Η πρόσφατη έκφραση για συμπαράταξη μας με τη «σωστή πλευρά της ιστορίας», σε σχέση με την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, έχει καταστεί αντικείμενο επιδοκιμασιών, αντιρρήσεων και κριτικής. Για να μην παρεξηγηθώ, θα ήθελα να επισημάνω ότι εξ’ αρχής έχω καταδικάσει την εν εξελίξει ρωσική στρατιωτική εισβολή στην Ουκρανία ως πράξη απολύτως αντίθετη με το διεθνές δίκαιο και όλες τις συμφωνίες και προβλέψεις για την ειρηνική συνύπαρξη των κρατών. Μάλιστα τάχθηκα και υπέρ της αποστολής ελληνικής αμυντικής βοήθειας στο Κίεβο αναγνωρίζοντας τις ενδεχόμενα αρνητικές συνέπειες αυτής της πράξεως που σίγουρα δημιουργεί τριβές με την ρωσική υπερδύναμη και ένα εκ των πέντε μονίμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας.
Αντιλαμβάνομαι και το επικοινωνιακό μήνυμα της αναφοράς στη «σωστή πλευρά της ιστορίας» αλλά δεν μπορώ να παραγνωρίσω και το γεγονός ότι η ιστορία γράφεται ως επί το πλείστον από τους νικητές. Συνήθως ο νικητής, πλέον των χειροπιαστών κερδών του πολέμου φροντίζει και για την κατοχύρωση της υστεροφημίας του κράτους, της ηγεσίας και των ενεργειών του έναντι της ιστορίας.
Βέβαια σε τελευταία ανάλυση δεν αποτελεί παρηγοριά για τους Ινδιάνους, τους Ασσυρίους και άλλους κατατρεγμένους λαούς ότι βρέθηκαν με τη «σωστή πλευρά της ιστορίας», περνώντας σε αυτήν όμως για πάντα και στερούμενοι την εθνοτική υπόσταση τους. Σίγουρα και οι σφαγιασθέντες και ξεριζωμένοι πρόγονοι μας στην Μικρά Ασία είχαν ταχθεί με την «σωστή πλευρά της ιστορίας» αναλαμβάνοντας εκ μέρους της την εφαρμογή της Συνθήκης των Σεβρών αλλά η πραγματική ιστορία (όπως και οι «μετακινηθέντες» σύμμαχοι) είχε άλλη γνώμη.
Επαναλαμβάνω ότι για πολλούς λόγους, ορθά ταχθήκαμε απερίφραστα υπέρ της Δύσης και κατά της ρωσικής εισβολής. Αυτή η καθαρή τοποθέτηση μας σίγουρα δεν εγγυάται την ευόδωση των εθνικών μας στόχων.
Ούτε να ευελπιστούμε ότι με τη λήξη της ουκρανικής κρίσεως οι σύμμαχοι και εταίροι μας θα δρομολογήσουν σειρά κυρώσεων και πιέσεων προς την αναθεωρητική Τουρκία. Ούτε θα καταδικάσουν τον Αττίλα για τους εγκληματικούς βομβαρδισμούς κατοικημένων τόπων και τις δεκάδες εκτελέσεις αιχμαλώτων και αμάχων. Ούτε είναι εξασφαλισμένο ότι ο Λουξεμβούργιος πεζοναύτης θα εμφανιστεί στο Καστελόριζο εγγυώμενος την εδαφική μας ακεραιότητα.
Τότε ποιος ο λόγος να ταχθούμε για άλλη μια φορά με τη «σωστή πλευρά της ιστορίας»;
Ίσως ένας αγνός ηθικολόγος να απαντούσε ότι οι καταβολές των Ελλήνων, η ιστορία μας και ο ψυχισμός και παραδόσεις μας να απαιτούν την συμπαράταξη μας με το θύμα και όχι με τον θύτη. Πιθανόν βέβαια κάποιοι να προσπαθούν να εύρουν ελαφρυντικά για τον θύτη για να δικαιολογήσουν μια στάση ίσων αποστάσεων. Σε οποιαδήποτε σύγκρουση μπορούμε να βρούμε ψήγματα «δικαίου» και στον θύτη αλλά επ’ ουδενί αυτά μπορούν να αποτελέσουν δικαιολογία για μια στρατιωτική εισβολή η οποία παρελθόντος του χρόνου συνοδεύεται και όλο και με περισσότερες αδικαιολόγητες και εγκληματικές πράξεις.
Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι οι κανόνες ειρηνικής συνύπαρξης, η διαμόρφωση μιας παγκόσμιας αντίθεσης σε επιθετικές-αναθεωρητικές ενέργειες είναι μια μακρά διαδικασία που οικοδομείται σταδιακά και ενισχύεται από την έμπρακτη τοποθέτηση μικρών και μεγάλων κρατών σε κάθε ευκαιρία.
Σίγουρα υπάρχουν πισωγυρίσματα, κατάφωρες παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου λόγω συμφερόντων αλλά δεν μπορούμε να παραβλέψουμε την οικοδόμηση μιας κοινότητας ισχυρών κρατών -που η Ελλάδα αποτελεί μέλος τους- που επιθυμούν να βασίσουν την ύπαρξη και επιβίωση τους σε σταθερούς κανόνες δικαίου. Χωρίς να μπορούμε να προεξοφλήσουμε την επικράτηση αυτής της ετερόκλητης «συμμαχίας» θεωρώ ότι πρέπει να συμπαραταχτούμε μαζί της.
Πραγματικά υπάρχουν ρίσκα και τα οποία θα πολλαπλασιάζονται αν δεν κατανοήσουμε τις πραγματικές ευκαιρίες αλλά και περιορισμούς που θέτει η συμπαράταξη μας με τη «σωστή πλευρά της ιστορίας». Η αδυναμία κατανόησης των αναμενομένων κερδών αλλά και απωλειών είναι ίσως εξίσου επικίνδυνη με την επιλογή της «λάθους πλευράς της ιστορίας».
Στο τέλος βέβαια η δικαίωση της επιλογής μας θα εξαρτηθεί όχι μόνο από την ενδεχόμενη επικράτηση της «δικής μας πλευράς» αλλά και από τη προσεκτική αξιοποίηση της για ενίσχυση των ερεισμάτων, επιχειρημάτων και κάθε είδους ισχύος μας. Ακόμη όμως και σε περίπτωση «ισοπαλίας» ή επικράτησης των «άλλων» πρέπει να διαθέτουμε εναλλακτικές λύσεις.
Τελικά είμαι ευχαριστημένος που επιλέξαμε -κατά την προσωπική μου εκτίμηση- τη «σωστή πλευρά της ιστορίας». Αυτό όμως που πρωτίστως με ανησυχεί είναι ότι στην απέναντι πλευρά του Αιγαίου, η ηγεσίες, οι ελίτ αλλά και ο απλός λαός δεν ενδιαφέρονται τόσο για την επιλογή της «σωστής πλευράς της ιστορίας» όσο για να γράψουν τη δική τους «ιστορία» με το δυναμισμό ενός νεανικού και συνάμα αναθεωρητικού κράτους.
Από τη δική μας πλευρά, εγκλωβισμένοι σε ψεύτικα διλήμματα, συχνά με έλλειψη αυτοπεποίθησης και χωρίς υψηλούς στόχους και οράματα, δεν επιζητούμε να γράψουμε «ιστορία» αλλά η «ιστορία μας» να μας γλυτώσει από τα σημερινά μας προβλήματα.