Όλες οι ενδείξεις δείχνουν πώς η Τουρκία βρίσκεται καθ’οδόν προς κτήση πυρηνικών όπλων. Φυσικά δεν προκαλεί έκπληξη αυτή η παρατήρηση, καθώς είναι αρκετοί αυτοί που είχαν το έχουν προβλέψει με βάση δεδομένα από το 2015 κιόλας. Ενδεικτική ήταν τότε η αναφορά του Carnegie Group:
A fractured relationship with NATO could change Turkey’s interest in nuclear weapons. The only scenario in which Turkey might contemplate seeking its own nuclear deterrent would be in the unlikely case that its security relationship with NATO and the United States collapses, forcing the country to fend for itself.
μετάφραση:
Μια κατακερματισμένη σχέση με το ΝΑΤΟ θα μπορούσε να αλλάξει το ενδιαφέρον της Τουρκίας για πυρηνικά όπλα. Το μόνο σενάριο στο οποίο η Τουρκία θα μπορούσε να εξετάσει το ενδεχόμενο να επιδιώξει το δικό της πυρηνικό αποτρεπτικό οπλοστάσιο, θα ήταν στην απίθανη περίπτωση που θα καταρρεύσει η σχέση ασφαλείας με το ΝΑΤΟ και τις Ηνωμένες Πολιτείες, αναγκάζοντας τη χώρα να φροντίσει για τον εαυτό της.
Έχει σημασία επίσης να δούμε και μερικά ακόμα σημεία αναφοράς, που σίγουρα μεμονωμένα δεν δείχνουν κάτι σημαντικό, όμως αν τοποθετηθούν μαζί συνθέτουν ένα πάζλ που μπορεί να προβληματίσει στο πώς η Τουρκία ίσως είναι πιο κοντά από ποτέ στο να αποκτήσει πυρηνικά όπλα τακτικής μορφής.
Η απομάκρυνση από τη Δύση, όπως αναφέρει το παραπάνω έγγραφο, ουσιαστικά βγάζει κάθε δικλείδα αποτροπής για την Τουρκία στο να αποκτήσει πυρηνικό εξοπλισμό. Η Ε.Ε. και η σχέση της κυβέρνησης του Ερντογάν με τη Δύση γενικότερα έχει μειωθεί. Η Τουρκία νιώθοντας απομονωμένη ίσως αναθεωρήσει το δόγμα ισορροπιών που αντιμετωπίζει, ειδικά με το ενεργειακό στο Αιγαίο να βαίνει εις βάρος της. Μια κατοχή τακτικών πυρηνικών όπλων σίγουρα αλλάζει τη δυναμική και, ανά περιπτώσεις, επιβάλλει κάποιες επιθυμίες ως διαταγές από πλευράς Τουρκίας. Ένα κατάλληλο παράδειγμα για αυτό είναι οι πρόσφατες κόντρες των ΗΠΑ με την Β. Κορέα, όπου το πυρηνικό οπλοστάσιο της δεύτερης αποδείχτηκε παράγοντας πολλαπλασιαστικής ισχύος σε συνομιλίες που έγιναν με τις ΗΠΑ.
Το δεύτερο σημείο αναφοράς είναι η επίσπευση της κατασκευής πυρηνικών εργοστασίων παραγωγής ενέργειας από την ROSATOM. Σε πρώτο επίπεδο φυσικά αυτό δεν παραβαίνει κανένα κανονισμό ή διεθνή νομοθεσία/συνθήκη, όμως εκείνο που κάνει εντύπωση είναι το κόστος. Το μέσο κόστος για ένα τέτοιο εργοστάσιο υπολογίζεται στα 2-6 δις δολάρια σύμφωνα με ειδικούς. Στην Τουρκία όμως, τα δύο εργοστάσια που έχουν συμφωνηθεί να κατασκευαστούν, ήδη βλέπουν το κόστος στα 20 δις δολάρια (!!!) που προφανώς δημιουργεί ερωτήματα όσο αφορά τί προβλέπει αυτό το υπέρογκο κόστος ως παροχή και παράδοση υπηρεσιών από την ROSATOM προς την Τουρκία.
Σε όλο αυτό σημασία έχει και η δήλωση του Τούρκου δημοσιογράφου Abdullah Bozkurt πώς ο μεγάλος πόθος του Ερντογάν είναι η μετατροπή της Τουρκίας σε πυρηνική δύναμη, ενώ είχε ήδη προδιαγράψει από το 2017 πώς με συναντήσεις που είχαν γίνει μεταξύ Τουρκίας, Κίνας και Ρωσίας, ο Ερντογάν είχε ήδη δηλώσει την πρόθεση του να απομακρυνθεί από τη συμμαχία του ΝΑΤΟ.
Φυσικά, έχει και συνέχεια, καθώς τον Μάρτιο του 2018 ο Ερντογάν δεσμεύθηκε με δημόσια δήλωση του να αποκτήσει προηγμένο στρατιωτικό υλικό, συμπεριλαμβανομένων πυρηνικών πυραύλων, συγκρίνοντας τις στρατιωτικές ικανότητες της Τουρκίας με εκείνες των ΗΠΑ, λέγοντας ότι η Τουρκία έχει τον Θεό από την πλευρά της και ότι ο λαός του προχωράει σε μαρτύριο, σε αντίθεση με τους Αμερικανούς.
Όλα αυτά προφανώς είναι κάποια στοιχεία που δείχνουν πρόθεση. Πόσο κοντά όμως είναι πραγματικά η Τουρκία σε ένα πιθανό πρόγραμμα ανάπτυξης τακτικών πυρηνικών όπλων;
Εδώ πρέπει να γίνει μια σύντομη ανασκόπηση στο παρελθόν.
Η Τουρκία συμμετείχε στις δραστηριότητες του Πακιστανού λαθρέμπορου πυρηνικών όπλων Abdul Qadeer Khan, ο οποίος μεταξύ 1987 και 2002 πούλησε χιλιάδες φυγοκεντρικές μηχανές στο Ιράν, τη Βόρεια Κορέα και τη Λιβύη. Τα ηλεκτρονικά των φυγόκεντρων μηχανών προέρχονταν από την Τουρκία. Ο Khan είχε σκεφτεί ακόμη και να μετακινήσει όλη την παράνομη παραγωγική του ικανότητα των φυγόκεντρων μηχανών στην Τουρκία. Το 1998, ο Πακιστανός πρωθυπουργός Nawaz Sharif προσέφερε στην Τουρκία μια «πυρηνική συνεργασία» για πυρηνική έρευνα. Επιπλέον, εξακολουθεί να υπάρχει μια στρατηγική συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών, η οποία χρονολογείται από την υποστήριξη της Τουρκίας για το πυρηνικό πρόγραμμα του Πακιστάν. Τότε, πολλά φορτία υλικών, τα οποία το Πακιστάν δεν μπορούσε να αποκτήσει νόμιμα μεταφέρθηκαν μέσω της Τουρκίας στο Πακιστάν.
Με αυτό ως δεδομένο, δεν αποτελεί έκπληξη όταν οι υπηρεσίες πληροφοριών της Γερμανίας και της Βρετανίας αναφέρουν ότι μέχρι σήμερα υπάρχει ενεργή επιστημονική τεχνογνωσία του τομέα ως ανταλλαγή μεταξύ των δύο χωρών. Πόσο μάλλον να υπάρχουν ακόμα και σήμερα φυγόκεντρες μηχανές σε κάποια εγκατάσταση της Τουρκίας που δεν έχει αποκαλυφθεί διότι δεν έχει ενεργοποιηθεί. Μια δραστηριότητα που εύκολα μπορεί να ξεκινήσει με την εκκίνηση παραγωγής από πυρηνικό εργοστάσιο (βλ. εμπλουτισμό ουρανίου για υλικά ράβδων).
Οι φυγόκεντρες μηχανές της Τουρκίας ίσως είναι κατά πολλούς προϊόντα λαθραίας συναλλαγής στα μέσα του 2003, όπου μια αποστολή τέτοιων εξαρτημάτων και εργαλείων που προορίζονταν για τη Λιβύη «εξαφανίστηκε» κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού από τη Μαλαισία μέσω του Ντουμπάι στην Τρίπολη. Είχε παραγγελθεί – και πιθανώς είχε προπληρωθεί – από τον Καντάφι, ως μέρος μιας μεγάλης συμφωνίας για 10.000 φυγόκεντρες μηχανές καθώς και σχέδια (blueprint) για κατασκευή πυρηνικών όπλων, τα οποία προορίζονταν να μετατρέψουν τη Λιβύη σε πυρηνική δύναμη. Μέχρι και σήμερα δεν έχουν ανακτηθεί σύμφωνα με την ΙΑΕΑ και ουδείς γνωρίζει ακριβώς τί έχουν γίνει. Μόνο ότι στο ταξίδι τους είχαν ως ενδιάμεσο και την Τουρκία.
Tρίτο σημείο αναφοράς είναι η μετάδοση πληροφοριών από υπηρεσίες της Μοσάντ προς την Ελληνική κυβέρνηση. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Netanyahu ενημέρωσε τον πρωθυπουργό Γιώργο Παπανδρέου στις 15 Μαρτίου 2010 ότι η Τουρκία θα μπορούσε να γίνει πυρηνική δύναμη όποτε θελήσει. Μια πληροφορία που δεν δίνεται ποτέ ελαφριά τη καρδία.
Τέταρτο σημείο αναφοράς είναι η δυνατότητα της Τουρκίας να εκτοξεύσει μέσου βεληνεκούς πυραύλους με ικανότητα μεταφοράς κεφαλής τακτικού επιπέδου. Το πρόγραμμα βαλλιστικών πυραύλων τύπου BORA θεωρείται ήδη επιτυχές και μάλιστα με δοκιμές να έχουν γίνει κατά στόχων σε Συρία και Ιράκ.
Σύμφωνα με την Yeni Safak :
«Ο εγχώριος τακτικός βαλλιστικός πυραύλος BORA της Τουρκίας έπληξε επιτυχώς τον στόχο του, αφού χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά εντός του πεδίου δράσης για την επιχείρηση Operation Claw κατά Κούρδων στο βόρειο Ιράκ. Ο πύραυλος Bora αναπτύχθηκε από την τουρκική αμυντική εταιρία ROKETSAN. η εξαγωγή του έκδοση ονομάζεται Khan. » (σ.σ. περίεργη σύμπτωση το όνομα του πυραύλου να μοιάζει με εκείνο του Πακιστανού λαθρέμπορου όπλων).
Πέμπτο σημείο αναφοράς είναι η εταιρία τουρκικών συμφερόντων S.I.A. Falcon International Group που της επιβλήθηκαν οικονομικά μέτρα και εμπάργκο από τις ΗΠΑ με άμεση απειλή μάλιστα και για παραπάνω μέτρα. Η εταιρία είχε πολλαπλές συναλλαγές με την Β. Κορέα σε θέματα εξοπλισμών και πολυτελών αγαθών. Το ενδιαφέρον εδώ είναι πώς υπήρξαν πολλές κινήσεις και μεταφορές υλικών για την Τουρκία με την σφραγίδα «ενεργειακών project» που είχαν ως αφετηρία την Β. Κορέα. Μια χώρα με σημαντικές οικονομικές δυσκολίες που δεν έχει κανένα πρόβλημα να πουλήσει τεχνογνωσία σε άλλες χώρες, όπως έχει δηλώσει ήδη πολλές φορές ο Κιμ Γιόνγκ Ούν.
Έκτο σημείο αναφοράς είναι μια είδηση που πέρασε σχετικά στα ψιλά γράμματα η οποία έχει όμως τη δική της ιδιαιτερότητα. Η αστυνομία στην επαρχία Bolu της βόρειας Τουρκίας κατέσχεσε ραδιενεργό στοιχείο Καλιφόρνιο αξίας 72 εκατομμυρίων δολαρίων, στοιχείο που χρησιμοποιείται σε πυρηνικά όπλα και αντιδραστήρες. Περίπου 18,1 γραμμάρια Καλιφόρνιου κατασχέθηκαν από τις Αρχές εκεί. Η ιδιαιτερότητα είναι πώς τέτοιο ραδιενεργό στοιχείο διαθέτουν αποκλειστικά μόνο οι ΗΠΑ και Ρωσία! Το πώς βρέθηκε λοιπόν στην Τουρκία διασχίζοντας αρκετές χώρες είναι ένα σημαντικό ερώτημα, όπως και αν τελικά αυτή είναι η συνολική ποσότητα ή είναι μέρος μόνο ενός φορτίου που κανείς δεν μπορεί να εντοπίσει το σημείο προέλευσης του, άρα και να εξακριβώσει το ακριβές του μεγέθους/βάρους του.
Προφανώς τα παραπάνω είναι στοιχεία που λειτουργούν ως ενδείξεις και δεν μπορούν να αποδείξουν αν η Τουρκία ήδη διαθέτει ή είναι στην διαδικασία ανάπτυξης πυρηνικού οπλοστασίου. Όμως στο νόμο των μαθηματικών οι πολλαπλές ενδείξεις που οδηγούν στο ίδιο αποτέλεσμα δημιουργούν και αξίωμα. Μ’ αυτό ως σκεπτικό δεν μπορεί κανείς να νιώθει σίγουρος πώς μια Τουρκία που δείχνει πρόθεση στο να κυριαρχήσει ως περιφερειακή δύναμη δεν θα προχωρήσει σε μια ανάπτυξη πυρηνικού οπλοστασίου, όταν μάλιστα ήδη θα διαθέτει τεχνογνωσία και υλικά γι’ αυτό.
Οι πρόσφατες δηλώσεις του Τούρκου προέδρου Ερντογάν κατά του Ισραηλινού πρωθυπουργού Νετανάχιου πώς «τα πυρηνικά του Ισραήλ ενδεχομένως να μην παίζουν τον ρόλο που πιστεύουν στο άμεσο μέλλον» είναι μια σοβαρή ένδειξη πρόθεσης για τα παραπάνω.
Ο προβληματισμός βέβαια είναι στο πώς αυτό μπορεί να αλλάξει τις ισορροπίες για τη δική μας χώρα. Επειδή είναι θεώρημα το παραπάνω με σοβαρές ενδείξεις, μπορεί να τεθεί μόνο σύνολο ερωτήσεων παρά μια σειρά δράσεων, καθώς δεν υπάρχει και αλληλουχία δεδομένων για κάτι τέτοιο.
Οπότε τα ερωτήματα είναι τα εξής.
Πόσο σίγουρη μπορεί να αισθάνεται η Ελλάδα δίπλα σε μια χώρα όπως η Τουρκία με άκρως επιθετικές διαθέσεις που θα μπορεί να έχει στο οπλοστάσιο της τακτικά πυρηνικά όπλα και ισχυρή θέληση να τα διαχειριστεί αν χρειαστεί κατά αντιπάλων της;
Πόσο έτοιμες μπορεί να είναι οι ένοπλες δυνάμεις μια χώρας όπως αυτές της Ελλάδος, αν η ζυγαριά αλλάξει τόσο πολύ υπέρ μιας χώρας που είναι ιστορικά αντίπαλος με εδαφικές διεκδικήσεις;
Είναι διατεθειμένη η χώρα μας να προχωρήσει σε αντίστοιχες κινήσεις ή να μπει σε διαδικασία αλλαγής δόγματος όπως έκανε το Ισραήλ όταν απειλήθηκε από την Αίγυπτο, το Ιράκ και την Συρία αντίστοιχα για μια τέτοια ενέργεια; Μιλάμε για ενέργειες όπως βομβαρδισμοί πυρηνικού αντιδραστήρα στην Συρία την δεκαετία του 1990 καθώς και στις εκτελέσεις επιστημόνων της Αιγύπτου επί Νάσερ, όταν στρατολόγησε επιστήμονες των Ναζί για να αποκτήσει οπλοστάσιο με πυρηνικούς πυραύλους ή την κίνηση χειρουργικών βομβαρδισμών κατά σημείων του Ιράκ επί Σαντάμ (σ.σ. την περίοδο πολέμου Ιράν Ιράκ).
Το θέμα των πυρηνικών, δυστυχώς διαχρονικά, έχει αντιμετωπιστεί φοβερά επιπόλαια από τη χώρα μας, καθώς μπορεί να μην ήθελε ποτέ να τα αποκτήσει, αλλά σίγουρα αυτό δεν θα έπρεπε να αποτελεί τροχοπέδη σκέψης στην δημιουργία στρατηγικής αποτροπής και άμυνας κατά όποιας χώρας θα ήταν εχθρός μας και θα είχε την δυνατότητα χρήσης τέτοιου οπλοστασίου. Δυστυχώς, αυτή η οπτική επικρατεί ακόμα και σήμερα, αφού για κάποιο λόγο τόσο η στρατιωτική όσο και η πολιτική ηγεσία βλέπουν το ζήτημα των πυρηνικών ως taboo και αρνούνται ακόμα και να αποδεχτούν πώς υπάρχουν χώρες στην ευρύτερη περιοχή μας, που αποζητούν την κτήση τους ως μοχλό ισχύος και πίεσης προς άλλους. Μια τακτική που ενδεχομένως να μας φέρει σε δύσκολη θέση πολύ πιο νωρίς από όσο πιστεύουμε, καθώς παριστάνουμε την στρουθοκάμηλο σε μια περιοχή που απέχει πολύ πλέον από την «καθαρή ζώνη από πυρηνικά» που ευαγγελίζονταν οι χώρες της Ευρασίας την δεκαετία του 1970.
Πηγές:
https://www.researchgate.net/publication/329702753_Nuclear_Latency_The_Turkish_Case
https://www.israelhayom.com/2019/07/07/nuclear-weapon-material-worth-72m-seized-in-a-car-in-turkey/
https://www.nytimes.com/2018/10/04/world/asia/us-sanctions-turkey-north-korea.html
http://www.hurriyetdailynews.com/rosatom-seeks-partners-for-stake-in-akkuyu-plant-141716
https://www.express.co.uk/news/world/838694/Turkey-atomic-bomb-Recep-Tayyip-Erdo-an-nuclear-weapon-fears
https://nationalinterest.org/blog/buzz/war-talk-turkey-has-fired-ballistic-missiles-iraq-66862
http://siafalcon.com/falcondefence/
https://dergipark.org.tr/download/article-file/19309
https://nationalinterest.org/feature/turkey-secretly-working-nuclear-weapons-13898?page=0%2C1
https://www.turkishminute.com/2018/07/18/opinion-erdogan-inching-closer-to-going-nuclear/
Πρώτη δημοσίευση στο Geopolitics and Daily News