«Mια φορά κι έναν καιρό υπήρχε μια χώρα και η πρωτεύουσα της ήταν το Βελιγράδι» έλεγε ο Κουστουρίτσα κλείνοντας την εμβληματική ταινία του Underground που κέρδισε τον Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες τον Μάιο του 1995. Tο ομώνυμο soundtrack έγινε χρυσό, συνοδεύοντας την μεγάλη επιτυχία της ταινίας. Από τότε μεσολάβησαν 3 δεκαετίες και η τότε Γιουγκοσλαβία διασπάστηκε σε 6 κρατίδια αφήνοντας την καρδιά της να χτυπά σε 6 διαφορετικές χώρες: Σερβία, Βόρεια Μακεδονία, Κοσσυφοπέδιο, Βοσνία – Ερζεγοβίνη, Σλοβενία, Κροατία, με πολλά ενδιάμεσα σύνορα μεταξύ τους, πολλές διαλέκτους, πολλές θρησκείες και άλλες τόσες επιρροές από τις γείτονες χώρες.
Δέκα χρόνια μετά την αιματηρή διάλυση της και ενώ περνούσα οδικώς από το Βελιγράδι η εικόνα του τερατόμορφου, πολυώροφου, ογκώδους κτηρίου του Υπουργείο Αμυνας που είχε βομβαριστεί έχει μείνει ακόμη στη μνήμη μου, απομεινάρι ενός πολέμου που είχε αφήσει το στίγμα του στην ιστορία των Βαλκανίων και όχι μόνο.
Η μουσική του Μπρέγκοβιτς ηχούσε ακόμη στα αυτιά μου όταν διέσχιζα τα Βαλκάνια και η τρομπέτα, το βιολί, το σαξόφωνο, τα τύμπανα, τα ντραμς ήταν μάρτυρες αυτής της βαλκανικής ψυχής που αντέχει.
Η κάποτε κραταιά Γιουγκοσλαβία χόρευε εκστατικά στους ρυθμούς του «Μesecina» και δάκρυζε με μελαγχολικά ταγκό σαν το «Ausencia».
Oταν πάτησα το πόδι μου στο Κοσσυφοπέδιο πριν λίγες μέρες, η καρδιά μου κουβαλούσε όλες αυτές τις εικόνες του παρελθόντος, μια θλίψη για την ιστορία αυτής της χώρας που μια και τόσο γειτονική είναι αδύνατο να σε αφήσει ανεπηρέαστη και διάσπαρτα στερεότυπα που άθελά τους μας συντροφεύουν.
H Πρίστινα ντυμένη στα λευκά, πρωτεύουσα μιας μικροσκοπικής χώρας σχεδόν 1,5 εκατομμυρίων ανθρώπων είναι γεμάτη ουρανοξύστες στο κέντρο της ενώ σε κάθε σου βήμα συναντάς τζαμιά και καθολικές εκκλησίες. Η Αμερική που της χάρισε την «απελευθέρωση» το 2008 τιμάται ως η ένδοξη χώρα με άγαλμα του Bill Clinton στην ομώνυμη κεντρική λεωφόρο αλλά και με ονόματα δρόμων όπως Madleen Albreit και αμερικανική γωνιά στην πανέμορφη Εθνική Βιβλιοθήκη. Η Πρίστινα είναι μια πόλη σε αναμονή λειτουργίας.
Η γκαλερί μοντέρνας τέχνης ήταν κλειστή λόγω ετοιμασίας νέας έκθεσης, το Εθνολογικό Μουσείο προσωρινά κλειστό ενώ το θέατρο υπό ανακαίνιση. Στην πόλη κυκλοφορούν πλέον τεράστια, ακριβά αυτοκινήτα και τα co-working spaces συνυπάρχουν με τα τζαμιά και τα παραδοσιακά ταβερνάκια που παίζουν την μουσική του Μπρέγκοβιτς.
Oταν ρωτάω τους ντόπιους πως είναι η ζωή σήμερα βιάζονται να απαντήσουν πως είναι όλα καλά, ο πόλεμος ανήκει πλέον στο παρελθόν και αλλάζουν θέμα συζήτησης.
Στα γκράφιτι στο τοίχο ζητούν κατώτατο μισθό 170 ευρώ ενώ ένα διαμέρισμα νοικιάζεται στην Πρίστινα για 350 ευρώ όπως γράφει ένα άλλο γκράφιτι, ακριβώς κάτω από το πρώτο.
Και ενώ η ενταξιακή πορεία του Κοσσυφοπεδίου προς την ΕΕ έχει ξεκινήσει από το 2022 και η χώρα επιθυμεί διακαώς αυτή την ένταξη, πέντε κράτη μέλη, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, δεν το έχουν αναγνωρίσει ως κράτος.
Το Κοσσυφοπέδιο ζει την δική του εφηβεία, μια και γεννήθηκε ως κράτος μόλις το 2008, ψάχνει ακόμη την ταυτότητά του, αγωνιά να ξεπεράσει τις συγκρούσεις του παρελθόντος, να ισορροπήσει ανάμεσα σε αυτό το σύμπλεγμα των πολλαπλών επιρροών και να καταφύγει στην αγκαλιά της ΕΕ.
Η χώρα μοιάζει με τους κατοίκους της που η πλειοψηφία έχει μέσο όρο ηλικίας τα 30 χρόνια γιατί μια γενιά χάθηκε στον πόλεμο. Ανατριχιάζω στο άκουσμα αυτής της πληροφορίας και όσο και αναζωογονητικό κι αν είναι να βλέπεις τόσους νέους στους δρόμους της πρωτεύουσας, η μνήμη του πολέμου γεμίζει τα μάτια μου με χοντρά δάκρυα.
Παίρνω μια ανάσα βγαίνοντας από το ξενοδοχείο που βρίσκεται στο κέντρο της πόλης, ο ανεξήγητος βήχας που είχα από την πρώτη μέρα της άφιξης μου συνεχίζεται ελαφρώς, μετά μαθαίνω πως το Κόσοβο είναι από τις χώρες με την υψηλότερη ατμοσφαιρική ρύπανση στην Ευρώπη. Στην περιοχή των Βαλκανίων λειτουργούν επτά από τους δέκα πιο ρυπογόνους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα στην Ευρώπη με εκατοντάδες πρόωρους θανάτους στο Κόσσοβο σύμφωνα με έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας.
Αναβάλω την βαθιά ανάσα για αργότερα. Κλείνω την πόρτα του αυτοκινήτου βιαστικά και πατάω γκάζι. Στα σύνορα Σκοπίων – Ελλάδας βλέπω για πρώτη φορά μετά από μια βδομάδα γαλάζιο ουρανό. Παίρνω μια βαθιά ανάσα και αυθόρμητα χαμογελάω.