Ο Σέρχι Πετσένκο έχασε και τα δύο του χέρια ενώ υπερασπιζόταν την Ουκρανία από τους Ρώσους εισβολείς τον Ιούνιο του 2023.
Αφού επέζησε από την πολύμηνη μάχη για την πόλη Μπαχμούτ, ο τραυματισμός του προήλθε σε ένα σιδηροδρομικό περιστατικό πιο μακριά από τη γραμμή του μετώπου.
Ο 42χρονος ένιωθε αβοήθητος και απελπισμένος. Μετά τους ακρωτηριασμούς, η σύζυγός του, Άννα, έπρεπε να παραμείνει στο πλευρό του 24 ώρες το 24ωρο για έξι μήνες.
«Αυτό που μας βοήθησε να επιβιώσουμε είναι η αγάπη μας», λέει ο Σέρχι.
Αλλά είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι πέρασε μια τέτοια δοκιμασία όταν τον βλέπει τώρα, να στέκεται στο κατώφλι ενός ολοκαίνουργιου καφέ, το οποίο πρόκειται να ανοίξει στο Λβιβ, στη δυτική Ουκρανία.
Χαμογελάει πλατιά, με τα χέρια του στο πλευρό του.
Ο Σέρχι έλαβε δύο προσθετικά χέρια και πλήρη αποκατάσταση στο Superhumans Center, μια ιδιωτική κλινική για άτομα με τραύματα πολέμου, που βρίσκεται έξω από την πόλη.
Παράλληλα, το ζευγάρι έλαβε την εκπαίδευση που χρειαζόταν για να ανοίξει μια οικογενειακή επιχείρηση.
Ο Σέρχι λέει ότι το κέντρο του έδωσε την ευκαιρία να επιστρέψει στην κανονική ζωή, μαθαίνοντας παράλληλα να ζει με μια νέα αναπηρία.
Τουλάχιστον 50.000 Ουκρανοί στρατιώτες και πολίτες έχουν χάσει άκρα σε σχεδόν τρία χρόνια πολέμου σύμφωνα με το ουκρανικό υπουργείο Υγείας.
Εκτός των άλλων, το κόστος των τεχνητών μελών φθάνει έως τα 50.000 ευρώ, την στιγμή που οι ουκρανικές αρχές καταβάλλουν σε κάθε στρατιωτικό που έχει τραυματισθεί το πόσο των 20.000 ευρώ, ενώ πολίτες που έχουν τραυματιστεί δεν έχουν την δυνατότητα για θεραπεία και αναγκάζονται να απευθύνονται σε φιλανθρωπικές οργανώσεις.
Σύμφωνα με την εκτίμηση μιας εκ των εν λόγω οργανώσεων, της Hope Foundation που έχει την έδρα της στο Κίεβο, ο αριθμός των Ουκρανών που έχουν υποστεί σοβαρά τραύματα κατά την διάρκεια του πολέμου φθάνει τις 200.000 ανθρώπους. Από αυτούς οι 20.000 πρέπει να υποστούν ακρωτηριασμούς.
«Ορισμένοι άνθρωποι έχουν διπλούς, τριπλούς, τετραπλούς ακρωτηριασμούς. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι θα χρειαστούν προσθετικά ή κάποιοι θα χρησιμοποιούν αναπηρικά αμαξίδια», λέει η Όλγκα Ρουντνιέβα, διευθύνουσα σύμβουλος και συνιδρύτρια του Superhumans Center.
Πολλοί ακρωτηριασμοί είναι αποτέλεσμα καθυστερήσεων στην εκκένωση από το πεδίο της μάχης. Ο καταιγισμός των πυρών μπορεί να είναι τόσο έντονος που μπορεί να χρειαστούν πολλές ώρες για να μεταφερθεί ένας τραυματισμένος στρατιώτης στο νοσοκομείο.
Με περισσότερους από ένα εκατομμύριο ανθρώπους στην πρώτη γραμμή του μετώπου, λέει η Ρουντνιέβα, η Ουκρανία θα γίνει «η χώρα των ατόμων με αναπηρία».
«Θέλουμε να κανονικοποιήσουμε την αναπηρία. Εντάξει, έτσι θα μοιάζει η χώρα», λέει, περιγράφοντας το σκεπτικό πίσω από το κέντρο της.
«Οι περισσότεροι από τους ανθρώπους που βρίσκονται εδώ στο κέντρο δεν θα έπρεπε να είναι ζωντανοί. Το γεγονός ότι ζουν είναι από μόνο του ένα θαύμα».
Η Ρουντνιέβα συνίδρυσε το κέντρο εν μέσω των ρωσικών πυραυλικών επιθέσεων που δέχεται η χώρα από τον Φεβρουάριο του 2022. Κάποιοι την αποκάλεσαν «τρελή», αλλά εκείνη προχώρησε ούτως ή άλλως.
«Αν έχω άποψη, μοιράζομαι τη γνώμη μου. Αν ξέρω τι πρέπει να κάνω, απλά πηγαίνω και το κάνω», λέει.
Η ίδια και η ομάδα της κατάφεραν να συγκεντρώσουν πόρους από όλο τον κόσμο για την παροχή υψηλής ποιότητας προσθετικής και επανορθωτικής χειρουργικής. Μέσα από την παθιασμένη παρουσίασή της, που ανέδειξε πώς οι τραυματισμοί μπορούν να γίνουν πηγή δύναμης, κέρδισε την υποστήριξη διασημοτήτων όπως ο Βρετανός εξερευνητής Μπιρ Γκρίλς, ο ιδρυτής της Virgin Ρίτσαρντ Μπράνσον, ο μουσικός Στινγκ και η ηθοποιός Τρούντι Στάιλερ.
«Πιστεύουμε πραγματικά ότι μπορείτε να ενδυναμωθείτε από τον τραυματισμό. Το τραύμα μπορεί να σας καταστρέψει ή μπορεί να χτίσει την υπερδύναμη σας», λέει.
Το Superhumans Center λειτουργεί ως συμπλήρωμα στα στρατιωτικά νοσοκομεία και τις κλινικές της Ουκρανίας, που αντιμετωπίζουν τεράστια πίεση λόγω της αδιάκοπης εισροής τραυματισμένων στρατιωτών από το μέτωπο, το οποίο εκτείνεται σε 3.200 χιλιόμετρα.
Από τον Απρίλιο του 2023, όταν ξεκίνησε τη λειτουργία του, το κέντρο έχει προσφέρει θεραπεία σε πάνω από 1.000 ασθενείς, περιλαμβάνοντας στρατιωτικούς, πολίτες, ενήλικες και παιδιά. Περίπου 800 από αυτούς έχουν αποκτήσει προσθετικά μέλη.
«Είναι η παγκόσμια έδρα της ανθεκτικότητας», λέει η 47χρονη Ρουντνιέβα. περπατώντας δυναμικά ανάμεσα στα αναπηρικά αμαξίδια των ασθενών.
Περιμένουν σύγχρονα προσθετικά ή εξασκούνται ήδη στη χρήση των νέων τους άκρων.
Ζητάει από μερικούς από τους νεαρούς άνδρες που βρίσκονται τριγύρω, με διπλούς και τριπλούς ακρωτηριασμούς, να της δείξουν τι έχουν μάθει μέχρι στιγμής.
Οι Ουκρανοί στρατιώτες χρησιμοποιούν διακριτικά αντί για ονόματα, και η Ρουντνιέβα έχει κι αυτή ένα - «Μαμά».
«Έμαθαν να περπατούν με τις μητέρες τους και εγώ ήμουν το δεύτερο άτομο με το οποίο έμαθαν να περπατούν», λέει με υπερηφάνεια.
Στην αρχή του πολέμου, η Ουκρανία δεν ήταν έτοιμη να υποστηρίξει τόσους πολλούς ανθρώπους με αναπηρία.
«Οι Ουκρανοί στρατιώτες φοβούνται λιγότερο να σκοτωθούν παρά να τραυματιστούν, επειδή ένας σοβαρός τραυματισμός σημαίνει ότι θα είσαι ανάπηρος για το υπόλοιπο της ζωής σου – και οι υποδομές δεν είναι σωστές, και η κοινωνία δεν είναι έτοιμη, και το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης δεν είναι σωστό», λέει η Ρουντνιέβα.
Μερικές φορές την ημέρα επισκέπτεται την αίθουσα αποκατάστασης όπου οι «υπεράνθρωποι», όπως τους αποκαλεί, μαθαίνουν να περπατούν ξανά.
Ανάμεσα στους σκληραγωγημένους από τη μάχη άνδρες είναι και η ευγενική Ολένα, διευθύντρια αρτοποιείου από την πόλη Κοστιάντινιβκα στην ανατολική Ουκρανία. Έχασε το πόδι της σε ρωσική πυραυλική επίθεση καθ’ οδόν για το πάρτι γενεθλίων της μητέρας της.
«Το πρώτο πράγμα που θα κάνω όταν αποκτήσω το τεχνητό μου πόδι, αν ο καιρός είναι καλός, είναι να πάω μια βόλτα. Χωρίς βιασύνη, χωρίς στόχο. Θα κάνω απλώς μια βόλτα για να θυμηθώ πώς είναι», λέει.
Προς το παρόν χρησιμοποιεί ένα πόδι που ανήκει στην αίθουσα αποκατάστασης, αλλά σύντομα θα αποκτήσει ένα δικό της.
Η Ρουντνιέβα θυμάται λεπτομερώς την ιστορία της Ολένα, καθώς και τις ιστορίες των άλλων ασθενών της.
Γνωρίζει για τις συζύγους και τους συζύγους τους, τους γονείς και τις προπολεμικές τους δουλειές. «Οι νεότεροι μου φέρνουν τις φίλες τους και ζητούν τη γνώμη μου», λέει χαμογελώντας.
Ζευγάρια έχουν έρθει ακόμη και σε εκείνη πριν πάρουν απόφαση για το αν θα χωρίσουν ή όχι.
Ένας σοβαρός τραυματισμός στον πόλεμο αποτελεί πρόκληση όχι μόνο για τον επιζώντα, αλλά για ολόκληρη την οικογένειά του και δοκιμάζει τις σχέσεις.
Δείχνοντας το πρόσφατα εξοπλισμένο παιδικό δωμάτιο, η Ρουντνιέβα χαμογελά.
«Περιμένουμε σήμερα τον Νάζαρτσικ, τον γιο του Σέρχι και της Άννας. Είναι τόσο δραστήριος. Θα φέρει τα πάνω κάτω».
Η Ρουντνιέβα λέει ότι η δουλειά της την έχει διδάξει να εκτιμά τη ζωή όσο ποτέ άλλοτε, αλλά και να πάψει να φοβάται τον θάνατο.
Κάποτε ήταν διευθύντρια του Ιδρύματος Ολένα Πίντσουκ, που εργαζόταν για να σταματήσει την εξάπλωση του HIV/Aids στην Ουκρανία, αλλά βρισκόταν στο εξωτερικό όταν έγινε η ρωσική εισβολή. Για λίγους μήνες διηύθυνε έναν κόμβο ανθρωπιστικής βοήθειας στην Πολωνία, στη συνέχεια επέστρεψε στην Ουκρανία και ίδρυσε το project που της άλλαξε τη ζωή.
Δεν ήταν η μόνη. Η ουκρανική κοινωνία των πολιτών συσπειρώθηκε γρήγορα, τόσο για να στηρίξει την πολεμική προσπάθεια -συγκεντρώνοντας χρήματα για μη επανδρωμένα αεροσκάφη και οχήματα, εισάγοντας ιατρικό εξοπλισμό ή ρουχισμό- όσο και για να διατηρήσει την κοινωνία, ενώ η χώρα πάλευε για τη ζωή της.
Πλέον λειτουργούν και άλλα ιδιωτικά κέντρα αποκατάστασης, καθώς και ασθενοφόρα και ταξί που διευκολύνουν τη μεταφορά ανθρώπων από μισοκατεστραμμένες πόλεις. Παράλληλα, έχουν δημιουργηθεί υπηρεσίες σίτισης για πρόσφυγες και πολλές ακόμα πρωτοβουλίες που ενισχύουν τις κρατικές παροχές.
Και οι γυναίκες έχουν παίξει καθοριστικό ρόλο.
«Όταν ξεκίνησε η εισβολή πλήρους κλίμακας, εγώ, ως φεμινίστρια, φοβήθηκα πολύ. Σκέφτηκα ότι είναι το τέλος του φεμινισμού, επειδή ο πόλεμος είναι κάτι πολύ ανδροκρατούμενο», λέει η Ρουντνιέβα.
Αργότερα όμως συνειδητοποίησε ότι οι γυναίκες ανέλαβαν πολλές ευθύνες καθώς οι άνδρες έφυγαν για να πολεμήσουν, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις έγιναν και αυτές μαχήτριες.
«Νομίζω ότι οι γυναίκες αποδείχθηκαν απολύτως καταπληκτικές κατά τη διάρκεια αυτού του πολέμου», λέει η Ρουντνιέβα, καθώς κάποια από τα λόγια της πνίγονται από τις σειρήνες – μέρος του soundtrack της νέας ζωής της Ουκρανίας. «Είμαι πραγματικά περήφανη που βρίσκομαι ανάμεσα στις Ουκρανές γυναίκες».
Πηγή: BBC