«Όποιος δεν φοβάται το πρόσωπο του τέρατος, πάει να πει ότι του μοιάζει.
Η πιθανή προέκταση του αξιώματος είναι, να συνηθίσουμε τη φρίκη…»
Μάνος Χατζιδάκις
Κυκλοφόρησε η νέα σειρά του Netflix και άρχισε να διαφημίζεται και ξαφνικά δεν υπάρχει σάιτ για γονείς που να μην γράφει για αυτήν, ούτε καμία εφημερίδα που να μην την αναφέρει και μάλιστα κάποιοι μας προτείνουν να δούμε τη σειρά «Adolescence» μαζί με το παιδί μας και με την ευκαιρία αυτή να του μιλήσουμε για τη νεανική βία.
Δεν θα επιχειρήσω κάποια κριτική για την ίδια τη σειρά, θεωρώ όμως ότι είναι προς μεγάλο προβληματισμό το πόσο έχει συναρπάσει τα πλήθη. Το πώς ένα καλό marketing κάνει τους ανθρώπους να νιώθουν άνετα με ένα θέμα, που θα έπρεπε να τους προκαλεί την απόλυτη φρίκη.
Ζούμε σε μια κοινωνία, στην οποία έχουμε αναγνωρίσει ότι είναι παραβίαση των δικαιωμάτων του παιδιού η εργασία, αλλά στην οποία κανένας δεν εκπλήσσεται όταν ένα δεκατετράχρονο παιδί εργάζεται στην τηλεοπτική βιομηχανία και μάλιστα του δίνεται ένας ρόλος εντελώς ακατάλληλος για έναν ανήλικο ψυχισμό, όπως είναι αυτός ενός δολοφόνου. Στην κοινωνία μας, αν κάτι αποφέρει χρήμα και δόξα, δεν κρίνεται ποτέ ηθικά, αντίθετα είναι αυτόματα αποδεκτό και θαυμάζεται. Όσοι όμως θεωρούν τόσο φυσιολογικό αυτό που συμβαίνει, τι θα έλεγαν αν σε μια θεατρική παράσταση ο δάσκαλος έδινε στο παιδί τους τον ρόλο ενός εφήβου που σκοτώνει μια συμμαθήτριά του;
Έτσι λοιπόν η φωτογραφία ενός παιδιού, που υποδύεται τον δολοφόνο μιας συμμαθήτριάς του, βρίσκεται παντού και όλοι μιλούν για ένα σοκ, που όμως δεν το νιώθουν. Αν σόκαρε όντως αυτό το θέμα, πολύ απλά δεν θα υπήρχε επιθυμία για τη σειρά αυτή. Τελικά, όπως συμβαίνει συχνά με ό,τι γίνεται μόδα, υπάρχει ο κίνδυνος να δημιουργηθεί μια διαστρεβλωμένη κοινωνική αναπαράσταση και η ιδέα ότι είναι τυπική μια συμπεριφορά, η οποία στην αληθινή ζωή είναι αποκλίνουσα.
Αυτό που δεν κατανοούμε είναι ότι οι ενήλικες έχοντας γνώση και εμπειρία κι έχοντας ζήσει περισσότερο καιρό σε αυτόν τον κόσμο, έχουν τη δυνατότητα να «φιλτράρουν» αυτά που βλέπουν στην τηλεόραση και να τα αξιολογούν. Το παιδικό και το εφηβικό μυαλό, όμως, δεν έχει πάντα αυτή τη δυνατότητα. Ο κόσμος με τον οποίο το ταϊζει η βιομηχανία του θεάματος είναι για αυτό ο κόσμος. Ο ανήλικος δολοφόνος (ασχέτως του αν η σειρά θέλει να καταθέσει κοινωνικό προβληματισμό) ίσως φανεί στους ανηλίκους ένας ήρωας, για τον πολύ απλό λόγο ότι όλοι ασχολούνται μαζί του.
Είναι πολύ κρίμα που δεν έχουμε να προσφέρουμε στα παιδιά μια καλύτερη εναλλακτική. Είναι λυπηρό που έχουμε χάσει τόσο την ελπίδα μας, που νομίζουμε ότι θα τα διαπαιδαγωγήσουμε και θα τα προστατέψουμε αν τους δείξουμε μια ακατάλληλη σειρά με ένα παιδί που δολοφονεί. Είναι εγκληματικό που στην κοινωνία μας δεν υπάρχει κανένα απολύτως όριο, κανένας απολύτως τρόπος να προστατεύονται οι ανήλικοι από τη βία με την οποία γεμίζουν το μυαλό τους η τηλεόραση ή άλλα μέσα. Οι μόνοι που μπορούμε να τα προστατέψουμε είμαστε εμείς οι γονείς, αλλά φαίνεται ότι η πλύση εγκεφάλου της διαφήμισης μας κάνει πολύ συχνά να καταπίνουμε αμάσητο ό,τι είναι την εκάστοτε περίοδο στο προσκήνιο και μας το πουλάνε ως κάτι το φοβερό.
Θυμάμαι, όταν είχε βγει το «Maestro» του Χριστόφορου Παπακαλιάτη πώς αποθέωναν πάλι τα μέσα μαζικής ενημέρωσης μια σκηνή συζυγικού ξυλοδαρμού σχεδόν εκστασιασμένα λέγοντας ότι δίνει ένα μήνυμα για την κακοποίηση των γυναικών. Έχω την αίσθηση όμως ότι δεν χρειάζεται να αντιγράψουμε νατουραλιστικά τη βαναυσότητα για να μιλήσουμε αποτελεσματικά για τα φλέγοντα κοινωνικά μας προβλήματα.
Ωστόσο, δεν μιλώ για λογοκρισία. Η τέχνη έχει δικαίωμα να εκφράζεται με τον τρόπο που θέλει και πολλές φορές μπορεί με σκληρό τρόπο να μεταφέρει κάποιο κοινωνικό μήνυμα. Κι αυτό κάποιους τους ενοχλεί, ενώ άλλους όχι, ο καθένας μας τελικά επιλέγει αυτό που του αρέσει. Αυτό όμως ισχύει για τους ενήλικες.
Πρέπει να καταλάβουμε ότι τα παιδιά και οι έφηβοι δεν μπορούν να αντιμετωπίζονται ως ενήλικες. Υπάρχει συγκεκριμένος τρόπος με τον οποίο θα μιλήσουμε σε ένα παιδί ή σε έναν έφηβο για τη σεξουαλικότητα, για τη βία, για την κλιματική αλλαγή, για τους πολέμους, για το οτιδήποτε. Δεν θα πούμε ψέματα, ούτε θα παραποιήσουμε την αλήθεια αλλά δεν έχουμε κανένα δικαίωμα να τους στερήσουμε τη δυνατότητα να πιστέψουν στο καλό και να ελπίζουν ότι θα ζήσουν μια όμορφη ζωή.
Και επίσης, να μην ξεχνάμε ότι όσα δείχνουμε στα παιδιά ως γονείς ή ως κοινωνία, αυτά πάντα οι ανήλικοι μας τα γυρίζουν πίσω…