Με αφορμή την προ ημερησίας συζήτηση στη Βουλή, αλλά και την κατάθεση πρότασης δυσπιστίας που αναμένεται από ορισμένα κόμματα της αντιπολίτευσης, γινόμαστε μάρτυρες ενός ακόμα επικοινωνιακού σόου που στήνουν τα κόμματα –συμπολίτευσης και αντιπολίτευσης. Όμως, αυτό το σόου επιτείνει ακόμη περισσότερο την κρίση των θεσμών και την εύρυθμη λειτουργία του πολιτεύματος. Εκ φύσεως οι αντιπαραθέσεις στη Βουλή έχουν μόνο επικοινωνιακό χαρακτήρα και ούτε ίχνος ουσίας.
Το πολίτευμα της Γ’ Ελληνικής Δημοκρατίας σε συνδυασμό με το εκλογικό σύστημα της χώρας καθιστά την νομοθετική εξουσία δέσμια του πρώτου κόμματος και άρα της εκτελεστικής εξουσίας. Το μίγμα αυτό πολιτεύματος και εκλογικού συστήματος οδηγεί –με ελάχιστες εξαιρέσεις– στον σχηματισμό μονοκομματικής κυβέρνησης από το πρώτο κόμμα που –σχεδόν πάντα– έχει την απόλυτη πλειοψηφία στη Βουλή.
Με άλλα λόγια, τόσο το πολίτευμα όσο και το εκλογικό σύστημα δίνει τη δυνατότητα στο πρώτο κόμμα να κάνει ό,τι επιθυμεί χωρίς να υπάρχει καμία απολύτως δυνατότητα από κόμματα της αντιπολίτευσης να παρέμβουν ουσιαστικά. Ο συνδυασμός του συγκεκριμένου πολιτεύματος με το συγκεκριμένο εκλογικό σύστημα καθιστά αδύνατο τον έλεγχο της εκτελεστικής εξουσίας.
Ο τρόπος λειτουργίας των θεσμών δείχνει με τον πιο εύγλωττο τρόπο τη νόθευση της δημοκρατίας, καθώς δεν υπάρχει ουσιαστική διάκριση των εξουσιών από τη στιγμή που η νομοθετική εξουσία γίνεται η «ουρά» της εκτελεστικής εξουσίας, δηλαδή –σχεδόν πάντα– του πρώτου κόμματος. Αν στην εξίσωση αυτή προσθέσουμε και το γεγονός πως η εκτελεστική εξουσία διορίζει τους ανώτατους δικαστικούς λειτουργούς, τότε η παραβίαση της αρχής της διάκρισης των εξουσιών είναι αποφασιστικής σημασίας για τη μη σωστή λειτουργία της δημοκρατίας στην Ελλάδα.
Πολλοί, βέβαια, αντιπαραθέτουν το επιχείρημα της «σταθερότητας», δηλαδή πως από αυτό το πολίτευμα σε συνδυασμό με αυτό το εκλογικό σύστημα προκύπτουν «σταθερές» κυβερνήσεις. Όμως, σε μια δημοκρατία η άνευ όρων σταθερότητα δεν είναι το ζητούμενο. Σε μια δημοκρατία το ζητούμενο είναι ο έλεγχος και η λογοδοσία της εκτελεστικής εξουσίας που με τη σειρά τους θα διασφαλίζουν την ομαλή λειτουργία του κράτους. Το καθεστώς Άσαντ στη Συρία με όχημα το κόμμα Μπάαθ ηγήθηκε της κυβέρνησης της Συρίας με απόλυτη σταθερότητα από το 1966 έως το 2011. Υπήρχε πολιτική σταθερότητα στη Συρία για 45 χρόνια, τι σημαίνει αυτό; Απολύτως τίποτα, καθώς τη σταθερότητα συνόδευσαν η διαφθορά και ο αυταρχισμός. Η Λιβύη του Καντάφι ήταν επίσης σταθερή για δεκαετίες, η Ρωσία του Πούτιν είναι σταθερή, όπως και η Τουρκία του Ερντογάν. Σημασία, λοιπόν, δεν έχει να είναι ένα κράτος μόνο σταθερό. Σημασία έχει ένα κράτος να είναι σταθερό, αφού όμως έχουν διασφαλιστεί οι δικλείδες ασφαλείας που θα περιορίζουν την ανεξέλεγκτη εξουσία της εκάστοτε κυβέρνησης, καθώς επίσης και τα φαινόμενα διαφθοράς.
Αν σε αυτό προσθέσουμε και την ύπαρξη του νόμου περί ευθύνης υπουργών και τη βουλευτική ασυλία, τότε η παντελής έλλειψη λογοδοσίας και ελέγχου που προωθείται μέσα από το πολίτευμα και το εκλογικό σύστημα συνδυάζεται και με απουσία οποιασδήποτε ευθύνης βαραίνει τον οποιονδήποτε υπουργό ή βουλευτή για οποιοδήποτε αδίκημα. Το εκρηκτικό αυτό μίγμα αδιαφάνειας, έλλειψης λογοδοσίας και έλλειψης ελέγχου καθίσταται επικίνδυνο, διότι ο κάθε πολιτικός –ιδίως της εκάστοτε κυβέρνησης– μπορεί να κάνει ό,τι θέλει χωρίς επιπτώσεις, καθώς είναι υπεράνω νόμου.
Τα εκτεταμένα φαινόμενα διαφθοράς και οι εγκληματικές αμέλειες που έχουν συσσωρευθεί στην Ελλάδα της Μεταπολίτευσης οφείλονται σε όλον αυτόν τον εκρηκτικό συνδυασμό ατιμωρησίας των υπευθύνων.
Αυτή η κατάσταση έχει οδηγήσει με τη σειρά της στην πλήρη απαξίωση των θεσμών του κράτους και της πολιτικής από την ελληνική κοινωνία –τα πρωτοφανή ποσοστά αποχής, καθώς επίσης και το γενικότερο κοινωνικό αίσθημα είναι ενδεικτικά της κατάστασης.
«Θεραπεία» σε αυτή τη νοσηρή συνθήκη υπάρχει, πολιτική βούληση δεν υπάρχει. Η επιφανειακή λύση είναι η αλλαγή του εκλογικού συστήματος –σε απλή αναλογική–, το οποίο θα καθιστά αναγκαστική τη συνεργασία μεταξύ κομμάτων, για να σχηματιστεί κυβέρνηση. Είχε γίνει μια απόπειρα στο παρελθόν, όμως, χωρίς να δίνεται επί της ουσίας χώρος και χρόνος για να σχηματιστούν προγραμματικές συγκλίσεις. Όταν, τουλάχιστον δύο κόμματα αναγκάζονται να συνεργαστούν τότε αυτόματα δεν μπορεί να κάνει ο καθένας ό,τι θέλει, διότι αναγκάζεται το ένα κόμμα να λογοδοτεί στο άλλο. Αυτό δεν σημαίνει πως δεν μπορούν να σημειωθούν φαινόμενα διαφθοράς, ωστόσο υπάρχει μια δικλείδα ασφαλείας. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Γερμανία.
Η δεύτερη και σαφέστατα πιο σε βάθος «θεραπεία» είναι η πολιτειακή αλλαγή, η οποία θα αποσυνδέει τη νομοθετική εξουσία από την εκτελεστική, όπως επίσης το να μην έχει η εκτελεστική εξουσία τη δεδηλωμένη δεν θα συνιστά πτώση της κυβέρνησης, αλλά χώρος για τροποποίηση της εκάστοτε πρότασης νόμου που εισηγείται η εκτελεστική εξουσία ούτως ώστε να ικανοποιηθούν και οι απαιτήσεις της νομοθετικής εξουσίας. Αυτό, δηλαδή, σημαίνει μετάβαση από την Γ’ στη Δ’ Ελληνική Δημοκρατία, η οποία θα μπορούσε να έχει χαρακτήρα Προεδρικό ή Ημιπροεδρικό. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι οι Η.Π.Α., η Γαλλία ή ακόμα και στοιχεία λειτουργίας της Ε.Ε.
Κατά την εκτίμησή μου, η πολιτειακή αλλαγή πέρα από το γεγονός ότι θα αποσυνδέσει τη νομοθετική από την εκτελεστική εξουσία θα επανασυνδέσει την κοινωνία με το πολιτικό σύστημα.
Βρισκόμαστε σε μια περίοδο πολύ κρίσιμη, τόσο σε ενδοκρατικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Για να μπορέσει η Ελλάδα να αντεπεξέλθει στις πολύ σημαντικές διεθνείς προκλήσεις που ανακύπτουν μέρα με τη μέρα πρέπει πρώτα να εξυγιάνει τον τρόπο λειτουργίας της στο εσωτερικό της. Χρειάζεται μόνο πολιτικό θάρρος και τομές που θα επανασυστήσουν τους θεσμούς και την ίδια τη δημοκρατία στην ελληνική κοινωνία.
Μέχρι τότε θα πρέπει να αρκεστούμε σε κενά επικοινωνιακά σόου στη Βουλή που επιτείνουν την απαξίωση του ελληνικού Κοινοβουλίου και δεν έχουν καμία ουσία στη διαμόρφωση της πολιτικής, παρά μονάχα σε έναν ανταγωνισμό για το ποιος θα πει την καλύτερη ατάκα και το καλύτερο σύνθημα που θα εξασφαλίσει ή όχι την προσωπική πολιτική επιβίωση του καθενός.
Η ελληνική κοινωνία με την πάνδημη συμμετοχή της στα συλλαλητήρια της περασμένης Παρασκευής διαισθανόμενη τη δυσλειτουργία του πολιτεύματος αποφάσισε να αναλάβει αυτή τη γενναία απόφαση, για να γυρίσει η Ελλάδα σελίδα. Το πολιτικό σύστημα συλλήβδην οφείλει να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων και να ικανοποιήσει την πάνδημη απαίτηση της κοινωνίας.