Του Νίκου Χαραλαμπίδη, Γενικού Διευθυντή, ελληνικό γραφείο Greenpeace
Δύσκολη μέρα. Δύσκολη περίοδος. Ψάχνεις με το “τουφέκι” να ανακαλύψεις την ελπίδα, το καλό νέο, μιας και το φως στην άκρη του τούνελ παίρνει συνεχώς αναβολή. Και ξάφνου πέφτω πάνω στην ανάρτηση του ΠΘ για εξασφάλιση σημαντικών πόρων σε δράσεις εξοικονόμησης στον ευρύτερο δημόσιο τομέα και μου γεννάει ένα χαμόγελο μέχρι τα αυτιά.
Για κάποιον που έφαγε τα ώριμα νιάτα του προσπαθώντας να βάλει την εξοικονόμηση στην εθνική ατζέντα, να πείσει ότι δεν έχει νόημα να προσπαθείς να γεμίσεις έναν τρύπιο κουβά (αναφερόμενος στο κτιριακό απόθεμα της χώρας που στην πλειοψηφία του είναι ενεργειακό σουρωτήρι), να προωθήσει απλές αλλά και περίπλοκες δράσεις εξοικονόμησης, να πείσει τις κυβερνήσεις να βάλουν αντίστοιχους εθνικούς στόχους, να πιέσει για έξυπνα μέτρα και φιλόδοξους στόχους, για καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας και την απομάκρυνση από επιδοματικές πολιτικές, η ανάρτηση αυτή είναι ευλογία. Χωρίς ναι-μεν-αλλά.
Αρχίζω ήδη να βλέπω παθητικά κτίρια, κτίρια μηδενικών εκπομπών, μειωμένους λογαριασμούς ηλεκτρισμού - θέρμανσης - ψύξης και χρήματα που απελευθερώνονται για άλλες ανάγκες, βλέπω αντλίες θερμότητας και συστήματα μηχανικού εξαερισμού και φωτοβολταϊκά (αντί για δίκτυα αερίου).
Με λίγα λόγια βλέπω όλα αυτά που συζητά ο σύγχρονος κόσμος αλλά και αυτά που επιβάλλει η κοινή λογική. Και κατηφορίζω την Βασιλίσσης Σοφίας και πέφτω πάνω στο πλήρως ανακαινισμένο κτίριο της Εθνικής Πινακοθήκης.
Ως σταθερός επισκέπτης της Πινακοθήκης αδημονώ να μπω στο καινούργιο κτίριο και να χαθώ ανάμεσα σε Λύτρα, Βολανάκη, Παρθένη, Μόραλη. Βλέπω επισημάτους να μπαίνουν μέσα, βλέπω τα φορτηγά να μεταφέρουν τα έργα τέχνης και συμπεραίνω ότι πλησιάζει η μεγάλη μέρα των εγκαινίων.
Αναζητώ πληροφορίες για το νέο κτίριο και βρίσκω στοιχεία για τους νέους χώρους, για το αμφιθέατρο, το εστιατόριο που θα βλέπει τον Αη Γιώργη στον λόφο του Λυκαβηττού, για το εσωτερικό ποταμάκι αναφορά στον υποκείμενο Ιλισσό, αλλά...κουβέντα για τον ενεργειακό σχεδιασμό αυτού του εμβληματικού κτιρίου.
Για να το πάρουμε αλλιώς: εν μέσω πανδημίας (και την προφανή συσχέτιση με την κλιματική κρίση), εν μέσω συζητήσεων για την ανάγκη μείωσης των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου τουλάχιστον κατά 65% μέχρι το 2030 (ξεκινώντας από τον ενεργειακό τομέα), δίνεται στο κοινό εμβληματικό κτίριο που ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ μηδενικών εκπομπών;
Εγκαινιάζεται το 2021 κτίριο δημόσιας χρήσης που ΔΕΝ είναι υποδειγματικό ως προς τον ενεργειακό σχεδιασμό και την εξαιρετικά χαμηλή ενεργειακή κατανάλωση;
Εξηγούμαι: ένα από τα μεγαλύτερα κεκτημένα είναι η ευρωπαϊκή και εθνική νομοθεσία για την εξοικονόμηση, οι οποίες απαιτούν όλα τα νέα κτίρια ή κτίρια που αναβαθμίζονται πλήρως από 1η Ιανουαρίου 2021 να είναι σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας (NZEB) και η ελάχιστη ενέργεια που καταναλώνουν να παράγεται από καθαρές πηγές που βρίσκονται στο κτίριο ή πλησίον του κτιρίου.
Το άλλο είναι η γρήγορη μετατροπή των σημερινών τρύπιων (ενεργειακά) κτιρίων σε NZEB ως το 2050.
Είναι ο λόγος που τα παιδιά μας, σε αντίθεση με εμάς, δεν θα βιώσουν συνθήκες ενεργειακής ένδειας στα σπίτια τους, κρύο και υγρασία τον χειμώνα, αποπνικτική ζέστη το καλοκαίρι, υψηλούς λογαριασμούς ενέργειας, αδυναμία θέρμανσης και ικανοποιητικού δροσισμού.
Αλλά ξέφυγα λίγο, πίσω στην Πινακοθήκη. Αν είναι ένα κτίριο με υποδειγματική ενεργειακή συμπεριφορά, σκέφτομαι, κάπου θα πρέπει να το λέει (και ίσως εγώ δεν το βλέπω). Και μπράβο σε όλους τους εμπλεκόμενους (και δεν είναι λίγοι). Αν δεν είναι… έχουμε θέμα. Τεράστιο θέμα! Σημειολογικό, πολιτικό και οικονομικό.
Σημειολογικά, το μήνυμα που εισπράττω είναι ότι “αυτά τα περιβαλλοντικά, είναι δουλειά άλλου Υπουργείου”.
Λάθος, καθώς είναι δουλειά όλων μας και υποχρέωση όλων των Υπουργείων. Σε αυτό το σημείο θυμάμαι και την άλλη μεγάλη χαμένη ευκαιρία, το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης που αρνήθηκε επιδεικτικά να ενσωματώσει νέες ενεργειακές λύσεις και τεχνολογίες.
Πολιτικά, βλέπω τις εξαγγελίες του ΠΘ για σημαντικές και μεγάλης κλίμακας δράσεις εξοικονόμησης στον ευρύτερο δημόσιο τομέα να πέφτουν στο κενό.
Όταν τόσο εμβληματικές κατασκευές διαφεύγουν της προσοχής (αυτής και των προηγούμενων κυβερνήσεων), όταν τόσο εμβληματικά έργα δεν μπορούν να κάνουν το αυτονόητο, οι εξαγγελίες κινδυνεύουν να περιοριστούν σε αλλαγές κουφωμάτων (πράγμα όχι κακό, αλλά εξαιρετικά λίγο σε σχέση με τις ανάγκες).
Οικονομικά, οι ενεργειακές ανάγκες του κτιρίου “εγγυώνται” τεράστιο λειτουργικό κόστος σε όλη τη διάρκεια ζωής του (προλαβαίνω τυχόν δικαιολογίες του τύπου “μα θα είχε μεγαλύτερο κόστος”).
Σε τελευταία ανάλυση, πέραν από τυχόν δικαιολογίες περί πιστοποιήσεων και πιστοποιητικών που εγγυώνται το ευ λειτουργείν του νέου κτιρίου, η μέση κατανάλωση ενέργειας ανά τετραγωνικό μέτρο οφείλει να είναι εξαιρετικά χαμηλή, προσεγγίζοντας τις 20 kWh/μ2/έτος.
Μέχρι στιγμής δεν φαίνεται να υπάρχει η παραμικρή ένδειξη προς αυτή την κατεύθυνση.
Μοιάζει με Catch-22. Η μόνη άμεση λύση που βλέπω στον ορίζοντα είναι να ντυθεί η οροφή και οι όποιοι διαθέσιμοι χώροι της Εθνικής Πινακοθήκης με φωτοβολταϊκά ώστε να παράγεται με καθαρό τρόπο σημαντικό μέρος της ενέργειας που θα καταναλώνει το κτίριο, δίνοντας ταυτόχρονα το μήνυμα ότι -έστω και αργά- συμμετέχει στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, ότι η τέχνη δεν είναι μακριά από τη ζωή.
Μπορεί επίσης, μέσω εικονικής αυτοπαραγωγής, να παράγει το σύνολο της ενέργειας που καταναλώνει ή ακόμα και περισσότερη, με σκοπό να καλύψει τις ανάγκες καλλιτεχνών σε ένδεια που δεν μπορούν να καλύψουν τις ενεργειακές τους ανάγκες.
Σε αντίθετη περίπτωση, κύριε Πρωθυπουργέ οι θετικές εξαγγελίες κινδυνεύουν να μείνουν κενές περιεχομένου και να θαφτούν κάτω από λαμπερά εγκαίνια βγαλμένα από τα παλιά.