητα εισάγει με έναν ονειρικό τρόπο στους επτά αστέρες της Αποκαλύψεως, αλλά και στην γενικότερη τοπογραφία της Μικράς Ασίας. Τα έγγραφα και οι καρτ ποστάλ ίπτανται και δημιουργούν μία ονειρική αίσθηση, ενώ ακολουθεί η επόλη της Σμύρνης. Τα κτήρια, η κοινωνία, οι άνθρωποι εμφανίζονται μέσα από επιστολές, εφημερίδες, φωτογραφίες και καρτ-ποστάλ της εποχής των αρχών του 20ου αιώνα. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται φυσικά στο σημαντικότερο τοπόσημο της πόλης, την προκυμαία.
Επόμενος σταθμός για τον επισκέπτη αποτελεί ο τόπος μαρτυρίου του αγίου Πολυκάρπου στο Όρος Πάγος της Σμύρνης. Ο Γεώργιος Λαμπάκης με τις μελέτες, τις ομιλίες και τις ενέργειες του συνέβαλε στην ταύτιση της συγκεκριμένης θέσης αλλά και στη συγκρότηση ενός τόπου μνήμης και αναφοράς για την ελληνική κοινότητα της Σμύρνης. Το 1911 μία επιστολή πληροφορεί το Γεώργιο Λαμπάκη ότι ο χώρος αγοράστηκε από την Ορθόδοξη Μητρόπολη της Σμύρνης. Και αυτή η ενότητα εκπλήσσει τον επισκέπτη με τα έγγραφα να κρέμονται από την οροφή της αίθουσας. Οι προθήκες εστιάζουν στις ελληνικές επιγραφές, που αφορούν ένα μεγάλο τμήμα της συστηματικής έρευνας που πραγματοποίησε ο Γεώργιος Λαμπάκης στην περιοχή.
Η τελευταία ιστορική ενότητα της έκθεσης αναφέρεται στο ρόλο που έπαιξε η αρχαιολογία στο πλαίσιο της Μεγάλης Ιδέας. Οι έρευνες του Γεωργίου Λαμπάκη ήταν πρωτοποριακές για την ανάδειξη των βυζαντινών σπουδών αλλά και των βυζαντινών μνημείων. Την ίδια περίοδο, οι πραγματοποιούνται έρευνες του Giuseppe Gerola στην Κρήτη. Οι ανασκαφές στη Σάμο, την Ολυμπία και τη Μικρά Ασία συμπληρώνουν αυτή την ενότητα. Ως τελευταία ενότητα της έκθεσης αναφέρεται το έργο του Soteur, του Σωτήρη Φωκέα, Όνειρο, το οποίο μας παρακινεί να ονειρευτούμε τη Σμύρνη των αρχών του 20ου αιώνα. Αυτή η Σμύρνη που συνεχίζει να υπάρχει στις μνήμες μας.
Η έκθεση συνδιοργανώνεται από το Διιδρυματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Διαχείριση Μνημείων: Αρχαιολογία, Πόλη και Αρχιτεκτονική» και το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, ενώ η μουσειολογική και μουσειογραφική προμελέτη και μελέτη πραγματοποιήθηκε από τους συνολικά 52 μεταπτυχιακούς φοιτητές του διεπιστημονικού σεμιναρίου του εν λόγω Προγράμματος.
Περισσότερες πληροφορίες στην ιστοσελίδα του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μπυσείου.